قرارداد حمل و نقل داخلی و چالش‌های حقوقی و قانونی مرتبط با آن
حمل و نقل توسط وسایلی مانند؛ هواپیما، کامیون، قطار و اتوبوس انجام می‌شود و باعث جابه جایی انسان‌ها و وسایل از مکانی به مکان دیگر خواهد شد. حمل و نقل در واقع یک رابطه هدفمند میان انسان، وسایل حمل و نقل و مسیر تردد است. در دوران باستان، حمل و نقل در فواصل زمانی و مکانی کوتاه و اغلب توسط وسایلی مانند ارابه و حیواناتی مانند اسب و شتر انجام می‌شد. پس از انقلاب صنعتی ، وسایل حمل و نقلی مانند ماشین، موتور سیکلت و هواپیما ساخته شدند. حمل و نقل داخلی باعث تبادل فرهنگی و همچنین رونق اقتصادی و صنعت گردشگری در کشور می‌شود. تنظیم نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی نیز در همین راستا و با هدف جابه جایی انسان و وسایل در داخل مرز آبی و خشکی کشور انجام می‌شود.
به وسیله حمل و نقل داخلی، مردم مناطق مختلف کشور و همچنین محصولات مختلف کشاورزی، غذایی و صنعتی از نقطه‌ای از کشور به نقطه‌ی دیگر آن می‌روند. برای این منظور قراردادهایی با عنوان قرارداد باربری نیز امضا می‌شود که پیش‌تر، در یک مقاله به صورت مفصل درباره آن صحبت کرده‌ایم. با زدن روی لینک مقاله، می‌توانید در خصوص این قرارداد نیز مطالعه کنید. علاوه براین، قرارداد کارگزاری حمل و نقل یک قرارداد کاربردی است که می‌توانید مقاله مرتبط با آن را در مجله حقوقی رکلا بخوانید.
بررسی انواع نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی در نظام حقوقی ایران
قراردادهای حمل و نقل به سه صورت تنظیم می‌شوند:
- مطابق با بند 2 ماده 513 قانون مدنی، نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی در واقع نوعی عقد اجاره اشخاص است زیرا متصدی حمل و نقل به عنوان اجیر و در مقابل دریافت اجرت، قرارداد حمل و نقل را امضا می‌کند.
- در قانون تجارت، متصدی حمل و نقل به عنوان یک تاجر شناخته شده است. قرارداد حمل و نقل در اینجا به معنای توافق و پیمانی است که به موجب آن متصدی حمل و نقل تعهد می‌کند که افراد یا وسایل را با وسایل مخصوصی از مکانی به مکان دیگر و در مقابل دریافت اجرت جابه جا کند.
- متصدی حمل و نقل به عنوان پیمانکار عهده دار حمل و نقل وسایل می‌شود و در مقابل از کارفرما حق الزحمه خود را دریافت می‌کند.
لازم به ذکر است که امروزه اجاره اشخاص متروک شده است و چندان متداول نیست. قرارداد حمل و نقل قانون تجارت نیز بیشتر در روابط تجاری و در بین تاجران انجام می‌شود. بنابراین از دو مورد اول صرفه نظر می‌کنیم و در ادامه به بیان ماهیت و شرایط حقوقی قرارداد حمل و نقل به صورت پیمانکاری می‌پردازیم.
بررسی ماهیت حقوقی نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
قرارداد حمل و نقل یکی از انواع قرارداد پیمانکاری است و براساس توافق میان کارفرما و پیمانکار امضا و ایجاد می‌شود. این قرارداد با هدف جابه جایی وسایل و انسان از مکانی به مکان دیگر ایجاد خواهد شد.
متصدی حمل و نقل و کارفرما، قرارداد حمل و نقل را براساس ماده 10 قانون مدنی و اصل آزادی قراردادها تنظیم می‌کنند.
شرایط و قواعد این قرارداد نیز به وسیله توافق میان کارفرما و متصدی حمل و نقل تعیین خواهد شد.
مطابق با بند 2 ماده 2 قانون تجارت، تصدی به حمل و نقل از راه خشکی و آبی، یک شغل تجاری محسوب می‌شود و متصدی حمل و نقل نیز یک تاجر است.
نکته: اشخاص تاجری که دادگاه حکم ورشکستگی آن‌ها را صادر کرده است از انجام تمام قراردادهای مالی ممنوع هستند. بنابراین کارفرما یا متصدی حمل و نقلی که حکم ورشکستگی آن‌ها از سوی دادگاه صادر شده است؛ نمی‌توانند به عنوان کارفرما و پیمانکار این قرارداد را امضا کنند زیرا قراردادی که برای حمل و نقل تنظیم می‌شود از قراردادهای مالی است.
مهمترین موارد قانونی درباره نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
مهمترین ویژگی‌های قرارداد پیمانکاری که برای جابه جایی وسایل و شخص تنظیم می‌شود عبارت است از:
- قرارداد پیمانکاری حمل و نقل، نامعین است زیرا قانون گذار تعریف و همچنین مشخص کردن شرایط و قواعد قراردادهای پیمانکاری را به اراده طرفین آن واگذار کرده است. لازم به ذکر است که؛ به قراردادی که در مجموعه قوانین ایران تعریف نشده است؛ در اصطلاح حقوقی، قرارداد نامعین گفته می‌شود.
- در نظام حقوقی ایران اصل بر لازم الاجرا و غیر قابل انحلال بودن قراردادها گذاشته شده است. قرارداد پیمانکاری حمل و نقل نیز لازم الاجرا و غیر قابل انحلال است. انحلال و فسخ این قرارداد فقط در مواردی امکان پذیر خواهد بود که قانون گذار اجازه داده باشد.
- قرارداد پیمانکاری حمل و نقل معوض است زیرا متصدی حمل و نقل در مقابل کاری که برای کارفرما انجام می‌د‌هد از او دستمزد دریافت می‌کند.
- موضوع اصلی قرارداد پیمانکاری حمل و نقل، تعهد به انجام حمل و نقل است و به همین دلیل در شمار قراردادهای عهدی قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که؛ به توافق میان دو یا چند نفر قرارداد عهدی گفته می‌شود که موضوع اصلی آن تعهد به انجام کار است.
شرایط قانونی نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
مطابق با ماده 190 قانون مدنی ، مهمترین و اساسی‌ترین شرایط قانونی قرارداد حمل و نقل عبارت است از:
- کارفرما و متصدی حمل و نقل باید برای امضای قرارداد حمل و نقل، از شایستگی قانونی برخوردار باشند. افراد نابالغ و همچنین اشخاصی که قادر به تشخیص سود و زیان قراردادها نیستند و افرادی که قوای فکری و عقلی خود را از دست داده‌اند؛ برای امضای این قرارداد نیز از اهلیت و شایستگی قانونی برخوردار نخواهند بود. برای مثال، فردی که به بیماری آلزایمر مبتلا شده است، نمی‌تواند به عنوان کارفرما قرارداد حمل و نقل را امضا کند.
- کارفرما و پیمانکار باید با رضایت و اختیار کامل، قرارداد حمل و نقل را امضا کنند. همچنین لازم است که کارفرما و پیمانکار به امضای قرارداد حمل و نقل و انجام دادن موضوع آن، تصمیم داشته باشند. بنابراین قرارداد حمل و نقلی که به قصد شوخی، به صورت صوری یا با تهدید و اکراه امضا شده فاقد اعتبار و اثر قانونی است.
- لازم است که انگیزه و هدف نهایی کارفرما و متصدی حمل و نقل از تنظیم و امضای قرارداد، امری مشروع و قانونی باشد. در غیر این صورت قرارداد حمل و نقل باطل و بی‌اثر می‌شود. برای مثال؛ قرارداد حمل و نقلی که برای جابه جایی مشروبات الکلی یا اسلحه قاچاق تنظیم شده باطل است.
اهمیت قرارداد کتبی و اشاره به ماده 1289 قانون مدنی
قرارداد به معنای توافق و پیمانی است که نسبت به موضوعات مختلف، میان چند شخص امضا می‌شود. قانون گذار در خصوص نحوه اعلام اراده و امضای کتبی یا شفاهی قراردادها هیچ گونه الزامی را مقرر نکرده است. بنابراین کارفرما و متصدی حمل و نقل می‌توانند قرارداد حمل و نقل را به صورت کتبی یا شفاهی تنظیم کنند.
نسخه مکتوب نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی در حقیقت سند عادی این قرارداد محسوب می‌شود.
نسخه مکتوب قرارداد حمل و نقلی که در دفتر اسناد رسمی تنظیم شده نیز سند رسمی این قرارداد است.
مطابق با ماده 1289 قانون مدنی؛ کارفرما و متصدی حمل و نقل می‌توانند در نزد مرجع قانونی و قضایی، به اسناد رسمی و عادی قرارداد حمل و نقل استناد کنند و ادعای خود را به اثبات برسانند. بنابراین شما باید با دقت و توجهی دو چندان، اسناد قرارداد را مطالعه و امضا کنید زیرا ممکن است مطالب نوشته شده در این اسناد در هنگام بروز اختلاف بر علیه شما مورد استناد قرار بگیرد.
موضوع نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
موضوع این قرارداد، اجرای عملیات حمل و نقل وسایل و تجهیزات مورد نظر کارفرما از مکانی به مکان دیگر است و این حمل و نقل، برای مسافت‌هایی در داخل کشور انجام می‌شود. در واقع هدف اصلی کارفرما از تنظیم و امضای این قرارداد، این خواهد بود که وسایل، تجهیزات، کالا، محصول یا هر مورد دیگری که قابل انتقال باشند را از شهری به شهر دیگر منتقل کند و پیمانکار نیز با امضای این قرارداد، مسئولیت انجام این کار را می‌پذیرد.
کارفرما باید ماهیت و ویژگی‌های مربوط به مواردی که قصد جا به جایی آن‌ها را دارد و همچنین نوع حمل و نقل مناسب آن‌ها را در متن قرارداد مشخص کند زیرا این شرح موضوع قرارداد و بیان جزئیات مربوط به آن است که وظایف و تکالیف اصلی متصدی حمل و نقل را مشخص می‌کند. بنابراین، کارفرما در سند قرارداد حمل و نقل باید موضوع قرارداد و تمام جزئیات لازم برای اجرای آن را ذکر کند.
مبلغ نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
مبلغ قرارداد حمل و نقل در حقیقت میزان حق الزحمه‌ای است که از سوی کارفرما به متصدی حمل و نقل پرداخت می‌شود. حق الزحمه متصدی حمل و نقل و نحوه پرداخت آن به وسیله توافق میان او و کارفرما مشخص خواهد شد.
شرایط پرداخت حق الزحمه متصدی حمل و نقل می‌تواند به صورت نقدی یا اقساطی باشد. برای مثال طرفین می‌توانند اینطور توافق کنند که 50 درصد از حق الزحمه متصدی حمل و نقل در هنگام تنظیم قرارداد و 50 درصد آن نیز در هنگام رساندن وسایل به مقصد پرداخت شود.
تعهدات نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
تعهد به معنای وظیفه و تکلیفی است که بر عهده هریک از کارفرما و متصدی حمل و نقل قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی متصدی حمل و نقل جابه‌جایی و رساندن وسایل به مقصد و وظیفه اصلی کارفرما نیز پرداخت دستمزد متصدی حمل و نقل است.
کارفرما و پیمانکار می‌توانند درباره هر موضوعی که لازم می‌دانند با یکدیگر توافق کنند اما موضوع توافق آن‌ها نباید غیر مشروع، غیر قانونی و برخلاف نظم عمومی جامعه باشد.
داوری و حل اختلاف در نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
متصدی حمل و نقل و کارفرما برای حل و فصل اختلافات حقوقی خودشان باید به یکی از شعبه‌های دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف محل تنظیم قرارداد یا محل اقامت خوانده مراجعه و با تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی اقامه دعوا کنند.
داوری یکی از مراجع حل اختلاف پیش بینی شده در قانون آیین دادرسی مدنی است که به اختلافات حقوقی میان کارفرما و متصدی حمل و نقل رسیدگی و رای صادر می‌کند. کارفرما و متصدی حمل و نقل می‌توانند در سند قرارداد فردی را به عنوان داور و مرجع حل اختلاف تعیین و در هنگام بروز اختلاف به او مراجعه کنند.
نسخه‌های نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی
نمونه قرارداد حمل و نقل داخلی باید به تعداد کارفرما و متصدی حمل و نقل تهیه شود. برای جلوگیری از جعل و تحریف سند قرارداد یک نسخه اضافه نیز از آن تهیه خواهد شد و به داوری یا دیگر مراجع قانونی حل اختلاف داده می‌شود. تمام نسخه‌های قرارداد حمل و نقل باید به صورت یکسان تنظیم و توسط کارفرما و متصدی حمل و نقل امضا شوند.
پیش از تنظیم این قرارداد باید؛
پیش از تنظیم این قرارداد باید به مسائل مهمی مانند آشنایی با قوانین و قواعد مرتبط با قرارداد توجه داشته باشید. لازم است که حتما در خصوص قرارداد با یک مشاور حقوقی مجرب گفتگو کنید و حتی پیشنهاد می‌کنیم که تنظیم قرارداد را به یک مشاور حقوقی یا یک وکیل پایه یک دادگستری بسپارید. برای رسیدگی به این مساله، تیم حقوقی رکلا خدماتی از جمله امکان ثبت درخواست تنظیم قرارداد و همچنین امکان ثبت درخواست مشاوره حقوقی تلفنی را ایجاد کرده است. با زدن روی لینک‌های مربوط به هر کدام، وارد صفحه مربوطه شوید و درخواستتان را ثبت کنید. با شما تماس می‌گیریم.
