تدابیر مناسب و کافی برای تامین بهداشت کارگران در قانون کار
قرارداد استخدام به قرارداد مکتوب یا شفاهی گفته میشود که طرفین آن کارگر و کارفرما هستند. در اصطلاح قانون کار ، کارگر به هر فردی می‌گویند که به واسطه امضای قرارداد کار ، استخدام شده است و عمل معینی را در ازای دریافت دستمزد برای کارفرما انجام می‌دهد. کارگران، نقش قابل توجهی در توسعه صنعتی کشورها دارند و به همین دلیل باید تدابیر مناسبی برای تامین امنیت و سلامت جسمی و روانی آن‌ها پیش بینی شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت که کارگران نیروی مولد جامعه هستند و تامین سلامت آن‌ها ضرورت دارد. در دنیای امروز، بیماری‌ها و حوادث ناشی از اشتغال، به یکی از نگرانی‌های عمده جامعه کارگری و دست اندرکاران مسائل بهداشت کار تبدیل شده است. قانونگذار در فصل چهارم قانون کار، تدابیر مناسبی را برای تامین امنیت و بهداشت کارگران پیش بینی می‌کند.
در ادامه این نوشته تدابیری که برای تامین بهداشت کارگران پیش بینی شده است را بررسی می‌کنیم.
چرا تامین بهداشت کارگران ضرورت دارد؟
مطابق با آماری که توسط سازمان بین المللی کار ارائه شده است، در هر 15 ثانیه، 160 کارگر در جهان، دچار حادثه می‌شوند و در هر 15 ثانیه، یک کارگر جان خود را در اثر بیماری یا حادثه ناشی از کار از دست می‌دهد. همچنین، سومین عامل مرگ و میر در جهان، حوادث مرتبط با کار است و حدود 4% از GDP جهانی، برای هزینه‌های ناشی از حوادث کار صرف خواهد شد. در ایران نیز، مطابق با آماری که در سال 1391 اعلام شده است، هزینه‌های ناشی از حوادث مرتبط با کار حدود 960 هزار میلیارد تومان برآورد میشود.
کارگران، بیشتر از یک سوم از عمر خود را در محیط‌های کار سپری می‌کنند. از این رو، تامین سلامت و امنیت کارگران در محیط‌های کار بسیار ضروری است و نقش قابل توجهی در توسعه اقتصادی کشور دارد.
تعهد به حمایت از کارگران در مقابل بیماری، کسالت و جراحت‌های ناشی از کار، یکی اهداف اصلی سازمان بهداشت جهانی به شمار می‌آید. در همین راستا، استانداردهایی از سوی سازمان بین المللی کار نیز برای تامین سلامت کارگران ارائه میشود. تجارب کشورهای توسعه یافته‌ای مانند ژاپن، استرالیا و کشورهای واقع در اروپای غربی نشان می‌دهد که توجه به سلامت و بهداشت کارگران تا چه اندازه می‌تواند در پیشرفت صنعتی و اقتصادی جوامع موثر باشد.
نحوه حمایت از سلامت و بهداشت کارگران در ایران
در ایران نیز گام‌های مهمی برای مراقبت از بهداشت فردی کارگران و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به آن‌ها برداشته شده است. مسئولیت اجرای برنامه‌های مربوط به تامین بهداشت کارگران نیز بر عهده مرکز سلامت محیط کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار دارد. در همین راستا از سال 1366 تا کنون، خانه‌های بهداشت کارگری متعددی ایجاد شده است. کارگران و خانواده آن‌ها، حدود نصف جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. به همین دلیل می‌توان گفت که حمایت از بهداشت فردی کارگران و ارتقای سلامت آن‌ها، بهره‌وری اقتصادی کشور را بهبود می‌بخشد و روند توسعه پایدار کشور را نیز تسهیل می‌کند.
بهداشت کارگران چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
در ابتدا باید بگوییم، بهداشت حرفه‌ای، یکی از شاخه‌های علم بهداشت است که به مسائل درمانی و بهداشتی نیروهای کار می‌پردازد. بهداشت حرفه‌ای با حمایت از سلامت جسمانی و بهداشت روان کارگران ، اهداف زیر را دنبال می‌کند:
- تامین و ارتقا سلامت جسمی و اجتماعی و بهداشت روان کارگران؛
- پیشگیری از بیماری‌های ناشی از کار؛
- جلوگیری از بروز حوادث ناشی از کار؛
- انتخاب کارگری که ار لحاظ جسمی و روانی با کار متناسب باشد؛
- تطبیق دادن شرایط کار با انسان به منظور کاهش اثرات کار بر سلامت جسمی و روانی انسان.
حمایت از بهداشت و سلامت کارگران در قانون کار
تمام کارگرانی که به واسطه امضای قرارداد برای کارفرمای خود، کار می‌کنند، تحت شمول قانون کار هستند و از حمایت‌های این قانون برخوردار خواهند شد. فصل چهارم این قانون که مواد 85 الی 95 این قانون را شامل میشود به حفاظت فنی و بهداشت کار اختصاص پیدا کرده است. قانونگذار در این مواد، راهکارهایی را برای تامین بهداشت و سلامت کارگران پیش بینی می‌کند و در این راستا، وظایفی را بر عهده کارفرمایان نهاده است. در ادامه، تدابیری که در قانون کار برای تامین بهداشت و ارتقای سطح سلامت کارگران پیش بینی شده است را بررسی می‌کنیم.
الزام کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان به رعایت دستورالعمل‌های وزارت بهداشت
در ماده 85 این قانون از کارگران به عنوان نیروی انسانی و منابع مادی کشور یاد میشود. مطابق با این ماده، دستور العمل‌های جلوگیری از بیماری‌های حرفه‌ای و تامین بهداشت کار، کارگر و محیط کار، توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین میشود. تمام کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان به منظور محافظت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور باید دستورالعمل‌هایی که توسط وزارت بهداشت تدوین شده است را رعایت کنند.
ساخت و توسعه کارگاه مطابق با اصول بهداشتی
کارگاه به مکانی گفته میشود که کارگر به درخواست کارفرما در آنجا کار می‌کند. کارگاه‌ها باید به گونه‌ای باشند که باعث به خطر افتادن بهداشت جسمانی یا روانی کارگران نشوند. مطابق با ماده 87 قانون کار، هر شخص حقیقی یا شخص حقوقی که بخواهند کارگاه تاسیس کند یا کارگاه قبلی خود را توسعه بدهد، باید برنامه کار و نقشه های ساختمانی کارگاه و طرح‌های مورد نظر را برای اظهار نظر و تایید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال کند. وزارت کار در صورتی نقشه‌های ساختمانی را تایید می‌کند که ضوابط مربوط به بهداشت کار در آن‌ها رعایت شده باشند.
تامین لوازم و امکانات بهداشتی برای کارگران
همچنین با توجه به ماده 91 این قانون می‌توان گفت که کارفرمایان باید وسایل و امکانات مورد نیاز برای تامین سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار را تهیه کنند و در دسترس آن‌ها قرار بدهند. همچنین کارفرمایان باید کاربرد وسایلی که برای تامین سلامت و بهداشت کارگران تهیه کرده‌اند را به آن‌ها آموزش بدهند.
کارگران نیز باید از وسایل بهداشتی که در اختیار آن‌ها گذاشته میشود، استفاده کنند. همچنین، کارگران ملزم هستند که بهداشت فردی و دستور العمل‌های بهداشتی کارگاه را رعایت کنند.
تشکیل پرونده پزشکی برای کارگران
براساس ماده 92، تمام کارگاه‌هایی که افراد شاغل در آن‌ها با توجه به نوع کارشان در معرض بیماری‌های ناشی از کار قرار دارند باید دارای پرونده پزشکی باشند. همچنین، افراد شاغل در کارگاه‌های فوق الذکر باید حداقل سالی یک بار در مراکز بهداشتی-درمانی معاینه شوند و آزمایش‌های لازم را انجام بدهند.
تشکیل کمیته فنی و بهداشت کار
با توجه به ماده 93 قانون کار، کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار در کارگاه‌هایی که وزارت کار و وزارت بهداشت تشخیص بدهد، تشکیل میشود. هدف از تشکیل این کمیته، جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات بهداشتی در محیط کار و پیش گیری از بیماری‌های ناشی از کار است. کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار از میان افرادی تشکیل میشود که در حوزه حفاظت فنی، بهداشت حرفه‌ای و امور فنی کارگاه از تخصص کافی برخوردار هستند. همچنین، از میان اعضای این کمیته باید دو عضو آن که مورد تایید وزارت کار و وزارت بهداشت هستند، به منظور برقراری ارتباط میان کارفرما و وزارت بهداشت فوق الذکر انتخاب شوند.
ضمانت اجرای عدم رعایت بهداشت کارگران چیست؟
در ابتدا باید بگوییم که قانون کار، جزء قوانین آمره و یک قرارداد لازم الاجرا است. به همین دلیل، تمام کارفرمایان و کارگران ملزم هستند که ضوابط و مقررات قانون کار را رعایت کنند و حق نقض آن‌ها را نیز ندارند. با توجه به ماده 95 این قانون می‌توان گفت که مسئولیت اجرای ضوابط و مقررات مربوط به بهداشت کارگران ساختمانی بر عهده کارفرما یا مسئولین کارگاه است. بنابراین در صورتی که به علت عدم رعایت ضوابط و مقررات بهداشت کارگران ساختمانی ، حادثه‌ای رخ دهد، باعث ایجاد مسئولیت کیفری یا حقوقی برای کارفرما یا مسئول کارگاه میشود.
آیا کارگران ملزم به اخذ کارت بهداشت هستند؟
قانونگذار در قانون کار، اخذ کارت بهداشت برای کارگران را الزامی نکرده است اما به صورت کلی در خصوص لزوم دریافت کارت بهداشت در بعضی از صنوف و مشاغل، باید به این موضوع اشاره کنیم که این کارت در واقع یک مدرک قانونی است که سلامت دارنده آن را از نظر مبتلا نبودن به بیماری‌های واگیرداری مانند ایدز، هپاتیت و … تایید می‌کند. کارگرانی که در بعضی از مشاغلی که ارتباط مستقیم با سلامت جسمانی افراد دارند، مشغول به کار هستند، ملزم خواهند بود که در زمان شروع فعالیت کاری خود، کارت بهداشت دریافت کنند.
خوب است بدانید
قرارداد کار به توافق کتبی یا شفاهی میان کارگر و کارفرما گفته میشود. تمام کارفرمایان و کارگرانی که قرارداد کار را امضا می‌کنند، تحت شمول قانون کار قرار می‌گیرند و از مزایا و حمایت‌های این قانون برخوردار می‌شوند.
قرارداد کار باید به گونه‌ای تنظیم شود که مغایر با شرایط و ضوابط قانون کار نباشد، در غیر این صورت، فاقد هر گونه اثر و اعتبار قانونی است. به همین دلیل، بهتر است که کارفرمایان و کارگران، تنظیم مفاد قرارداد کار میان خودشان را به کارشناسان حقوق کار بسپارند.
خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی از جمله خدمات تیم حقوقی رکلا هستند که می‌توانید برای امضای قراردادهای مورد نظر خود، از آن‌ها استفاده کنید.
