منظور از شخص حقوقی کیست؟ اشخاص حقوقی حقوق عمومی و خصوصی چه کسانی هستند؟
دنیای حقوق با تمام گستردگی خود، اصطلاحات و عباراتی دارد که آشنایی با آنها برای همه افراد جامعه ضروری است چراکه افزایش دانش حقوقی اکثریت افراد، زمینه‌ساز رشد و بالندگی کل اجتماع خواهد شد. یکی از همین موارد پر اهمیت، آشنایی با انواع شخصیت در عالم حقوق است. از این رو قصد داریم در این مطلب به مبحث شخص حقوقی، انواع آن و نحوه تشخیص و همچنین معرفی نمایندگان این شخص بپردازیم.
اینکه بدانید منظور از شخصیت حقوقی کیست؟ و اشخاص حقوقی کیستند ، باعث می‌شود در آینده با دید بازتری امور حقوقی، به ویژه موضوعات حقوق خصوصی و عمومی را پیگیری کنید. علاوه براین، با کسب این اطلاعات به خوبی می‌توانید در انجام معاملات و امضا کردن قرارداد مورد نظر خود، اشخاص حقوقی را تشخیص دهید و از ویژگی‌های قانونی این شخصیت‌ها آگاه شوید. چنانچه در این رابطه نیاز به اطلاعات بیشتری دارید، تا انتهای این مطلب از رکلا همراه ما باشید.
به چه کسی شخص حقوقی گفته می‌شود؟ تفاوت آن با شخص غیرحقوقی چیست؟
جالب است بدانید که در دنیای پهناور حقوق و برخلاف عالم واقع، دو نوع شخصیت وجود دارد که هر یک از آنها آثار، امتیازات، حقوق و تکالیف خاص خود را دارند. به طور کلی شخصیت در حقوق علاوه بر اینکه شامل انسان می‌شود، غیر انسان را نیز دربرمی‌گیرد. راجع به شخص حقیقی (روی لینک بزنید) یا غیر حقوقی پیش‌تر از این در یک مطلب جداگانه صحبت کرده‌ایم. توصیه می‌کنیم پیش از مطالعه ادامه مقاله، ابتدا با شخصیت غیر حقوقی و آثار قانونی او آشنا شوید. به این ترتیب، به راحتی به تفاوت‌های میان این دو شخصیت پی می‌برید.
ماده 587 و 588 قانون تجارت
در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که منظور از شخص حقوقی کیست و چطور این شخص را بهتر بشناسیم؟ بر اساس ماده ۵۸۷ قانون تجارت منظور از شخص حقوقی ، وجودی فرضی و اعتباری است که از سوی انسان به وجود می‌آید و می‌تواند طرف حق و تکلیف قرار بگیرد؛ هدف خاصی را دنبال می‌کند، اعضا آن یک منفعت و فعالیت مشترک دارند و در نهایت، شخصیتی کاملاً مستقل دارد که از سوی قانونگذار به او اعطا شده است. این موجود اعتباری در عالم واقع مصادیق و مثال‌های فراوانی دارد. این مثال‌ها از جمله شرکت‌های خصوصی ، دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها، شرکت‌های دولتی مانند شرکت برق، بانک‌های دولتی و… هستند.
در همین رابطه ماده ۵۸۸ قانون تجارت می‌گوید، کلیه حقوق و تکالیف اشخاص حقوقی توسط قانونگذار تعیین می‌شود و او تمام وظایف و امتیازات اشخاص طبیعی را دارد. به جز مواردی همچون حق حضانت، زوجیت، ولایت، ابوت و امثال آن که بدون تردید مختص انسان است. بر این اساس، شخص حقوقی نیز علاوه بر دارا بودن حقوق متعدد، وظایف مختلفی بر عهده دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
شخص حقوقی چه خصوصیاتی دارد؟
تشخیص هر امر با توجه به ویژگی‌های آن امکان‌پذیر است. بنابراین اشخاص حقوقی نیز با استفاده از ویژگی‌های زیر قابل تشخیص هستند یا به عبارت دیگر، موارد زیر از ممیزات یا وجوه تمایز اشخاص حقوقی و غیرحقوقی به شمار می‌آیند. در ادامه درباره هر کدام توضیح خواهیم داد.
آغاز و پایان این اشخاص
در شخصیت غیر حقوقی گفتیم که آغاز او با تولد و پایانش با مرگ همراه خواهد بود اما در رابطه با شخص حقوقی وضعیت به شکل دیگری است. آغاز این اشخاص همزمان با اراده مؤسسان آن است و انحلال آنها، باعث خاتمه یافتن حیات این شخصیت‌ها می‌شود.
مساله نام، مطابق ماده ۱۸۳ و ۱۱۶ قانون تجارت
هرچند در قانون تجارت به صورت مستقیم راجع به نام اشخاص حقوقی چیزی بیان نشده است اما در موادی مثل ماده ۱۸۳ و ۱۱۶ این قانون و همچنین در لایحه اصلاحی نام شرکت، به ضرورت داشتن نام برای شرکت‌ها اشاره کرده‌اند.
اقامتگاه برای شخص حقوقی
در رابطه با اقامتگاه شخص حقوقي با استناد به قانون تجارت و قانون مدنی ، گاهی تعارضاتی پیش می‌آید که از حوصله این مطلب خارج است اما به طور کلی قانون می‌گوید، اقامتگاه اشخاص حقوقی، مکانی است که این سازمان یا مجموعه مورد نظر در آنجا اداره می‌شود و کلیه تصمیم‌گیرندگان شرکت در آن مکان قرار دارند.
از سوی دیگر ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی می‌گوید اقامتگاه اینگونه شخصیت‌ها، مکانی است که عملیات و فعالیت شرکت در آنجا انجام می‌شود. فرض کنید که دفتر یک شرکت در شیراز قرار دارد و در حال حاضر کارکنان آن در شهر مشهد فعالیت می‌کنند. به نظر شما کدام یک از این دو ماده قانونی، ملاک قرار می‌گیرند؟
نقش تابعیت برای این نوع شخصیت‌های قانونی
در رابطه با تابعیت شخصیت‌های حقوقی باید بگوییم ماده ۵۹۱ قانون تجارت، اقامتگاه شرکت را ملاک اصلی برای احراز تابعیت می‌داند. یعنی اگر شرکتی در کالیفرنیا به ثبت برسد اما مشهد مرکز اصلی آن باشد، باز هم تابعیت ایران را دارد.
بررسی اهلیت مطابق ماده 588 قانون تجارت
مجددا به همان ماده ۵۸۸ قانون تجارت نگاهی بیندازید. قانونگذار در این ماده به صراحت بیان می‌کند که اشخاص حقوقی نیز دارای کلیه حقوق و تکالیفی هستند که برای انسان متصور شده است مگر مواردی که مختص ذات اشخاص طبیعی دانسته می‌شود مثل حق ابوت. پس شخصیت‌های حقوقی نیز درست مثل اشخاص غیر حقوقی اهلیت تمتع و استیفا دارند اما زمانی که حق و تکلیف موردنظر با ماهیت آنها در تضاد نباشد.
پیشنهاد می‌کنیم برای مطالعه در خصوص مساله اهلیت ، روی لینک بزنید بزنید و مقاله مرتبط با آن را مطالعه کنید.
نماینده شخص حقوقی کیست؟
به این دلیل که اشخاص حقوقی، وجودی اعتباری هستند، نمی‌توانند مستقیما امور خود را پیگیری کنند. به همین دلیل به یک نماینده نیاز دارند. شخص حقوقی برای پیگیری امور قضائی، قانونی، مالیاتی و… باید یک نماینده داشته باشد که در ماده ۵۸۹ قانون تجارت این شخص همان فردی است که به موجب اساسنامه شرکت یا قانون، صلاحیت پیگیری امور و اتخاذ تصمیم را دارد. مثلا در موقوفات، متولی هر موقوفه که سازمان حج و اوقاف او را منصوب می‌کند، نماینده قانونی موقوفه خواهد بود یا در وزارتخانه، شخص وزیر این سمت را بر عهده دارد.
از سوی دیگر، در مواد ۳۹۵ تا ۴۰۰ قانون تجارت، در رابطه با قائم مقامی و نمایندگی تجاری شرکت توضیحاتی وجود دارد. بر همین اساس، نمایندگی شخص حقوقی ، از نوع قانونی است، درست مانند نمایندگی قانونی پدر و جد پدری بر فرزند.
شخص حقوقی در حقوق عمومی
در حقوق عمومی، یک طرف حق، مردم قرار دارند و طرف دیگر، دولت است. با استفاده از ماده ۵۸۷ قانون تجارت، می‌توان به این سوال پاسخ داده که اشخاص حقوقی حقوق عمومی چه کسانی هستند ؟ در جواب به این سوال باید بگوییم بر اساس نص این ماده، مؤسسات و سازمان‌های دولتی درست در لحظه ایجاد، شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند و بر خلاف شرکت‌های خصوصی، نیازی به ثبت ندارند. بانک‌ها، وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی مثل شرکت برق، مثال‌های بارز از این دسته هستند. البته برخی از اشخاص حقوقی حقوق عمومی، مثل شرکت‌های واحد اتوبوس‌رانی که از زیرمجموعه‌های شهرداری به شمار می‌روند، به موجب قانون باید به ثبت برسند تا قادر به ادامه فعالیت باشند.
پیشنهاد می‌کنیم
یکی از مباحث مهمی که اغلب افراد طی زندگی خود با آن سر و کار دارند، موضوع شخصیت حقوقی است که در این مطلب از رکلا به آن پرداختیم. هرچند پس از معرفی این شخصیت، خصوصیات و انواع آن را نیز توضیح دادیم، با این وجود وکلا و مشاوران رکلا برای پاسخ به ابهامات و سؤالات شما همراهتان هستند.
برای دسترسی و استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، روی لینک بزنید و درخواستتان را ثبت کنید. همچنین این امکان را نیز دارید که نوشتن متن قراردادهای مورد نظر خود را به متخصصان و مشاوران رکلا بسپارید. برای این منظور خدمات تنظیم قرارداد اختصاصی را به شما پیشنهاد می‌کنیم.