بررسی ماده 187 قانون مدنی ؛ تحلیل حقوقی و دقیق این ماده و نقش آن در نگارش قرارداد!
انواع مختلف قرارداد ، در واقع توافقنامه‌هایی حقوقی هستند که بین دو یا چند شخص منعقد می‌شوند. قانونگذار با هدف معرفی عقود و ضوابط آن‌ها، موادی از قانون مدنی را به تعریف بعضی از عقود و شرایط آن‌ها اختصاص داده است. این معرفی به اشخاص کمک می‌کند تا به صورت دقیق با ویژگی‌های خاص و حقوقی قراردادها آشنا شوند و اطلاعات کافی درباره موارد کاربرد و شرایط به کارگیری آن عقود به دست آورند. ماده 187 قانون مدنی نیز یکی از مواد مهم این قانون محسوب می‌شود. این ماده به معرفی دسته‌ای از عقود می‌پردازد که نسبت به یکی از طرفین لازم و نسبت به طرف دیگر جایز است.
به این معنا که یکی از طرفین می‌تواند تا قبل از انقضای مدت قرارداد، این عقد را به صورت یک جانبه بر هم بزند و فسخ کند، در حالی که طرف دیگر قرارداد که عقد نسبت به او لازم است، بدون وجود شرایط قانونی یا قراردادی، چنین امکانی را ندارد. حقوقدانان ویژگی‌های این دسته از قراردادها را به صورت کامل و جامع بیان کرده‌اند.
در این مطلب قصد داریم با تفسیر ماده 187 قانون مدنی در خصوص این دسته از قراردادها توضیحات کاملی را مطرح کنیم. برای آشنایی بیشتر با ماده 187 قانون مدنی این مطلب را تا انتها مطالعه کنید.
ماده 187 قانون مدنی کدام قراردادها را معرفی می‌کند؟
ماده 187 قانون مدنی دسته‌ای از عقود به نام عقود دو وجهی را معرفی می‌کند. عقود دو وجهی به دسته‌ای از قراردادها گفته می‌شود که نسبت به یکی از طرفین لازم و نسبت به طرف دیگر جایز هستند. به منظور آشنایی بیشتر با شرایط این عقود، ابتدا لازم است در خصوص عقد لازم و جایز نکاتی را بیان کنیم. این اقدام به شناخت عقود دو وجهی کمک شایان توجهی می‌کند.
منظور از عقد لازم و جایز چیست؟
در نظام حقوقی ما عقد لازم به عقدی گفته می‌شود که طرفین نمی‌توانند آن را فسخ کنند، مگر در مواردی که در قانون یا قرارداد شرایط فسخ این عقد پیش بینی شده باشد. مانند زمانی که معامله خودرو انجام می‌شود. در این صورت هیچ یک از طرفین معامله نمی‌تواند این معامله را فسخ کند، مگر اینکه شرایط فسخ آن در قرارداد یا قانون، مطرح شده باشد.
در مقابل عقد جایز به قراردادی گفته می‌شود که هر یک از طرفین هر زمانی که بخواهد می‌تواند آن را فسخ کند. این قرارداد با فوت و حجر طرفین نیز از بین می‌رود.
عقد جعاله جایز است. زمانی که شخصی به موجب امضای یک قرارداد جعاله ، به شخص دیگری ماموریت فروش خانه خود را بدهد، هر دو طرف تا قبل از پایان مدت قرارداد، امکان بر هم زدن این عقد را خواهند داشت. همچنین با فوت یا مجنون شدن هر یک از طرفین، این قرارداد فسخ می‌شود.
ماده 187 قانون مدنی مشتمل بر چه عقدی است؟
تمام قراردادهای دو وجهی که در قانون مدنی شرایط آن‌ها مطرح شده است، مشمول ماده 187 قانون مدنی می‌شوند.
به منظور آشنایی بیشتر با عقود دو وجهی در ادامه بعضی از این عقود و شرایط هر یک را بیان می‌کنیم.
عقد کفالت؛ تعهد به احضار شخص ثالث
مطابق قانون مدنی، عقد کفالت به عقدی گفته می‌شود که با امضای آن، یکی از طرفین در مقابل طرف دیگر متعهد می‌شود که شخص ثالثی را احضار کند. این عقد از طرف کفیل ، لازم و از طرف مکفولٌ له جایز محسوب می‌شود. منظور از کفیل، شخص متعهد و منظور از مکفولٌ له، شخصی است که کفیل در مقابل او متعهد به احضار شخص ثالث شده باشد. این عقد در واقع یکی از عقود دو وجهی است.
عقد رهن؛ تعهد به وثیقه قرار دادن مال نزد مرتهن
یکی از عقودی که قانون مدنی از آن نام می‌برد، عقد رهن است. قرارداد رهنی زمانی کاربرد دارد که مدیون یا شخصی که نسبت به شخص دیگری بدهکار است، مالی را برای وثیقه نزد طرف مقابل یعنی طلبکار قرار می‌دهد. به رهن دهنده یا بدهکار راهن و به طرف دیگر که مال نزد او به عنوان وثیقه قرار می‌گیرد، مرتهن گفته می‌شود.
عقد رهن نسبت به راهن لازم و نسبت به مرتهن، جایز است. به همین دلیل، این عقد را نیز می‌توانیم یکی از عقود دو وجهی در نظر بگیریم.
آیا تمام عقود ماده 187 قانون مدنی با فوت یا حجر طرفین منفسخ می‌شوند؟
همانطور که پیش‌تر مطرح شد، قراردادهایی که نسبت به یکی از طرفین لازم و نسبت به طرف دیگر جایز هستند، با عنوان عقود دو وجهی شناخته می‌شوند. حقوقدانان در تفسیر ماده 187 قانون مدنی اینگونه بیان می‌کنند که منظور از جایز بودن عقد رهن به عنوان یک عقد دو وجهی، صرفا قابل فسخ بودن این عقد از سوی این شخص است. به این معنا که این عقد به واسطه فوت یا محجور شدن مرتهن منفسخ نمی‌شود. در واقع با وجود اینکه عقد رهن نسبت به مرتهن جایز است و به عنوان عقدی دو وجهی محسوب می‌شود اما با فوت مرتهن نیز همچنان صحیح و معتبر است.
به عنوان مثال، تصور کنید شخصی مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان پول به شخص دیگری بدهکار است. این شخص برای اطمینان طلبکار نسبت به بازپرداخت این بدهی، یک تخته فرش را به عنوان رهن نزد او قرار می‌دهد. طرفین با یکدیگر اینطور توافق می‌کنند که اگر بدهکار تا موعد مقرر، دین خود را به طلبکار ادا نکرد، طلبکار بتواند این فرش را بفروشد و از فروش آن، طلب خود را وصول کند. در این صورت مرتهن یعنی طلبکار، می‌تواند عقد رهن را فسخ کند اما فوت او موجب انفساخ عقد نیست. یعنی حتی با فوت مرتهن، عقد رهن همچنان صحیح خواهد بود. بنابراین منظور از جایز بودن عقد رهن نسبت به مرتهن، امکان بر هم زدن آن عقد است و مشمول فوت و حجر این شخص نمی‌شود.
سخن پایانی
عقود و قراردادها ضوابط و شرایط ویژه‌ای دارند. قبل از انعقاد هر قرارداد، بهتر است نسبت به جزئیات و شرایط آن اطلاعات کافی و مناسبی در اختیار داشته باشید. چنانچه قصد دارید یکی از عقود دو وجهی را منعقد کنید و برای این موضوع نیازمند اطلاعات کاملی در رابطه با ماده 187 قانون مدنی هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی مجموعه رکلا بهره‌مند شوید.
همچنین اگر قصد انعقاد هر یک از این قراردادها را دارید، می‌توانید از خدمات تنظیم قرارداد اختصاصی استفاده کنید.
ما در کنار شما هستیم تا روابط حقوقی خود را در چهارچوب یک قرارداد کامل و قانونی به بهترین نحو ممکن، منعقد کنید.
