تا چه زمانی برای فسخ قرارداد خودرو زمان داریم؟ + هزینه و شرایط آن

خریدار و فروشنده‌ای که قصد معامله خودرو دارند باید یک قرارداد مستحکم و معتبر تنظیم کنند. قراردادی که میان طرفین معامله تنظیم و امضا می‌شود در واقع‌ سند معتبر و لازم الاجرایی است که بر نقل و انتقال حق تملک خودرو دلالت می‌کند. این سند لازم الاجرا از نظر قانونی، غیر قابل انحلال است. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که خریدار و فروشنده بعد از امضای این سند حق بر هم زدن معامله را ندارند. قانونگذار در برخی موارد قصد جبران ضرر و زیانی را داشته که در راستای انجام معامله به خریدار و فروشنده وارد شده است. به همین دلیل، قانونگذار شرایط و موارد فسخ قرارداد خودرو را در ماده 396 قانون مدنی پیش بینی کرده است.

در این مقاله قصد داریم که شرایط فسخ قراردادی که برای نقل و انتقال مالکیت خودرو تنظیم شده است و آثار قانونی مرتبط با آن را بررسی کنیم. قراردادی که درباره فسخ آن صحبت می‌کنیم، یکی از انواع مبایعه نامه است و اقدامی که در خصوص آن انجام می‌شود نیز یکی از انواع فسخ قرارداد خواهد بود.

آیا تمام شرایط فسخ قرارداد خرید خودرو را باید در ماده 396 قانون مدنی جست و جو کنیم؟

در مقدمه این نوشته نیز توضیح دادیم که شرایط انحلال موافقت نامه‌های لازم الاجرا در ماده 396 قانون مدنی پیش بینی شده است. در اصطلاح قانون مدنی به شرایطی که در ماده مذکور پیش بینی شده‌اند، خیار می‌گویند. خیار به معنای اختیار انحلال یک قرارداد لازم الاجرا توسط یکی از طرفین امضا کننده آن است. در این ماده 10 نوع خیار برای انحلال یک طرفه قراردادهای لازم الاجرا پیش بینی شده است. برخی از این خیارات به فروشنده اختصاص دارند و برخی نیز مختص خریدار هستند.

به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که قانونگذار برخی از خیارات این ماده را در راستای حمایت از منافع خریدار وضع کرده است و آن ماده‌ها به خریدار اختصاص دارند. برخی دیگر از خیارات مذکور در این ماده نیز به فروشنده اختصاص دارند و برای جلوگیری از ضرر و زیان او وضع شده‌اند. برخی از خیارات پیش بینی شده در این ماده نیز میان خریدار و فروشنده مشترک هستند. یعنی خریدار و فروشنده در صورت تحقق شرایط خیارات مشترک حق استناد به آن‌ها را دارند.

طرفین معامله در صورتی می‌توانند به استناد خیارات مشترک و اختصاصی، فسخ مبایعه نامه خودرو را انجام دهند که شرایط قانونی تحقق آن‌ها (خیارات) ثابت شده باشد. خیار غَبَن، خیار رؤیت، خیار مجلس، خیار عیب، خیار تدلیس و خیار تَعَذُر تسلیم از جمله خیارات پیش بینی شده در ماده 396 قانون مدنی هستند.

مطابق با ماده 396 قانون مدنی، شرایط فسخ قرارداد خودرو از طرف فروشنده کدام است؟

در بندهای قبلی این نوشته نیز توضیح دادیم که برخی از خیارات مقرر در ماده 396 قانون مدنی به فروشنده اختصاص دارند. اگر فروشنده بتواند شرایط تحقق این خیارات را به اثبات برساند از حق فسخ قرارداد فروش خودرو برخوردار می‌شود. در ادامه خیارات و شرایط فسخ قرارداد خودرو از طرف فروشنده را بررسی می‌کنیم:

خیار مجلس:

در این خیار، منظور از مجلس در واقع همان جلسه‌ای است که طرفین معامله در آن حضور دارند و برای تنظیم و امضای موافقت نامه مربوط به نقل و انتقال حق تملک خودروی مورد معامله تشکیل می‌شود. فروشنده می‌تواند تا زمانی که این جلسه خاتمه پیدا نکرده و از خریدار جدا نشده است با استناد به خیار مجلس معامله را فسخ کند. فروشنده در صورتی حق استناد به خیار مجلس را دارد که درباره ساقط کردن آن با خریدار توافق نکرده باشد. در برخی موارد طرفین معامله با توافق یکدیگر تمام خیارات قانونی را ساقط می‌کنند. در این موارد فروشنده به استناد خیار مجلس نمی‌تواند موافقت نامه مربوط به نقل و انتقال خودرو را منحل کند؛

خیار تاخیر ثَمَن:

ثَمَن، یک واژه عربی و نام فقهی نرخ و بهایی است که خریدار باید بابت خودروی مورد معامله پرداخت کند. اگر فروشنده بتواند شرایط تحقق خیار تاخیر ثَمَن را ثابت کند به استناد آن از حق انحلال یک طرفه معامله برخوردار می‌شود. شرایط تحقق خیار تاخیر ثَمَن عبارتند از:

1. در زمانی که برای پرداخت ثمن مدتی تعیین نشده باشد و سه روز از امضای قرارداد سپری شود اما خریدار بهای وسیله نقلیه مورد معامله را پرداخت نکند؛
2. طرفین معامله در خصوص پرداخت نسیه یا اقساطی بهای خودرو فروخته شده با یکدیگر توافق نکرده باشند؛
3. طرفین معامله در هنگام امضای موافقت نامه درباره ساقط کردن تمام یا برخی از خیارات شمارش شده در ماده 396 قانون مدنی با یکدیگر توافق نکرده باشند.

خیار تدلیس:

تَدلیس به معنای فریب، حیله و نیرنگ است. این خیار در صورتی به نفع فروشنده ایجاد می‌شود که از خریدار فریب خورده باشد. فروشنده در صورتی حق استناد به خیار تدلیس را دارد که در خصوص اسقاط آن با خریدار توافق نکرده باشد.

نکته: برخی از حقوق دانان معتقد هستند که به کار بردن تدلیس در واقع نوعی کلاهبرداری است و خیار ناشی از آن توسط توافق طرفین معامله ساقط نمی‌شود.

آیا در ماده 396 قانون مدنی خیارات و شرایط فسخ قرارداد خودرو به نفع خریدار پیش بینی شده است؟

قانونگذار برخی از خیارات شمارش شده در ماده 396 قانون مدنی را در راستای حمایت از حقوق خریدار و برای جبران ضرر و زیان وارده به او وضع کرده است. خیار عیب، خیار تَعَذُر تسلیم، خیار رؤیت و خیار غَبَن از جمله خیاراتی هستند که خریدار به استناد آن‌ها از حق فسخ معامله برخوردار می‌شود. در ادامه شرایط تحقق هر یک از این خیارات را بررسی می‌کنیم:

خیار عیب:

عیب به معنای نقص‌های فنی و خرابی‌های آشکار یا پنهان خودروی مورد معامله است. خریدار اگر بتواند تحقق شرایط این خیار را ثابت کند؛ به استناد آن از حق انحلال یک طرفه معامله برخوردار می‌شود. شرایط تحقق خیار عیب عبارت است از:

1. اول: خریدار در هنگام امضای قرارداد از عیب‌ها و نقص‌های خودروی مورد معامله بی‌اطلاع باشد؛
2. دوم: خریدار در خصوص اسقاط خیار عیب یا اسقاط تمام خیارات قانونی با فروشنده به توافق نرسیده باشد؛
3. سوم: خریدار پس از مطلع شدن از نقص‌ها و خرابی‌های وسیله نقلیه مورد معامله، فوراً به فروشنده اطلاع بدهد و به خیار عیب استناد کند.

نکته: خیار عیب فوری است. یعنی؛ تاخیر خریدار در استناد به خیار عیب باعث ساقط شدن آن می‌شود.

خیار تَعَذُر تسلیم:

فروشنده باید وسیله نقلیه مورد معامله را مطابق با تاریخ و شرایط مورد توافق در قرارداد به خریدار بدهد. خریدار اگر بتواند تحقق شرایط خیار تعَذُر تسلیم را ثابت کند به استناد آن از حق انحلال یک طرفه معامله برخوردار می‌شود. شرایط تحقق خیار تَعَذُر تسلیم عبارت است از:

1. اول: فروشنده، وسیله نقلیه مورد معامله را مطابق با شرایط و تاریخی که با خریدار توافق کرده است در دسترس او قرار ندهد؛
2. دوم: خریدار از طریق مراجع قانونی و قضایی نیز نتواند به خودرو مورد معامله دسترسی پیدا کند؛
3. سوم: طرفین معامله در خصوص اسقاط خیار تعذر تسلیم یا تمام خیارات قانونی با یکدیگر به توافق نرسیده باشند.

خیار رؤیت:

رؤیت به معنای مشاهده دقیق چیزی است. در شرایط زیر خیار رؤیت به نفع خریدار تحقق پیدا می‌کند. شرایط تحقق خیار رؤیت عبارت است از:

1. اول: خریدار، وسیله نقلیه فروخته شده را ندیده و آ‌ن را براساس توصیفات و توضیحات فروشنده معامله کرده است؛
2. دوم: وسیله نقلیه فروخته شده با توضیح‌ها و توصیف‌های فروشنده مطابقت نداشته باشد؛
3. سوم: خریدار در خصوص اسقاط خیار رؤیت یا تمامی خیارات قانونی با فروشنده به توافق نرسیده باشد.

خیار غَبن:

غَبن یک اصطلاح فقهی و به معنای ضرر و زیان در خرید و فروش است. خریدار اگر بتواند شرایط تحقق خیار غبن را ثابت کند؛ به استناد آن از حق فسخ معامله خودرو برخوردار می‌شود. در ادامه شرایط تحقق خیار غَبن را بررسی می‌کنیم:

1. خریدار نسبت به بهای واقعی خودروی مورد معامله بی‌اطلاع باشد؛
2. فروشنده، خودروی مورد معامله را بسیار گران‌تر از قیمت واقعی آن به خریدار فروخته باشد؛
3. طرفین معامله در خصوص اسقاط خیار غَبن یا تمام خیارات قانونی با یکدیگر به توافق نرسیده باشند؛
4. خریدار به محض اطلاع از قیمت واقعی خودروی مورد معامله نسبت به فسخ قرارداد اقدام کنند.

نکته: خیار غَبن فوری است. بنابراین، تاخیر خریدار در استناد به خیار غَبن باعث از بین رفتن و ساقط شدن حق فسخی می‌شود که مطابق با آن (خیار غبن) برای او ایجاد شده است.

مهلت فسخ قرارداد خودرو چقدر است؟

خیار شرط یکی از مهم‌ترین خیارات پیش بینی شده در ماده 396 قانون مدنی است. به موجب خیار شرط، طرفین معامله در هنگام امضای قرارداد می‌توانند شرط کنند که خودشان یا شخص ثالث، حق فسخ آن را داشته باشند. منظور از شخص ثالث، هر شخصی غیر از طرفین معامله و نماینده قانونی آن‌ها است. برای مثال، خریدار شرط می‌کند که خودش و برادرش حق فسخ قرارداد مربوط به نقل و انتقال حق تملک خودرو را داشته باشند.

خیار شرط باید مدت داشته باشد. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که خریدار یا فروشنده‌ای که حق فسخ قرارداد را به نفع خودش یا شخص ثالثی شرط کرده است باید برای آن مدت تعیین کند. برای مثال، فروشنده شرط می‌کند که تا 24 ساعت از حق فسخ قرارداد برخوردار باشد. عدم تعیین مهلت فسخ قرارداد خودرو باعث باطل و بی‌اثر شدن معامله و موافقت نامه مربوط به آن می‌شود.

همچنین لازم است که مدت زمان فسخ قرارداد خودرو به صورت دقیق تعیین شود. زیرا مطابق با ماده 401 قانونی مدنی عدم تعیین مدت فسخ قرارداد خودرو یا مجهول بودن آن باعث باطل و بی‌اثر شدن معامله می‌شود.

آیا تعیین و پرداخت هزینه فسخ قرارداد خودرو در قانون پیش بینی شده است؟

در اغلب موارد، فسخ قرارداد خودرو باعث تحمیل هزینه‌هایی به هر یک از طرفین معامله می‌شود. قانونگذار تعیین مبلغ و هزینه‌های ناشی از فسخ قراردادها را به اراده طرفین امضا کننده آن‌ها واگذار کرده است. بنابراین مبلغ و شرایط پرداخت هزینه ناشی از فسخ قراردادی که برای نقل و انتقال حق تملک خودرو تنظیم می‌شود نیز باید به وسیله توافق میان طرفین معامله مشخص شود.

اگر طرفین معامله در خصوص مبلغ جریمه فسخ قرارداد خرید خودرو و نحوه پرداخت آن با یکدیگر به توافق نرسیدند، باید برای حل اختلاف به مراجع قضایی مراجعه کنند.

شرایط فسخ قرارداد خودرو از طرف فروشنده و خریدار را با مشاور حقوقی بررسی کنید!

یکی از مهمترین عواملی که در فسخ این قرارداد تاثیر گذار خواهد بود، این مساله است که شما در سمت خریدار قرار دارید یا اینکه فروشنده هستید. لازم به ذکر است که در هر سمتی که قرار داشته باشید، برای فسخ قرارداد، خیاراتی قانونی در اختیار خواهید داشت. علاوه براین، عامل تاثیر گذار بعدی که در فرآیند فسخ قرارداد اهمیت دارد، این است که در میان خیاراتی که از آن برخوردار هستید، بهترین را انتخاب کنید تا بتوانید با سهولت و بدون ایجاد خطا یا اشکال، تعهدات این قرارداد را بی اعتبار کنید. برای آگاهی از حقوق قانونی که از آن برخوردار هستید و همچنین برای انتخاب مناسب‌ترین خیار فسخ، می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره ببرید.

همچنین لازم است که از ابتدا، در قراردادی که برای این معامله تنظیم می‌شود، به شروط فسخ نیز اشاره کنید. برای این منظور مناسب خواهد بود که قراردادی اختصاصی داشته باشید. خدمات تنظیم قرارداد اختصاصی در این زمینه برای شما کاربردی خواهد بود.