قرارداد چوپانی ، از قراردادهای کاربردی برای دامداران، روستاییان و به ویژه کوچ نشینان است. چندین دهه قبل که تعداد روستاییان و ایل‌های کوچ نشین به مراتب بیشتر از امروز بود، شغل چوپانی، شغلی میان خانواده بود. تقریبا همه خانوارها دام داشتند و هر کدام از اعضای خانواده، مسئولیتی در جهت گرداندن و رسیدگی به دام‌ها را انجام می‌دادند. حتی اگر این امکان برای خانواده‌ای وجود نداشت، از اهالی فامیل، همسایه یا هم روستایی‌های خود کمک می‌گرفت.
در مقابل این کمک‌ها نیز به عنوان حق الزحمه، مقداری از کالا یا محصول تولیدی خود را به او می‌داد. امروزه با گسترش شهرنشینی و کم شدن جمعیت خانواده‌ها، بسیاری از روستاییان یا اهالی ایل‌های کوچ نشین نیازمند شخصی هستند که به عنوان چوپان به دام‌ها رسیدگی کند. دیگر اجباری به فامیل بودن چوپان نیست. کارفرما می‌کوشد فرد مناسبی را برای انجام کار چوپانی به خدمت بگیرد. این فرد با تعهدی حداقل یک ساله به کار چوپانی مشغول می‌شود و مسئولیت‌هایی را به گردن می‌گیرد. برای این شخص به خدمت گرفته شده، حقوق و مزایا تعریف می‌شود و کارفرما موظف است که که حقوق یا حق الزحمه او را به صورت نقدی بپردازد. برای این منظور، نمونه قرارداد با چوپان مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرم قرارداد چوپان نیز براساس قانون کار نوشته و تنظیم می‌شود و یک نوع قرارداد کار است.
نمونه قرارداد چوپانی در کدام دسته از قراردادها قرار می‌گیرد؟
نمونه قرارداد چوپانی ، یک قرارداد مکتوب است که به منظور به خدمت گرفتن شخصی برای چوپانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قرارداد مکتوب یک سند معتبر و قانونی است که نشان دهنده ارتباط کاری میان کارفرما و چوپان (کارپذیر) است. متن نمونه قرارداد با چوپان حاوی اطلاعات کاملی از طرفین است که کارفرما و کارپذیر را به خوبی معرفی می‌کند. در ادامه، نوع کار، شرایط کاری، مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین، ساعت کاری، حقوق یا حق الزحمه و موارد مهم دیگر نوشته می‌شود. طرفین موظف هستند که به قرارداد تنظیم شده متهد باشند. ملاک سنجش کیفیت کار کارپذیر یا چوپان، براساس شرح وظایفی که در متن قرارداد توضیح داده شده، سنجیده می‌شود. با در دست داشتن این قرارداد می‌توانید حقوق خود را محفوظ نگه دارید و در صورت بروز خطا در انجام تعهدات و وظایف یا مشکلات احتمالی دیگر، حقوق خود را طلب کنید.
قانون حاکم بر نمونه قرارداد چوپانی
نمونه متن قرارداد چوپانی یا نمونه قرارداد پرواربندی یک نوع از قرارداد کار است. بنابراین برای تنظیم قرارداد باید به قانون کار توجه کرد. قرارداد از قانون کار پیروی می‌کند و اگر مخالف قانون کار باشد، صحیح و معتبر نیست. قانون کار به طور کامل درباره این قرارداد توضیح داده است. ماده 7 قانون کار می‌گوید:
قرارداد کاری عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن کارگر در مقابل دریافت حق السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.
قانون کار در ادامه به تعریف کاملی از کارفرما و کارگر نیز می‌پردازد.
در ماده 2 قانون کار آمده است:
کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.
ماده 3 این قانون نیز می‌گوید:
کارفرما یک شخصی حقیقی یا حقوقی است. کارفرما کارگران و پرسنل را برای انجام کاری مشخص و با یک قرارداد استخدامی در اختیار می‌گیرد و به اندازه میزان زحمت و کارشان به آن‌ها حقوق می‌دهد.
براساس این تعاریف، صاحب دام، کارفرما است و چوپان کارگر است. در این میان، میزان حق الزحمه نیز با توافق طرفین مشخص می‌شود. با تنظیم و امضای نمونه متن قرارداد چوپانی ، چوپان به استخدام کارفرما در می‌آید و موظف است که به تعهدات خود پیرامون قرارداد عمل کند.
انواع نمونه قرارداد چوپانی
نمونه قرارداد چوپانی با توجه به شرایطی که طرفین در نظر دارند، می‌تواند تفاوت‌های زیادی داشته باشد. در ادامه مطلب به مواردی از نمونه قرارداد چوپانی که میان صاحبان دام و چوپانها تنظیم شده است، اشاره می‌کنیم.
- در حالتی از نمونه قرارداد چوپانی ، ممکن است که شخص کوچ نشین یا روستا نشینی که دام‌های زیادی دارد، فردی را به عنوان چوپان در اختیار بگیرد و از او بخواهد که در ساعت معین برای به گردش بردن دام‌ها حضور پیدا کند و در ساعت تعیین شده، گله را برگرداند. در این میان صرفا به گردش بردن گله و حفاظت از آن‌ها و سالم برگرداندن آن‌ها در نظر است و مسئولیت دیگری به عهده چوپان نیست.
- در حالت دوم، در نمونه قرارداد چوپانی توضیح می‌دهند که علاوه بر گردش روزانه دام‌ها، رسیدگی به وضعیت سلامت، جفت گیری، زایمان دام‌ها، دوشیدن شیر، پشم زنی و… به عهده چوپان خواهد بود و چوپان موظف است که علاوه بر ساعتی که دام‌ها را به گردش می‌برد، ساعاتی نیز برای رسیدگی به مواردی که ذکر کردیم، زمان صرف کند و مسئولیت آن به عهده چوپان خواهد بود.
- در بعضی از موارد، صاحبان دام، گله را به چوپان می‌سپارند و برای یک بازه زمانی طولانی مثلا چند ماه مسئولیت تمام و کمال رسیدگی به دام‌ها به عهده چوپان خواهد بود. برای مثال در زمان ییلاق و قشلاق از این نوع قرارداد بیشتر استفاده خواهند کرد یا زمانی که صاحب دام به هر دلیلی نتواند در محل آن حضور داشته باشد.
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، شرایط طرفین موجب به وجود آمدن حالت‌های مختلفی از نمونه قرارداد چوپانی می‌شود. لازم است که در متن قرارداد به صورت صریح و روشن درباره شروط درخواست و حدود وظایف طرفین توضیح داده شود.
نمونه قرارداد چوپانی با محل خواب و بدون محل خواب
بسیاری از افرادی که به چوپانی مشغول می‌شوند تمایل دارند که جای خوابی داشته باشند. انتخاب این مساله با کارفرما است. ممکن است تعیین کند که جای خوابی برای چوپان ایجاد شود یا ممکن است که حضور چوپان را به صورت دائمی نپذیرد. ارائه جای خواب می‌تواند یکی از مزایای مثبت باشد یا ممکن است که چوپان به دلیل ارائه جای خواب، حقوق کمتری دریافت کند. اگر جای خواب به معنای وظیفه نگهبانی چوپان باشد، مبلغ اضافه تری نیز برای نگهبانی دریافت خواهد کرد.
تعیین نوع قرارداد
هر نوع از نمونه قرارداد چوپانی را که در نظر دارید یا به هر طریقی که تمایل به تنظیم این قرارداد دارید، در این بخش تعریف کنید. نوع قرارداد شما علاوه بر مواردی که در تفاوت آن گفیم، با تفاوت در موارد دیگری مانند ساعت کار نیز تقسیم می‌شود.
محل انجام تعهدات قرارداد
پیش از شروع به فعالیت و در زمان تنظیم قرارداد، باید مشخص شود که درخواست کارفرما از چوپان چیست؟ اینکه چوپان باید در چه مناطقی حاضر شود و در چه مکانی باید به مسئولیت و وظایف خود عمل کند، در این بخش از قرارداد توضیح داده می‌شود.
مدت نمونه قرارداد چوپانی
از جمله مهمترین مواردی که باید در متن قرارداد به آن اشاره کرد مدت قرارداد است. نمونه متن قرارداد چوپانی معمولا به صورت سالانه تنظیم می‌شود و چوپان متعهد است که به مدت یک سال در اختیار کارفرما باشد. توافق برای مدت کمتر یا بیشتر از یک سال، کاملا به نظر و سلیقه کارفرما و چوپان بستگی دارد. در نهایت، توافق اخر در این بخش از قرارداد توضیح داده می‌شود. معمولا مدت نمونه قرارداد با چوپان به طور قرارداد کار موقت یا پاره وقت تنظیم می‌شود.
