اموال منقول چه اموالی هستند؟ (بررسی انواع مال منقول در قانون مدنی و دیگر مسائل مربوط به آن)
مال منقول به اموالی گفته می‌شود که قابلیت نقل و انتقال از محلی به محل دیگر را دارند و در جریان این انتقال، به آن مال و محل قرار گرفتن آن آسیبی وارد نمی‌شود. مالی که جا به جا کردن آن به مال یا محل آن آسیب وارد نکند، به عنوان مال منقول شناخته می‌شود. اشیایی مانند کتاب، ماشین، فرش، که جا به جایی آن‌ها بدون ورود آسیب به مال یا محل آن صورت می‌گیرد، در دسته اموال منقول قرار می‌گیرند.
تقسیم بندی اموال دارای آثاری است که این آثار از حیث تعیین صلاحیت دادگاه، نحوه توقیف مال، لزوم تنظیم سند رسمی ، نحوه محاسبه هزینه دادرسی و اختصاص بعضی از حقوق به این اموال اهمیت فراوانی دارد. به همین دلیل لازم است که با مفهوم و مصادیق مال منقول به طور کامل آشنا شویم.
بر اساس ماده ۱۹ قانون مدنی، به اشیایی که نقل آن از محلی به محل دیگر ممکن باشد و این حمل موجب خرابی مال یا محل آن نشود، مال منقول گفته می‌شود.
اموال مادی و محسوسی که ذاتا قابلیت نقل و انتقال دارند، به عنوان اموال منقول ذاتی شناخته می‌شوند. در حقیقت اموال منقول ذاتی اموالی هستند که ذاتا قابلیت جا به جایی دارند و انتقال آن‌ها مستلزم خرابی مال یا محل نیست. دوچرخه، تلفن همراه، کیف و کتاب نمونه‌هایی از مال منقول ذاتی هستند.
اموال منقول چه اموالی هستند؟
اموالی که حمل و جا به جایی آن‌ها به مال یا محل آن آسیب نمی‌رساند، به عنوان اموال منقول محسوب می‌شوند. در شرایطی که شخصی کیف خود را از خانه به محل کارش ببرد، این جا به جایی موجب خراب شدن کیف نخواهد شد.
چنانچه شخصی بخواهد دیواری که در ساختمان وجود دارد را جا به جا کند، لازم است که آن دیوار خراب شود و به تبع آن، جا به جایی دیوار، موجب خرابی محل آن نیز خواهد شد. پس این دیوار مال منقول نیست، چون حمل آن با خرابی همراه است.
چنانچه شخصی یک میز را به جای دیگری منتقل کند، این جا به جا شدن سبب خرابی میز یا محل قرار گرفتن آن نمی‌شود، پس میز مال منقول خواهد بود.
در شرایطی که شخصی خودروی خود را از شهری به شهر دیگر منتقل کند، این انتقال سبب از بین رفتن و خرابی آن نمی‌شود. پس این خودرو مال منقول است.
در واقع فرمول شناسایی مال منقول، خراب نشدن مال و محل آن در اثر جا به جایی است.
اموال منقول مصرفی چیست؟
اموالی که به علت استفاده به صورت جزئی یا کلی از بین می‌روند، به عنوان مال منقول مصرفی شناخته می‌شوند. مداد یک مال منقول مصرفی است. زمانی که شخصی از یک مداد به طور مکرر استفاده کند، این مداد بعد از مدتی تمام می‌شود. به این مداد مال مصرفی می‌گویند. اموال مصرفی آثار و شرایطی دارند که در عقود مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد. نمونه بارز مال مصرفی، انواع خوراکی‌ها هستند که در اثر مصرف تمام می‌شوند. عطر، شامپو و صابون نیز مصادیق دیگر مال مصرفی محسوب خواهند شد.
اموال منقول غیر مصرفی چیست؟
به اموالی که در اثر استفاده تمام نمی‌شوند و به طور مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرند مال غیر مصرفی می‌گویند. حمل و جا به جایی این اموال بدون آسیب به مال یا محل آن صورت می‌گیرد. استفاده از این اموال موجب فرسودگی و استهلاک آن‌ها می‌شود ولی در اثر مصرف به پایان نمی‌رسند.
تصور کنید شخصی سال‌ها از یک میز استفاده می‌کند. این میز در اثر سال‌ها استفاده، تمام نمی‌شود. پس میز، یک مال منقول غیر مصرفی است. در واقع این نوع مال بدون تغییر محسوس و از دست دادن مشخصات اصلی به طور مکرر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لوازم خانگی مانند تلویزیون، مبل، اتو و هر وسیله یا اشیایی که قابل حمل باشد و استفاده مکرر از آن، سبب تمام شدن آن نشود، مال منقول غیر مصرفی خواهد بود. این اموال دارای آثار و شرایطی هستند که با توجه به قوانین مربوط به آن اجرا می‌شوند.
در تشخیص مال مصرف شدنی یا مصرف نشدنی ملاک مال نیست، بلکه ملاک نوع مصرف آن است.
فایده تشخیص مال مصرفی و مصرف نشدنی چیست؟
تشخیص اموال منقول مصرفی یا مصرف نشدنی در حقوق کاربردهایی دارد. این کاربردها ۴ مورد هستند که بعضی از آن‌ها را بیان می‌کنیم.
بعضی از عقود هستند که موضوع آن‌ها حتما باید مال مصرف نشدنی باشد. عقودی مانند عقد اجاره و عقد عاریه عقودی هستند که مال موضوع آن‌ها نمی‌تواند مال مصرف شدنی باشد.
یکی دیگر از مواردی که در خصوص مال مصرف شدنی یا نشدنی اهمیت دارد، بحث هدایای نامزدی است. چنانچه نامزدها بعد از بهم خوردن نامزدی بخواهند هدایای مصرفی و غیر مصرفی را از یکدیگر بگیرند، آثار این اموال متفاوت است.
فایده دیگر این تقسیم بندی در بحث نفقه زن است. اگر نفقه زن اموال مصرف شدنی مانند خوراکی باشد، این مال به زن تعلق دارد. در غیر این صورت اگر نفقه زن مصرف نشدنی باشد، متعلق به زن نخواهد بود.
این موارد بعضی از فواید تقسیم بندی مال منقول به مصرفی و مصرف نشدنی هستند که در حقوق مورد بررسی قرار می‌گیرند.
اموال منقول حکمی چیست؟
تمام دیون (دِین‌ها) به عنوان اموال منقول تبعی یا حکمی محسوب می‌شوند. البته این دین‌ها استثنا هم دارند که در قانون مطرح شده است.
دین‌‌هایی مانند قرض و مال‌الاجاره، از جهت صلاحیت محاکم به عنوان مال منقول شناخته می‌شوند. به این دیون، اموال منقول تبعی یا حکمی می‌گویند.
هر حقی که بر روی مال منقول باشد، منقول حکمی است. در شرایطی که شخصی خودرویی را از شخص دیگری اجاره کند و به او مال‌الاجاره‌ای دهد، این مال‌الاجاره به عنوان منقول تبعی یا حکمی محسوب می‌شود. منقول بودن مال‌الاجاره موجب می‌شود که اگر دعوایی در خصوص آن وجود داشته باشد، این دعوا در دادگاه محل اقامت خوانده مطرح شود.
چه چیزی جز اموال منقول نیست؟
در حقوق اصل بر منقول بودن اموال است. یعنی همه اموال به عنوان مال منقول محسوب می‌شوند، مگر مواردی که استثنا باشد. اموالی مانند خانه، زمین، مغازه که حمل و جا به جایی آن‌ها امکان‌پذیر نیست یا مستلزم خرابی مال یا محل است، مال منقول نیستند و در دسته‌بندی دیگری قرار دارند.
در حقیقت هر مالی که در منقول بودن یا نبودن آن ابهام وجود داشته باشد، اصل بر منقول بودن آن است.
استرداد اموال منقول چیست؟
ممکن است شخصی مال منقولی را از شخص دیگری بگیرد یا مالک خودش آن را به او بسپارد. اگر گیرنده از پس دادن این مال خودداری کند، مالک می‌تواند از طریق دادگاه او را ملزم به استرداد مال منقول کند.
تصور کنید شخصی هدیه‌ای را به نامزدش می‌دهد. اگر به هر دلیلی نامزدی آن‌ها بهم بخورد، هر کدام از آن‌ها می‌توانند هدایای خود را پس بگیرند. در این حالت مطابق ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی اگر عین هدایا موجود نباشد، مالک می‌تواند قیمت آن را بگیرد. این مورد نمونه‌ای از استرداد مال منقول است.
یک نکته مهم
برای طرح دعوا در مورد دعاوی منقول باید به دادگاه محل اقامت خوانده مراجعه شود. خوانده شخصی است که خواهان علیه او طرح دعوا می‌کند. خواهان به عنوان مدعی حق، از دادگاه می‌خواهد که خوانده را به پس دادن مال منقول ملزم کند.
تصور کنید شخصی مالی را به شخص دیگری می‌دهد تا او آن را نگهداری کند. در این حالت اگر طرف مقابل این مال را پس ندهد، مالک می‌تواند در دادگاه حقوقی محل اقامت او طرح دعوا کند. چنانچه دلایل خواهان محکمه پسند باشد، قاضی خوانده را به استرداد مال منقول ملزم می‌کند.
توقیف اموال منقول یعنی چه؟
زمانی که شخصی به موجب قانون به عنوان بدهکار شناخته شود ولی بدهی خود را پرداخت نکند، اموال او توقیف می‌شود. اگر شخصی از شخص دیگری طلبکار باشد و علیه او طرح دعوا کند، می‌تواند بعد از طرح دعوا برای توقیف اموال او تقاضا دهد. این تقاضا به جهت آن است که از فروش یا مخفی شدن اموال بدهکار جلوگیری شود.
به این مثال توجه کنید
به عنوان مثال، تصور کنید شخصی به شخص دیگری مبلغ ۵۰ میلیون تومان می‌دهد. فرد بدهکار در مهلت مقرر بدهی خود را پرداخت نمی‌کند. در این حالت طلبکار می‌تواند علیه بدهکار طرح دعوا کند. سپس برای جلوگیری از اقدامات خوانده مبنی بر فروش یا پنهان کردن مال، برای توقیف اموال او تقاضای خود را به دادگاه ارائه دهد. در این شرایط متناسب با میزان طلب خواهان، مالی معادل ارزش آن از اموال بدهکار توقیف می‌شود. چنانچه بدهکار یک زمین زراعی به ارزش ۱۰ میلیارد تومان و یک خودرو به ارزش ۱۰۰ میلیون تومان داشته باشد، خودروی او توقیف می‌شود.
توقیف مال منقول شرایط و تشریفاتی دارد. دادگاه زمانی را به عنوان مهلت پرداخت بدهی برای بدهکار تعیین می‌کند. اگر او در این بازه زمانی بدهی خود را پرداخت نکند، این مال فروخته می‌شود و از محل فروش آن، بدهی او به طلبکار پرداخت خواهد شد.
خدمات ما در این زمینه
تقسیم‌بندی اموال در حقوق کاربرد زیادی دارد. آگاهی از این تقسیم‌بندی به شما کمک می‌کند تا در صورت وجود اختلاف، به دادگاه صالح مراجعه کنید یا با نحوه توقیف این اموال آشنا شوید. اگر در مورد مال منقول و حالت‌های گوناگون آن سوالی دارید، می‌توانید با کارشناسان ما مشورت کنید. به این منظور لازم است که در وب سایت رکلا درخواست مشاوره حقوقی تلفنی خود را ثبت کنید. کارشناس مربوطه در اولین فرصت با شما در ارتباط خواهد بود.
تنظیم قرارداد یکی از خدماتی است که توسط کارشناسان با تجربه رکلا ارائه می‌شود. چنانچه قصد خرید، فروش یا اجاره اموال منقول را دارید، می‌توانید تنظیم قراردادهای مربوط به مال منقول را به کارشناسان ما واگذار کنید. کارشناسان باتجربه رکلا با استفاده از تخصص خود، متنی دقیق و مطابق قانون را برای شما تنظیم خواهند کرد.
اگر در مورد این متن سوال دارید، می‌توانید در قسمت ثبت سوال، در زیر همین مطلب آن را مطرح کنید. در اولین فرصت پاسخگوی سوال شما خواهیم بود.