بررسی ابعاد حقوقی و جزائی خسارت کارگر و شیوه صحیح و قانونی جبران خسارت
قرارداد کار ، قراردادی شفاهی یا کتبی است که میان کارپذیر و کارفرما تنظیم می‌شود و باعث ایجاد رابطه استخدامی میان آن‌ها خواهد شد. کارگر و کارفرمایی که این قرارداد را امضا کرده‌اند، در برابر یکدیگر دارای حقوق و تعهداتی هستند. بنابراین، در صورتی که هر یک از کارفرما یا کارگر در انجام تعهدات قراردادی خودش کوتاهی کند و باعث ورود خسارت مادی یا معنوی به طرف دیگر قرارداد یا اشخاص ثالث شود، دارای مسئولیت مدنی و کیفری خواهد بود. خسارت کارگر موضوعی حقوقی است که می‌تواند جنبه مدنی یا کیفری داشته باشد. کارگری که در اثر کوتاهی در اجرای تعهدات خود، مسئولیت مدنی یا کیفری پیدا کرده، باید خسارت‌هایی که در نتیجه عمل او به کارفرما یا اشخاص ثالث وارد شده است را جبران کند.
در این نوشتار قصد داریم از شرایط قانونی و نحوه جبران خسارت کارگران صحبت کنیم که از سوی کارگر به کارفرما یا اشخاص ثالث وارد شده است. لازم به ذکر است که علاوه بر موضوع این مقاله، در مقاله دیگری تحت عنوان « مسئولیت کارگر » به تفصیل درباره وظایف و مسئولیت‌های قانونی کارگر توضیح داده‌ایم.
مسئولیت جبران خسارت کارگران در حین انجام کار بر عهده کیست؟
مطابق با ماده 12 قانون مسئولیت مدنی، کارفرمایانی که مشمول قانون کار قرار می‌گیرند، مسئول جبران تمام خسارت‌هایی هستند که در حین انجام کار از سوی کارگران آن‌ها به اشخاص ثالث وارد شده است. همچنین مطابق با این ماده، مسئولیت جبران خسارت‌هایی که کارپذیران به دلیل انجام کار ایجاد کرده‌اند نیز بر عهده کارفرما قرار دارد.
بنابراین، اصل بر مسئولیت کارفرما در مقابل خسارت‌هایی است که در حین انجام کار یا به دلیل انجام کار از سوی کارپذیران او ایجاد می‌شود.
برای مثال، ممکن است که کارپذیری اقدامی انجام دهد که باعث ورود خسارت به اشخاص ثالث مانند عابران پیاده یا افراد حاضر در صحنه شود. در این مثال، شخص آسیب دیده برای جبران خسارت‌هایی که بر او وارد شده است باید به کارفرما مراجعه کند. کارفرما نیز موظف است که خسارت‌های وارده به شخص آسیب دیده را جبران کند.
لازم به ذکر است که مطابق با ماده 10 قانون مسئولیت مدنی، کارفرمایان موظف هستند که تمام کارپذیران خود را در برابر آسیب‌هایی که ممکن است از سوی آن‌ها به اشخاص ثالث وارد شود، بیمه کنند.
ارکان ایجاد کننده مسئولیت کیفری برای کارگران در نتیجه خسارت کارگر
مسئولیت مدنی به معنای مسئولیتی است که کارفرما در برابر جبران خسارت‌هایی دارد که از سوی کارگران او به اشخاص ثالث وارد می‌شود. مسئولیت مدنی کارفرما زمانی به وجود می‌آید که ارکان تشکیل دهنده آن محقق شده باشند. در ادامه، ارکان تشکیل دهنده مسئولیت مدنی کارفرما را بررسی می‌کنیم:
- ضرر و زیان وارد شده مسلم باشد: ضرر و زیانی که در نتیجه عمل کارگر به وجود آمده است، باید قطعی و یقینی باشد. به همین دلیل، کارفرما مسئول جبران ضرر و زیانی نیست که احتمال دارد در آینده ایجاد شود؛
- زیان دیده باید مشخص باشد: شخصی می‌تواند جبران ضرر و زیان خود را از کارفرما مطالبه کند که در نتیجه عمل کارپذیر آسیب دیده است؛
- ضرر و زیان باید مستقیم و بدون واسطه باشد: باید یک رابطه عرفی میان عمل کارپذیر و آسیب وارد شده وجود داشته باشد؛
- ضرر و زیان نباید در نتیجه عمل زیان دیده ایجاد شده باشد: در صورتی که کارپذیر نقشی در ورود آسیب به اشخاص ثالث نداشته باشد و ضرر و زیان در نتیجه اقدام خود آن‌ها (اشخاص ثالث) ایجاد شود، پیمانکار مسئول جبران خسارات وارد شده به اشخاص ثالث نیست.
جبران خسارت کارگر به کارفرما در قانون مسئولیت مدنی
در قسمت‌های قبلی این نوشته از شرایط و ارکان قانونی صحبت کردیم که باعث ایجاد مسئولیت مدنی برای کارفرما می‌شود اما در قانون مسئولیت مدنی، تدابیر لازم برای جبران خسارت کارگر به کارفرما که در نتیجه تعلل و سهل انگاری او (کارپذیر) ایجاد می‌شود نیز پیش بینی شده است.
مطابق با ماده 12 قانون مسئولیت مدنی، کارفرمایی که مسئولیت مدنی پیدا کرده، پس از آنکه خساراتی که از سوی کارگران به اشخاص ثالث وارد شده است را جبران کرد، برای جبران ضرر و زیان خود، می‌تواند به کارگر خاطی که علت اصلی ورود خسارت به اشخاص ثالث بوده است، مراجعه کند.
در چه مواردی مسئولیت جبران خسارت کارگر بر عهده کارفرما قرار نمی‌گیرد؟
همانگونه که گفتیم، اصل بر مسئولیت کارفرما در برابر خسارت‌های وارد شده از سوی کارپذیر است. این اصل نیز مانند دیگر اصول قانونی، استثنائاتی دارد که در ادامه، آن‌ها را بررسی می‌کنیم:
- در صورتی که ثابت شود کارفرما تمام اقدامات لازم برای حفظ امنیت و عدم ورود ضرر و زیان را انجام داده است؛
- اگر کارفرما بتواند ثابت کند که اگر تمام اقدامات لازم برای عدم ورود ضرر و زیان به اشخاص ثالث را انجام می‌داد، باز هم ورود آسیب به شخص ثالث اجتناب ناپذیر بود.
خسارت زدن کارگر به کارفرما
در برخی موارد ممکن است که کارگر به صورت عمدی یا با سهل انگاری خود، عملی انجام دهد که باعث ورود خسارت‌های مالی و غیر مالی به کارفرما شود. قانون کار در خصوص نحوه جبران خسارت‌هایی که از سوی کارپذیر به کارفرما وارد شده، سکوت کرده است. به نظر می‌رسد که ضمانت اجرای خسارتی که از سوی کارپذیر به کارفرما وارد می‌شود را باید در قانون مدنی، قانون مسئولیت مدنی و قانون مجازات اسلامی جست و جو کنیم.
رسیدگی به دعاوی و اختلافات ناشی از خسارت زدن کارگر به کارفرما در صلاحیت مراجع قضایی است زیرا مراجع حل اختلاف مستقر در اداره کار، صلاحیت رسیدگی به این خسارات را ندارند.
قانون خسارت کارگر به کارفرما جزائی است یا حقوقی؟
علی‌الاصول، کارپذیری که به کارفرما خسارت وارد کرده است، مسئولیت مدنی و حقوقی دارد و باید آسیب‌های وارد شده را به نحوی جبران کند.
قانون خسارت کارگر به کارفرما در صورتی جنبه کیفری و جزایی پیدا می‌کند که ثابت شود کارگر در هنگام ورود خسارت به کارفرما سوء نیت داشته است. سوء نیت کارپذیر نیز در صورتی ثابت می‌شود که او قصد ضرر زدن به کارفرما را داشته باشد. کارپذیری که با سوء نیت و به قصد ضرر رساندن به کارفرما باعث ایجاد خسارت شده است، مسئولیت کیفری و جزایی پیدا می‌کند و در برخی شرایط به ارتکاب جرم تخریب نیز محکوم می‌شود.
تعهد به بازه زمانی قرارداد و شرایط فسخ یا استعفا
کارگر به موجب امضای قرارداد متعهد می‌شود که به صورت دائم یا غیر دائم برای کارفرما کار کند. کارگر پس از امضا، دیگر حق فسخ قرارداد را ندارد مگر در شرایطی که در قانون کار پیش بینی شده است. مطابق با ماده 21 قانون کار، کارگر برای فسخ این قرارداد می‌تواند استعفا بدهد. استعفای کارگر در صورتی پذیرفته می‌شود که همراه با رعایت شرایط و تشریفات قانونی باشد. کارگری که بدون رعایت شرایط و تشریفات قانونی استعفا، از حضور در محل کار خودداری می‌کند، مرتکب ترک کار می‌شود. کارفرما برای جبران خسارت کارگر که در نتیجه ترک کار او، وارد شده است، می‌تواند در اداره کار بر علیه کارپذیر شکایت طرح کند.
درباره ضرر و زیان احتمالی و شرایط قرارداد، مشاوره بگیرید!
قرارداد استخدام در شرایطی از حمایت‌های قانون کار برخوردار می‌شود که مطابق با شرایط و تشریفات مقرر در آن، تنظیم شده باشد. برای تنظیم این قرارداد باید با نظام حقوق کار ایران آشنایی کامل داشته باشیم. آشنایی با مقررات و شرایط قانون کار به مطالعه مستمر نیاز دارد. به همین دلیل برای تنظیم این قراردادها باید از اشخاصی کمک بگیریم که با قانون کار آشنایی کامل دارند. تیم حقوقی رکلا، انواع نمونه قراردادهای کاری و استخدامی را مطابق با نظام حقوق کار ایران تنظیم کرده است که به راحتی می‌توانید آن‌ها را تهیه کنید.
علاوه براین، اگر تصمیم به تنظیم قرارداد به صورت اختصاصی دارید، خدمات تنظیم قرارداد را به شما پیشنهاد می‌کنیم. از طرف دیگر، برای آشنایی با مهم‌ترین نکات حقوقی قراردادهای کاری، می‌توانید از خدمات مشاوره تلفنی حقوقی نیز استفاده کنید.
