مزایای تعیین وجه التزام در قراردادها به همراه بررسی ویژگی این شرط در انواع قرارداد
قرارداد یک ماهیت حقوقی است که تحقق آن نیازمند توافق و امضای دو یا چند شخص است. در اصطلاح به اشخاصی که یک قرارداد را امضا می‌کنند، طرفین قرارداد گفته می‌شود. امضا کردن یک قرارداد باعث ایجاد تعهدات و مسئولیت‌های قراردادی برای هر یک از طرفین آن خواهد شد. قانونگذار به طرفین قراردادها اجازه داده است که شرایط اجرای آن‌ها را با توافق یکدیگر تعیین کنند. بنابراین، طرفین قرارداد اجازه دارند که هر موضوع قانونی و مشروعی را در ضمن آن بیاورند. همچنین، طرفین قرارداد می‌توانند ضمانت اجرای تعهدات مقرر در آن را نیز با توافق یکدیگر تعیین کنند. وجه التزام که به آن خسارت قراردادی نیز می‌گویند، در واقع همان ضمانت اجرای عدم ایفای تعهدات و مسئولیت‌های قراردادی یا تاخیر در انجام آن‌ها است.
مبلغ این ضمانت اجرا و شرایط دریافت آن با توجه به توافق میان طرفین قرارداد تعیین می‌شود. در این مقاله با شرایط تعیین این ضمانت اجرا و نحوه دریافت آن از متعهدی که تعهدات و مسئولیت‌های قراردادی خودش را نقض کرده است، آشنا می‌شویم. این شرط در قرارداد، یکی از انواع تعهد قراردادی است. با زدن روی عبارت «تعهد قراردادی» به صفحه مقاله اختصاصی آن وارد می‌شوید و می‌توانید درباره ماهیت حقوقی و قانونی این عبارت مطالعه کنید.
وجه التزام چیست؟
التزام از نظر لغوی به معنای پایبندی و ملزم شدن نسبت به انجام کاری است. همانگونه که گفتیم، امضای قرارداد باعث ایجاد تعهدات و مسئولیت‌هایی برای هر یک از طرفین آن می‌شود. اگر یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکرده نباشد یا آن‌ها را با تاخیر انجام بدهد باعث ورود خسارت‌های مالی به طرف دیگر خواهد شد. بنابراین، متعهد باید خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات قرارداد یا تاخیر در انجام آن‌ها را به متعهد له پرداخت کند.
در توضیح متعهد و متعهد له باید بگوییم منظور از متعهد هر یک از طرفین قرارداد هستند که موظف به ایفای تعهداتی می‌شوند. متعهد له نیز به هر یک از طرفین می‌گویند که تمام یا قسمتی از تعهدات مقرر در قرارداد به نفع آن‌ها اجرا خواهد شد.
در اصطلاح حقوق مدنی به مبلغی که متعهد در اثر عدم ایفای تعهدات قراردادی باید به متعهد له پرداخت کند، وجه التزام یا خسارت قراردادی می‌گویند. به عبارت دیگر می‌توان گفت، خسارت قرارداد در واقع ضمانت اجرای عدم ایفای تعهدات قراردادی یا تاخیر در انجام آن‌ها است که مبلغ و شرایط دریافت آن به واسطه توافق میان طرفین قرارداد تعیین می‌شود.
به این مثال توجه کنید
برای مثال مجری پروژه به واسطه امضای قرارداد پیمانکاری متعهد می‌شود که پروژه پیمانی را در بازه زمانی مشخصی تکمیل کند و به کارفرما تحویل بدهد. کارفرما و پیمانکار می‌توانند مبلغی را به عنوان وجه التزام در قرارداد پیمانکاری تعیین کنند. در این صورت اگر پیمانکار از انجام پروژه پیمانی خودداری کند یا آن را با تاخیر تکمیل کرده باشد باید مبلغی که به عنوان وجه التزام در قرارداد پیمانکاری تعیین شده است را به کارفرما بپردازد.
غیر قابل مطالبه بودن خسارت قراردادی در شرایط فورس ماژور
باید به این نکته توجه داشته باشیم که وجه التزام در واقع جریمه و خسارتی است که بابت نقض تعهد از متعهد گرفته می‌شود. این خسارت در صورتی قابل مطالبه است که متعهد به صورت عمدی یا به واسطه سهل انگاری از انجام تعهدات قراردادی خودش خودداری کند یا آن‌ها را با تاخیر انجام بدهد. شرایط فورس ماژور به شرایطی غیر قابل پیش بینی، غیر قابل کنترل و غیر قابل دفع گفته می‌شود.
وضع قانون جدید، بلایای طبیعی، جنگ، تحریم اقتصادی، آتش سوزی و شیوع اپیدمی از مصادیق بارز فورس ماژور هستند. ممکن است که متعهد در اثر وقوع شرایط فورس ماژور نتوانسته باشد، تعهدات قراردادی خودش را در به صورت کامل و در موعد مقرر انجام بدهد. در این حالت متعهد له نمی‌تواند مبلغی که به عنوان خسارت قراردادی تعیین شده است را به علت نقض تعهدات از متعهد مطالبه کند.
بررسی انواع وجه التزام قراردادی
همانگونه که گفتیم، خسارت ناشی از نقض قرارداد در واقع ضمانت اجرای نقض تعهدات مندرج در یک قرارداد است که به واسطه توافق میان طرفین آن تعیین می‌شود. متعهد در دو حالت به پرداخت وجه التزام قراردادی به متعهد له ملکف خواهد شد:
- حالت اول: متعهد به کلی از انجام تعهدات قراردادی خودش خودداری کند. در این حالت، ممکن است که در قرارداد، یک مبلغ مقطوع به عنوان خسارت نقض تعهدات قراردادی یا خسارت عدم انجام تعهد تعیین شده باشد. خسارت عدم انجام تعهد در واقع همان خسارت قراردادی است که به واسطه توافق میان طرفین قرارداد تعیین می‌شود؛
- حالت دوم: ممکن است که متعهد تعهدات خودش را خارج از موعد مقرر و با تاخیر انجام بدهد. در این حالت، متعهد باید مبلغی را به عنوان خسارت دیرکرد به متعهد له پرداخت کند که به آن خسارت تاخیر در انجام تعهد گفته می‌شود. خسارت تاخیر در انجام تعهد نیز نوع دیگری از خسارت قراردادی است زیرا مبلغ و شرایط پرداخت آن به واسطه توافق میان طرفین قرارداد تعیین خواهد شد.
بررسی شرایط تعیین و دریافت وجه التزام در قرارداد اجاره
قرارداد اجاره به واسطه توافق میان موجر و مستاجر تحقق پیدا می‌کند. امضای قرارداد اجاره باعث می‌شود که منافع عین مستاجره برای بازه زمانی محدود و مشخصی به مستاجر انتقال پیدا کند. بنابراین، موجر به واسطه امضای قرارداد متعهد می‌شود که عین مستاجره را به مستاجر تحویل بدهد. مستاجر نیز در اثر امضای اجاره نامه متعهد خواهد شد که اجاره بهای عین مستاجره را به موجر پرداخت کند.
لازم به ذکر است که تعهدات قانونی موجر و مستاجر در قانون مدنی و قانون روابط موجر و مستاجر مشخص شده است. مبلغ و شرایط پرداخت وجه التزام در قرارداد اجاره به واسطه توافق میان موجر و مستاجر مشخص می‌شود. اگر هر یک از موجر یا مستاجر از ایفای تعهدات قراردادی خودش خودداری کند یا آن‌ها را با تاخیر انجام بدهد باید مبلغی که در قرارداد اجاره به عنوان خسارت قراردادی تعیین شده است را پرداخت کند.
هدف از تعیین وجه التزام در قرارداد مشارکت چیست؟
قرارداد مشارکت به قراردادی گفته می‌شود که به واسطه توافق میان دو یا چند شریک تحقق پیدا می‌کند. هدف از تنظیم قرارداد مشارکت مزج و درهم آمیختن سرمایه‌های نقد و غیر نقد شرکا در راستای راه اندازی یک کسب و کار مشترک است. سود و زیان حاصل از کسب و کار مشترک نیز با توجه به آورده شرکا میان آن‌ها تقسیم می‌شود. امضای قرارداد مشارکت باعث ایجاد تعهداتی مالی و غیر مالی برای هر یک از شرکا خواهد شد.
هر یک از شرکا که از انجام تعهدات خودش خودداری کند، ممکن است که باعث تحمیل خسارت‌هایی به دیگر شرکا شود. مبلغ و شرایط دریافت وجه التزام در قرارداد مشارکت به واسطه توافق میان تمام شرکا تعیین می‌شود. به عبارت دیگر هر یک از شرکا که از ایفای تعهدات خودش خودداری کند یا آن‌ها را با تاخیر انجام دهد باید مبلغی که به عنوان خسارت قراردادی تعیین شده است را به سایر شرکا پرداخت کند.
بررسی شرایط تعیین و پرداخت وجه التزام در قرارداد پیش فروش
قرارداد پیش فروش به منظور نقل و انتقال مالکیت اموال منقول یا غیر منقولی تنظیم می‌شود که هنوز ساخته یا تکمیل نشده‌اند. امضای قرارداد پیش فروش باعث ایجاد تعهداتی برای هر یک از خریدار و فروشنده خواهد شد. خریدار به واسطه امضای این قرارداد متعهد می‌شود که بهای اموال منقول یا غیر منقول مورد معامله را در موعد مقرر پرداخت کند.
فروشنده نیز به واسطه امضای این قرارداد متعهد می‌شود اموالی که به صورت پیش فروش معامله کرده است را در زمان مقرر به خریدار تحویل بدهد. بنابراین می‌توان گفت که تعیین وجه التزام در قرارداد پیش فروش ، صحیح و قانونی است و تعیین مبلغ و شرایط پرداخت آن نیز به توافق میان خریدار و فروشنده بستگی دارد.
شرایط تعیین وجه التزام در قولنامه چیست؟
قولنامه ، سندی است که میان خریدار و فروشنده تنظیم و امضا می‌شود. فروشنده به واسطه امضای این سند، متعهد خواهد شد که مال مورد معامله را به خریدار تحویل بدهد. خریدار نیز با امضای قولنامه متعهد می‌شود که بهای مال مورد معامله را مطابق با تاریخ و شرایط مقرر در این سند پرداخت کند. تعیین وجه التزام در قولنامه ، اقدامی صحیح و قانونی است و مبلغ و شرایط پرداخت آن به واسطه توافق میان طرفین معامله تعیین می‌شود. هر یک از خریدار یا فروشنده که از اجرای تعهدات خودش خودداری کند یا انجام آن تعهدات را به تاخیر بیندازد، باید مبلغ خسارت قرارداد را تحت عنوان جریمه به طرف دیگر قرارداد پرداخت کند.
مهمترین نکات حقوقی درباره این شرط
تعیین وجه التزام تاثیر قابل توجهی در اجرای کامل و به موقع قراردادها دارد. از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشته باشیم که وجه التزام قرارداد باید مطابق با شرایط و ضوابط قانونی تعیین شده باشد. اگر شرایط دریافت وجه التزام از متعهد، غیر قانونی یا غیر مشروع باشند، باعث ابطال قرارداد خواهند شد. باطل شدن قرارداد نیز اتلاف وقت و سرمایه طرفین آن را به دنبال دارد.
خدمات تنظیم قرارداد رکلا به شما امکان می‌دهد که قراردادهای اختصاصی خودتان که دارای ضمانت اجراهای مناسبی هستند را توسط کارشناسان حقوقی تنظیم کنید.
همچنین، این امکان نیز وجود دارد که سوالات خودتان در زمینه شرایط و تشریفات قانونی تعیین وجه التزام را با کارشناسان حقوقی ما در بخش خدمات مشاوره تلفنی حقوقی رکلا در میان بگذارید.
