بررسی ماهیت قرارداد فرانچایز رستوران ؛ قرارداد فرانچایز چیست؟!

قرارداد فرانچایز یکی از قراردادهای نوظهور در دنیای امروز است زیرا قرارداد‌های فرانچایز در دوران اخیر و پس از پیدایش و به رسمیت شناخته شدن حقوق مالکیت فکری رواج پیدا کرده‌اند. موضوع این قرارداد واگذاری حقوق مربوط به علائم تجاری است. قراردادهای فرانچایز برای یک بازه زمانی پنج تا بیست ساله تنظیم و امضا می‌شوند.

تاریخچه پیدایش قراردادهای فرانچایز نیز به سال 1850 میلادی برمی‌گردد. در سال 1850 میلادی فردی به نام ایساک سینجر شکل جدیدی از چرخ خیاطی را اختراع کرد که نسبت به نمونه‌های قبلی آن پیشرفته‌تر بود. آقای ایساک سینجر برای اولین بار در طول تاریخ برای پخش و فروش چرخ خیاطی‌های خود از نوعی قرارداد استفاده کرد که شباهت بسیار زیادی به فرانچایز دارد.

نمونه قرارداد فرانچایز رستوران نیز در راستای واگذاری و انتقال امتیاز تجاری برندهای معروف غذایی انجام می‌شود. رستوران‌های زنجیره‌ای برند معروف مک دونالد نیز در اثر تنظیم قراردادهای فرانچایز گسترش پیدا کرده‌اند.

قراردادهای فرانچایز بیشتر در کشورهایی رواج دارند که در آن‌ها، حقوق مالکیت فکری و امتیاز علامت تجاری از اهمیت خاصی برخوردار است. قراردادهای فرانچایز باعث رونق تجاری و اقتصادی کشور می‌شود و نیازمند توجه قانون گذار و وضع قوانین مربوط به آن است اما در نظام قانونی ایران، تعریفی از قرارداد تجاری فرانچایز و شرایط مربوط به آن ارائه نشده است. در این نوشتار به بررسی ماهیت قرارداد فرانچایز می‌پردازیم. این قرارداد، شباهت‌هایی با قرارداد انتقال برند و قرارداد صلح علامت تجاری دارد که پیش‌تر درباره آن‌ها مقالاتی را منتشر کرده‌ایم. پیشنهاد می‌کنم آن مقالات را نیز مطالعه بفرمایید.

قرارداد فرانچایز چیست؟

قرارداد فرانچایز در ارتباط با واگذاری حق مالکیت فکری و علائم تجاری تنظیم می‌شود. این قرارداد نوعی توافق میان امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده علائم تجاری است. پس از تنظیم و امضای این قرارداد، امتیاز گیرنده حق استفاده از علائم تجاری را پیدا می‌کند. انتقال حق امتیاز استفاده از علائم تجاری در مقابل مبلغی است که از سوی امتیاز گیرنده به امتیاز دهنده پرداخت می ‌شود که در اصطلاح به این امتیاز (fee) گفته می‌شود. در قرارداد تجاری فرانچایز، علاوه بر حق استفاده از علائم تجاری، موارد دیگری مانند اسرار تجاری و دانش تجربی امتیاز دهنده نیز به امتیاز گیرنده منتقل می‌شود. در متن قرارداد فرانچایز ممکن است که شرایطی برای ارائه دانش فنی، آموزش مدیریت سیستم تجاری، آموزش جلب مشتری و کنترل کیفیت از سوی امتیاز دهنده نیز پیش بینی شود.

برای مثال در نمونه قرارداد فرانچایز رستوران ، امتیاز گیرنده حق استفاده از علائم تجاری یک رستوران معروف را پیدا می‌کند. در این قرارداد، امتیاز دهنده می‌تواند شرایط آموزش ارائه دانش فنی و مدیریت رستوران را پیش بینی کند.

برای نوشتن قرارداد فرانچایز مطابق با کدام قوانین و ماده‌ها عمل کنیم؟

در نظام حقوقی ایران، قراردادها در یک دسته بندی کلی به انواع قرارداد معین و قرارداد نامعین تقسیم می‌شوند:

قراردادهای معین در مجموعه قوانین ایران تعریف شده‌اند. شرایط و ضوابط قانونی قراردادهای نامعین نیز در مجموعه قوانین ایران مشخص شده است.

قراردادهای معین تعداد محدودی دارند و جوابگوی روابط پیچیده تجاری و اقتصادی دنیای امروز نیستند. در همین راستا، مشروعیت و قانونی بودن قراردادهای خصوصی میان اشخاص در ماده 10 قانون مدنی مورد پذیرش قرار گرفته است. در اصطلاح حقوق مدنی به قراردادهای خصوصی میان اشخاص که مطابق با ماده 10 قانون مدنی تنظیم شده‌اند، قراردادهای نامعین گفته می‌شود. شرایط و ضوابط قراردادهای نامعین براساس توافق طرفین آن تعیین خواهد شد.

قرارداد فرانچایز نیز در دوران معاصر رواج پیدا کرده و از قراردادهای نامعین است. بنابراین امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده باید قرارداد تجاری فرانچایز را مطابق با ماده 10 قانون مدنی تنظیم کنند. شرایط اساسی صحت و اعتبار تمامی قراردادها اعم از معین و نامعین در ماده 190 قانون مدنی پیش بینی شده است.

بنابراین، شرایط و ضوابط قانونی قرارداد تجاری فرانچایز نیز براساس توافق میان امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده مشخص می‌شود. اما امتیاز گیرنده و امتیاز دهنده در هنگام تنظیم این قرارداد و مشخص کردن شرایط و ضوابط آن ملزم هستند که شرایط ماده 190 قانون مدنی را رعایت کنند.

امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده در هنگام تنظیم قرارداد نمی‌توانند در ارتباط با موضوعات و مسائل غیر قانونی و غیر مشروع با یکدیگر توافق کنند. همچنین امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده در هنگام تنظیم و امضای قرارداد تجاری فرانچایز ، نمی‌توانند بر خلاف نظم عمومی جامعه با یکدیگر توافق کنند.

اگر امتیاز دهنده یا امتیاز گیرنده از ادامه همکاری منصرف شوند تکلیف چیست؟

در حقوق مدنی، قراردادها براساس قابلیت و عدم قابلت انحلال آن‌ها به قراردادهای جایز و لازم تقسیم می‌شوند.

قراردادهای لازم پس از تنظیم و امضا، قطعی و لازم الاجرا می‌شوند. طرفین قراردادهای جایز حق انحلال و برهم زدن آن‌ها را ندارند. فسخ قرادادهای جایز تنها در مواردی امکان پذیر خواهد بود که قانون به صراحت اجازه فسخ این قراردادها را داده باشد.

قراردادهای جایز برخلاف انواع قرارداد لازم ، با اراده هر یک از طرفین آن منحل می‌شوند. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که بقاء و دوام قراردادهای جایز به اراده طرفین آن بستگی دارد.

به دلیل رعایت مصلحت عمومی و حفظ نظم عمومی جامعه، اصل بر لازم بودن قراردادها گذاشته شده است.

قرارداد فرانچایز نیز یک قرارداد لازم است. بنابراین امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده حق برهم زدن این قرارداد را ندارند و باید به تمام تعهدات و وظایف خودشان عمل کنند. انحلال قرارداد فرانچایز تنها به وسیله فسخ آن امکان پذیر است. فسخ قرارداد نیز تنها در مواردی امکان پذیر خواهد بود که قانون گذار شرایط فسخ را پیش بینی کرده باشد.

قانون گذار به امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده اجازه داده است که در هنگام تنظیم و امضای قرارداد تجاری فرانچایز شرایط فسخ آن را پیش بینی کنند که در اصطلاح به آن حق فسخ قرارداد گفته می‌شود. برای مثال؛ امتیاز دهنده یک رستوران زنجیره‌ای است و به موجب تنظیم قرارداد تجاری فرانچایز ، به امتیاز گیرنده حق استفاده از امتیاز رستوران خود را می‌دهد. امتیاز دهنده می‌تواند شرط کند که در صورت نارضایتی مشتریان از امتیاز گیرنده، او (امتیاز گیرنده) حق فسخ قرارداد را پیدا می‌کند.

آیا حتما متن قرارداد فرانچایز را باید در دفترخانه رسمی کنیم؟

این قرارداد به وسیله توافق و اعلام اراده امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده علائم تجاری تحقق پیدا می‌کند. اعلام اراده امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده نیز ممکن است به صورت شفاهی یا مکتوب انجام شود. بنابراین قرارداد تجاری فرانچایز نیز به صورت شفاهی یا مکتوب تنظیم خواهد شد.

قرارداد مکتوب فرانچایز به صورت عادی یا رسمی تحقق پیدا می‌کند. به این صورت که قرارداد عادی فرانچایز به وسیله امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده تنظیم و امضا می‌شود. و نسخه رسمی آن نیز در دفاتر اسناد رسمی تنظیم خواهد شد و مامور رسمی نیز آن را امضا می‌کند.

مهمترین تفاوت قرارداد عادی فرانچایز با قرارداد رسمی آن در این است که قرارداد عادی فرانچایز تنها در روابط میان امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده مؤثر است اما قرارداد رسمی فرانچایز در مقابل اشخاص دیگری غیر از امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده نیز قابلیت استناد دارد. در واقع از آن جهت که قرارداد رسمی، یک سند رسمی محسوب می‌شود، طرفین قرارداد به راحتی می‌توانند در مقابل سایر اشخاص نیز به آن استناد کنند.

قرارداد مکتوب فرانچایز ، سند این قرارداد و اثبات کننده است.

مطابق با ماده 1289 قانون مدنی، سند قرارداد تجاری فرانچایز از دلایل محکمه پسند محسوب می‌شود. بنابراین امتیاز گیرنده و امتیاز دهنده در صورت بروز اختلاف می‌توانند به سند عادی یا سند رسمی قرارداد تجاری فرانچایز استناد کنند و ادعای خودشان را به اثبات برسانند.

بنابراین تنظیم قرارداد تجاری فرانچایز در دفترخانه الزامی نیست.

این قرارداد را در چند نسخه تنظیم کنیم؟

همانطور که در مطالب بالا نیز گفتیم، قرارداد مکتوب، سند عادی یا رسمی این توافق است و می‌تواند به صورت عادی یا رسمی تنظیم شود.

تعداد نسخه‌های قرارداد به توافق امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده بستگی دارد. سند قرارداد می‌تواند در یک یا چند نسخه تنظیم شود اما برای جلوگیری از جعل و تعریف بهتر است که امتیاز دهنده و امتیاز گیرنده سند قرارداد را در چند نسخه تنظیم کنند و یکی از نسخه‌های آن نیز بایگانی شود.

آیا خودمان می‌توانیم قرارداد فرانچایز را بدون حضور کارشناس حقوقی تنظیم کنیم؟

قرارداد فرانچایز باعث ایجاد و گسترش کسب و کارهای زنجیره‌ای می‌شود. در واقع قراردادهایی از قبیل فرانچایز باعث رونق اقتصادی کشور و اشتغال زایی نیز خواهد شد. بسیاری از کسب‌ و کارها و شرکت‌های بین‌الملی از طریق قرارداد تجاری فرانچایز، توانسته‌اند فعالیت اقتصادی خودشان را در سراسر دنیا گسترش دهند. رستوران‌های زنجیره‌ای مک دونالد و هتل‌های زنجیره‌ای معروف هیلتون از مثال‌های بارز این نوع فعالیت‌های تجاری و اقتصادی هستند که به وسیله قراردادهای فرانچایز توانسته‌اند در سراسر دنیا کسب و کار خودشان را گسترش دهند. در ایران نیز می‌توان به رستوران‌های شاندیز اشاره کرد که شعب آن به وسیله قرارداد فرانچایز در سراسر کشور گسترش پیدا کرده‌اند.

پیشنهاد ما

این قرارداد، از قراردادهای نوظهوری است که تنظیم و نوشتن آن، نیازمند تجربه و آگاهی حقوقی کافی است. به همین منظور، مناسب است که تنظیم آن را به اشخاص متخصص در این زمینه بسپارید. تیم حقوقی رکلا به واسطه همکاری با وکلا و مشاوران حقوقی مجرب در تنظیم قرارداد، به درخواست‌ تنظیم قرارداد شما رسیدگی می‌کند. علاوه براین، این امکان فراهم است که برای استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی نیز، درخواستتان را ثبت کنید.