انواع قرارداد و تقسیم‌بندی آن‌ها بر اساس آثار و موضوع
قراردادها از جنبه‌های متفاوتی تقسیم‌بندی می‌شوند. گاهی تقسیم‌بندی قراردادها بر اساس موضوع آن‌ها صورت می‌گیرد. در شرایطی هم ممکن است تقسیم‌بندی به لحاظ پایداری و مدت آن انجام شود. آشنایی با انواع قرارداد و تقسیم‌بندی‌های آن اهمیت فراوانی دارد. افرادی که قصد انعقاد یک قرارداد را دارند، باید اطلاعاتی در این زمینه داشته باشند تا با انتخاب درست بتوانند معامله مورد نظرشان را انجام دهند. عدم آگاهی در رابطه با عقود و قراردادها موجب بروز مشکلاتی برای طرفین می‌شود.
افرادی که قصد دارند قراردادی را منعقد کنند، باید شرایط لازم برای طرف معامله قرار گرفتن را داشته باشند. یعنی شرایطی که در ماده 190 قانون مدنی مطرح شده‌اند، باید رعایت شوند. همچنین طرفین قرارداد باید به تعهدات ناشی از آن عمل کنند.
آگاهی از انواع قرارداد موجب می‌شود طرفین در راستای هدف خود، قرارداد مورد نظرشان را منعقد کنند. این آگاهی سبب صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های آن‌ها خواهد شد.
قرارداد چیست؟
پیش از آشنایی با انواع قرارداد لازم است ابتدا با مفهوم آن آشنا شوید. در ماده ۱۸۳ قانون مدنی عقد یا قرارداد تعریف شده است. مطابق این ماده، عقد یعنی یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر به کاری تعهد دهند و این موضوع مورد قبول آن‌ها باشد. این تعریف مطابق نظر حقوقدانان، تعریف کامل و جامعی نیست. با این حال قانون مدنی عقود را به این شکل بیان کرده است.
در بسیاری از کتب عقد و قرارداد به عنوان مترادف و به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، با این حال کلمه قرارداد بیشتر در مورد توافقات خصوصی طرفین برای موضوع مورد نظرشان به کار می‌رود.
مطابق ماده ۱۰ قانون مدنی ، قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد کرده‌اند، در صورتی که مخالف قانون نباشد، نافذ است. با توجه به این ماده، توافقاتی که مردم برای انجام کار، معامله یا مالکیت انجام می‌دهند و آن را امضا می‌کنند، تا زمانی که مخالف قانون نباشد، صحیح است.
به عنوان مثال، دو نفر برای ساخت یک خانه، توافق‌نامه‌ای را امضا می‌کنند. آن‌ها شروط و توافقات خود را در آن می‌نویسند. با توجه به رضایت هر دو طرف این توافق‌نامه صحیح و مورد حمایت قانونگذار است.
شرایط صحت انواع قرارداد چیست؟
برای اینکه انواع قرارداد و عقود به طور صحیح منعقد شوند، رعایت ماده ۱۹۰ قانون مدنی ضروری است. بر اساس این ماده طرفین باید ۴ شرط اساسی را رعایت کنند تا معامله آن‌ها صحیح باشد. در غیر این صورت عدم رعایت مفاد این ماده موجب بطلان یا عدم نفوذ آن معامله یا عقد می‌شود. در ادامه درباره مفاد این ماده توضیح می‌دهیم.
شرح دقیق ابعاد ماده 190 قانون مدنی
- قصد و رضای طرفین: اولین موردی که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی مطرح شده، قصد و رضای طرفین است. شخصی که می‌خواهد معامله‌ای را انجام دهد، باید قصد انعقاد و رضایت داشته باشد. یعنی به علت تهدید وادار به امضای معامله نشود و با رضایت و قصد این اقدام را انجام دهد.
- اهلیت طرفین: اهلیت یکی دیگر از شرایط صحت عقد است. اهلیت به توانایی قانونی شخص برای دارا شدن یا اجرای حق گفته می‌شود. افراد محجور یا صغیر مطابق قانون اهلیت لازم برای انعقاد عقود را ندارند.
- موضوع معین مورد معامله: مورد معامله مال یا عملی است که موضوع تعهد هر یک از طرفین باشد. به این ترتیب اگر موضوع معامله تعهد به ساخت یک مدرسه است، باید به طور دقیق در متن معامله نوشته شود. همچنین اگر طرفین قصد خرید و فروش زمین را دارند، باید این موضوع نیز نوشته شود. چنانچه یکی از آن‌ها قصد اجاره زمین و دیگری قصد فروش داشته باشد، این معامله صحیح نیست. ابهام در خصوص موضوع معامله موجب بطلان آن می‌شود.
- مشروعیت جهت معامله: یکی دیگر از شرایط اساسی صحت معامله، مشروعیت جهت معامله است. لازم نیست که اشخاص هدف خود را از انجام معامله مطرح کنند. با این حال اگر یکی از طرفین جهت یا هدف خود را اعلام کند، آن هدف باید قانونی باشد. به عنوان مثال، چنانچه شخصی اعلام کند که قصد خرید زمینی را دارد تا در آن محلی برای قمار احداث کند، این معامله صحیح نیست.
نکته: رعایت نکردن هر کدام از این شرایط منجر به بطلان یا عدم نفوذ معامله می‌شود. بطلان به معنی بی‌اثر شدن عقد از زمان انعقاد است. بدون رعایت شرایط صحت معامله، نمی‌توان آن معامله را صحیح دانست. یعنی در انواع قرارداد باید این شروط رعایت شوند.
تقسیم بندی انواع قرارداد در قانون مدنی
در قانون مدنی، عقود براساس آثار آن‌ها تقسیم‌بندی شده‌اند. یکی از مهمترین تقسیم‌بندی‌هایی که به لحاظ پایداری عقود اعلام می‌شود، لازم و جایز بودن آن‌ها است. قرارداد لازم به عقدی می‌گویند که امکان فسخ آن وجود ندارد. مگر اینکه فسخ قرارداد مطابق قانون صورت بگیرد یا طرفین انعقاد معامله برای فسخ توافق کرده باشند.
بیع و اجاره به عنوان نمونه‌هایی از عقود لازم شناخته می‌شوند.
تصور کنید دو نفر معامله بیع (خرید و فروش) یک ماشین را انجام می‌دهند. آن‌ها توافق می‌کنند که اگر فروشنده تا ۱۰ روز بعد از انعقاد معامله، این ماشین را به خریدار تحویل ندهد، معامله فسخ شود. در این حالت امکان فسخ آن وجود دارد.
عقد جایز به عقدی گفته می‌شود که طرفین هر زمان که بخواهند می‌توانند آن را فسخ کنند. عقد وکالت و عاریه نمونه‌هایی از عقود جایز هستند. وکیل و موکل هر زمان که بخواهند، امکان فسخ عقد وکالت را دارند.
عقود در قانون مدنی دارای تقسیم‌بندی های دیگری مانند معوض یا مجانی، معلق یا منجز، معین یا غیرمعین، تشریفاتی یا رضایی و تملیکی یا عهدی نیز هستند.
انواع قرارداد از لحاظ موضوع
همه قراردادهایی که مردم منعقد می‌کنند، چنانچه مخالف قانون نباشد، صحیح است. علاوه بر عقودی که در قانون مدنی نام و آثارشان بیان شده است، قراردادهایی وجود دارد که مردم به طور خصوصی آن‌ها را منعقد می‌کنند. این قراردادها ممکن است در زمینه‌های کار، پیمانکاری، مالکیت، خدمات یا هر موضوع دیگر باشد.
مطابق ماده ۱۰ قانون مدنی مردم برای انعقاد قراردادهای خصوصی محدودیتی ندارند. فقط لازم است که این اقدام آن‌ها مطابق قانون تنظیم شود. یعنی مردم نمی‌توانند قرارداد خرید و فروش تریاک یا مشروبات الکی را منعقد کنند. این موارد مخالف قانون است.
انواع قرارداد از لحاظ راه اندازی کسب و کار
در شرایطی که اشخاص قصد دارند کسب و کاری را شروع کنند، باید ابتدا یک تفاهم‌نامه میان آن‌ها تنظیم شود. طرفین در این تفاهم‌نامه، توافقات و شرایط خود را مطرح می‌کنند، سپس مسئولیت‌ها و تعهدات هر کدام از آن‌ها مشخص می‌شود. قرارداد هم بنیان گذاران نمونه‌‌ای از این مورد است.
قرارداد استخدام و کاریابی
تعداد زیادی از کارفرمایان برای استخدام نیروی انسانی، قرارداد استخدام تنظیم می‌کنند. نمونه‌هایی از انواع قرارداد مربوط به کار، قرارداد کار موقت، پیمانکاری، بازاریابی، مشاور کسب و کار هستند.
قراردادهای سرمایه گذاری
در شرایطی ممکن است افراد برای سرمایه گذاری، توافق‌نامه‌ای را امضا کنند. نمونه‌هایی از انواع قرارداد در زمینه سرمایه گذاری، قرارداد فروش سهام، قرارداد شراکت در مغازه، مشارکت تولید، قرارداد مضاربه، قرارداد مشارکت در رستوران، سبد گردانی بورس و مشارکت فروش هستند.
انواع قرارداد در زمینه املاک و مستغلات
زمانی که افراد قصد خرید و فروش یا اجاره ملک، زمین، خانه یا مغازه را دارند، باید قرارداد مربوط به آن را تنظیم کند. این قراردادها شامل خرید و فروش، اجاره، معاوضه ملک و موارد مانند آن هستند.
انواع قرارداد مربوط به خدمات تخصصی
بخش عمده‌ای از توافق نامه‌هایی که مردم امضا می‌کنند، به ارائه خدمات اختصاص دارد. در شرایطی که افراد به تخصص یک شخص یا تیم نیاز داشته باشند، قراردادهای ارائه خدمات را تنظیم می‌کنند. این قرارداد با افرادی مانند مهندسان، اشخاص حقو‌قدان، کارگزار، و مدرسان یک رشته خاص تنظیم می‌شود.
انواع قرارداد پیمانکاری
یکی از مهمترین قراردادهای خصوصی، قرارداد پیمانکاری است. در شرایطی که شخصی قصد دارد از تخصص، مهارت و ابزار دیگری برای پیشرفت کار استفاده کند، این توافق‌نامه میان آن‌ها امضا می‌شود. پیمانکار وظیفه دارد تا در زمان مقرر و با توجه به هزینه‌های دریافتی، تعهدات خود را عمل کند. در مقابل کارفرما نیز تعهداتی مانند اختصاص بودجه و پرداخت به موقع آن را انجام می‌دهد.
قراردادهای ورزشی
یکی از قراردادهایی که در بین جامعه ورزشی رواج دارد، قراردادهای ورزشی است. این قرارداد بین مدیران باشگاه‌ها با ورزشکاران تنظیم می‌شود. در شرایطی که تیم‌های ورزشی قصد جذب یک ورزشکار را دارند، این قرارداد را با او منعقد می‌کنند.
قراردادهای ساختمانی
قراردادهای ساختمانی یکی دیگر از انواع توافقات پرکاربرد هستند که در جامعه رواج دارند. تعداد زیادی از افراد برای تخریب، خاک برداری، نقاشی ساختمان، معماری، نقشه‌کشی، سنگ‌کاری، برق‌کشی، گچ‌کاری، کاشی‌کاری و طراحی دکوراسیون، با افرادی که در این زمینه تخصص دارند، قراردادی را منعقد می‌کند. این قراردادها به عنوان قراردادهای ساختمانی مشهور هستند.
خدمات تیم حقوقی رکلا
مجموعه رکلا مرجع تخصصی تنظیم قرارداد است. چنانچه در خصوص تنظیم قرارداد نیاز به مشاوره حقوقی دارید، می‌توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید. به این منظور سفارش خود را مبنی بر مشاوره حقوقی تلفنی را در وب سایت ثبت کنید. کارشناسان ما در اولین فرصت با شما در ارتباط خواهند بود.
شما می‌توانید تنظیم قرارداد مورد نظر خود را به کارشناسان حقوقی رکلا واگذار کنید. کارشناسان ما به دلیل سال‌ها تجربه در این زمینه، قراردادی کامل و بدون نقص را برای شما تنظیم می‌کنند.
چنانچه در خصوص این متن، سوالی دارید، می‌توانید در قسمت ثبت سوال، آن را با ما در میان بگذارید. در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهیم بود.