استعفا در قرارداد کار معین به چه صورتی انجام می‌شود و چه اقدامی به معنای ترک کار است؟

قرارداد به معنای توافق میان دو یا چند شخص به منظور انجام کار یا اقدام به معامله است. قرارداد کار نیز به معنی توافق کارفرما و کارپذیر است. در این قرارداد، کارپذیر تعهد می‌کند که امور مورد نظر کارفرما را انجام دهد و کارفرما نیز متقابلاً تعهد می‌کند که دستمزد یا در اصطلاح قانونی؛ حق‌السعی کارپذیر را پرداخت کند. قراردادهای کار بسته به قصد و اراده طرفین آن، به دو طریق دائم و غیر دائم امضا می‌شوند. قانونگذار اصل را بر غیر قابل انحلال بودن قرارداد کار به وسیله اراده یکی از طرفین آن اعم از کارفرما و کارپذیر قرار داده است اما در برخی شرایط استثنایی قانونگذار حق انحلال قرارداد را به کارپذیر یا کارفرما می‌دهد. به انحلال یک طرفه قرارداد کار از سوی کارپذیر استعفای کارگر گفته می‌شود. در این نوشته قصد داریم که، استعفا در قرارداد کار معین را بررسی ‌کنیم.

محور اصلی این مقاله درباره مساله استعفا در انواع قرارداد کار مدت معین است. در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.

اهمیت بررسی استعفا در قرارداد کار معین

قراردادها و توافقات بخش مهمی از زندگی اجتماعی و اقتصادی اشخاص را تشکیل می‌دهند. اشخاص در جهت رسیدن به اهداف مالی یا غیر مالی خود، به تنظیم و امضای قرارداد مبادرت می‌کنند. بنابراین اگر هر یک از طرفین قرارداد ، مجاز باشند طبق میل و اراده خود قرارداد را منحل کنند علاوه بر صدمات اجتماعی و اقتصادی که به موجب این امکان به طرف دیگر قرارداد وارد می‌شود، این اقدام باعث برهم خوردن نظم اجتماعی و همچنین به وجود آمدن آشفتگی در زندگی اجتماعی و چه بسا خانوادگی افراد جامعه نیز خواهد بود. بنا به دلایلی که گفتیم، قانونگذار، اصل را بر لازم الاجرا و غیر قابل انحلال بودن قراردادها گذاشته است و تنها قراردادهایی به وسیله اراده یک طرفه قابل انحلال هستند که قانونگذار به صراحت جایز بودن آن‌ها را اعلام کرده باشد.

قرارداد کار از آن جهت اهمیت دارد که؛ نقش تاثیرگذاری در زندگی اقتصادی و اجتماعی اشخاص ایفا می‌کند. انگیزه غالب افراد از امضای قرارداد کار ، دست‌‌یابی به اهداف مالی، اقتصادی یا اجتماعی است. بنابراین انحلال یک طرفه این قرارداد، لطمات بسیار زیادی به وضعیت اقتصادی ، اجتماعی و چه بسا خانوادگی افراد وارد می‌کند. قانونگذار به اشخاص اجازه نمی‌دهد که به میل و اراده خود قرارداد کار را منحل کنند بلکه انحلال آن منوط به وجود شرایط و سپری کردن مرحله‌هایی ازسوی کارفرما و کارپذیر خواهد بود.

ابعاد قانونی استعفا در قرارداد کار معین (مطابق با قانون کار)

امروزه با توجه به پیشرفته‌تر شدن امور، کارهای مختلف از حالت ساده و ابتدایی خود خارج شده‌اند و به طور مداوم در حال پیشرفت و گسترش هستند بنابراین کارفرما نیز در جهت توسعه کار خود، ناچار به آموزش کارپذیران است. به گونه‌ای که ممکن است در این راه، سرمایه و وقت بسیاری زیادی را نیز صرف کند. علاوه بر این، جامعه برای پیشرفت و توسعه در ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی به کارپذیران مسئول و متعهد نیاز دارد. به همین دلیل انحلال یک طرفه قرارداد کار یا به عبارت دیگر استعفای کارپذیر، بدون رعایت شرایط قانونی، مجاز دانسته نشده است.

از سوی دیگر باید کرامت و اصل آزادی انسان‎‌ها نیز رعایت شود و نباید کارپذیران را مجبور کرد که تحت هر شرایطی ولو زیان بار و مخرب، به قرارداد کار پایبند باشند و آن را منحل نکنند. چنانچه در اصل 28 قانون اساسی نیز به اصل آزادی مردم در انتخاب شغل تأکید شده است.

در بند «و» ماده 21 قانون کار، استعفا یکی از موارد خاتمه قرارداد کار به شمار می‌آید. بنابراین کارپذیر به وسیله استعفا می‎‌تواند قرارداد را به صورت یک طرفه منحل کند اما باید همراه با رعایت شرایط زیر باشد:

1. کارپذیر نمی‌تواند بدون اطلاع کارفرما، قرارداد کار را منحل کند بلکه باید به طور مکتوب، تصمیم خود مبنی بر استعفا را به کارفرما اطلاع بدهد.
2. کارپذیر موظف است از تاریخ تقدیم درخواست استعفا، به مدت یک ماه به کار خود ادامه بدهد تا کارفرما فرصت و امکان کافی برای یافتن نیروی جایگزین را داشته باشد.

ضمانت اجرای قانونی عدم رعایت شرایط استعفا در قرارداد کار معین

استعفا تنها در صورتی قانونی است که همراه با رعایت موارد مذکور در بالا باشد. در صورتی که کارپذیر در هنگام استعفا تمامی شرایط قانونی را رعایت کرده باشد از حقوق و مزایای قانون کار بهره‌مند می‌شود. عمل کارپذیری که بدون رعایت کردن شرایط قانونی استعفا، صرفاً از حضور در محل اشتغال خودداری می‌کند، استعفا تلقی نمی‌شود و در حکم  ترک کار کارگر خواهد بود.

در صورتی که در مرجع قانونی ثابت شود که به دلیل ترک کار از سوی کار پذیر ضرر و زیانی متوجه کارفرما شده است، او ملزم به جبران خسارات کارفرما خواهد بود.

انصراف از استعفا در قرارداد کار معین

قانون کار در راستای حمایت از حقوق کارپذیران به تصویب رسیده است. در زمینه استعفا و انصراف از استعفا نیز قانونگذار به حمایت از کارپذیران برخاسته و مقرر داشته است که؛ کارپذیران ظرف 15 روز از تاریخ استعفا مهلت دارند که از استعفای خود انصراف دهند و آن را به طور مکتوب به اطلاع کارفرما برسانند. در صورت انصراف از استعفا در مهلت قانونی، استعفا لغو و بی‌اثر می‌شود.

لازم به ذکر است که کارپذیر موظف است رونوشت درخواست مکتوب استعفا و انصراف از استعفا را به شورای اسلامی کارگاه یا انجمن صنفی یا نماینده کارپذیران، تقدیم کند.

آیا استعفا، ترک کار و غیبت به یک معنا هستند؟

شاید در نگاه اول به نظر برسد ترک کار، غیبت و استعفا هر سه ماهیت مشترکی هستند اما از نظر حقوق کار، هر کدام تعاریف و احکام مختص به خود را دارد که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. استعفا: به انحلال یک جانبه قرارداد کار، همراه با رعایت شرایط قانونی، استعفا گفته می‌شود.
2. ترک کار: به حالتی گفته می‌شود که کارپذیر، قصد انحلال قرارداد کار را دارد اما شرایط قانونی استعفا را رعایت نمی‌کند و صرفاً از حضور در محل اشتغال خودداری کرده است.
3. غیبت: کارپذیر قصد انحلال قرارداد کار را ندارد اما بنا به دلایلی مانند مشکلات جسمانی، در یک بازه زمانی خاص در محل شغلی خود حاضر نمی‌شود.

لازم به ذکر است که مطابق با نظر هیات عمومی دیوان عدالت اداری، به کارپذیری که ترک کار کرده است نیز حقوق و مزایای مقرر در قانون کار مثل حق سنوات تعلق می‌گیرد. بنابراین، قانونگذار در خصوص ترک کار نیز از حقوق کارپذیران حمایت کرده اما منافع اقتصادی کارفرما را نیز مد نظر قرار داده است زیرا چنانچه کارفرما بتواند در مرجع قانونی ثابت کند که در اثر ترک کار از سوی کارپذیر ضرری متوجه او شده است، کارپذیر ملزم به جبران خسارات کارفرما می‌شود.

آیا مطابق با قانون کار، استعفا در قرارداد کار معین امکان‌پذیر است؟

چنانچه در مطالب بالا نیز ذکر شد، در بند «و» ماده 21 ، استعفا به عنوان یکی از موارد خاتمه قرارداد کار به شمار آمده است اما در ماده 25 همان قانون، به طور خاص، انحلال قراردادهای کار که برای انجام کار معینی امضا شده‌اند و دائمی نیستند (قرارداد کار معین) را مجاز نداسته است. در اصطلاح حقوقی به این امر «تخصیص ماده 21 به وسیله ماده 25» گفته می‌شود.

مطابق با قانون کار، انحلال یک جانبه قرارداد کار معین از سوی کارفرما و کارپذیر امکان پذیر نیست. بنابراین نتیجه می‌گیریم که استعفا در قرارداد کار معین ، مجاز تلقی نشده است.

استعفا در قرارداد کار معین در رویه عملی

همانطور که در مطالب بالا نیز گفتیم، قانونگذار امکان استعفا دادن کارپذیر در قراردادهای کار معین را مجاز نداسته و به طور صریح حکم به عدم انحلال قراردادهای کار معین به وسیله اراده یک جانبه طرفین، داده است. با این حال در رویه عملی، کارپذیران در قراردادهای کار معین نیز استعفا می‌دهند. علاوه بر این، در یکی از آرای صادره از دیوان عدالت اداری (رای شماره 1427 و 1426 هیات عمومی دیوان عدالت اداری)، انحلال یک جانبه قرارداد کار اعم از دائم و غیر دائم به وسیله استعفا مجاز دانسته شده است. بنابراین، به طور کلی می‌توانیم اینطور بگوییم که استعفا در قرارداد کار معین، امکان پذیر است.

پیشنهاد می‌کنیم که

ممکن است که شما در این قرارداد نقش نیروی کار انسانی یا کارفرما را به عهده داشته باشید. باید به این نکته توجه کنید که هر کدام از طرفین با توجه به نقشی که دارند، تعهداتی را نیز نسبت به قرارداد به عهده می‌گیرند. در این مقاله درباره بخشی از تعهدات طرفین و شرایط استعفا توضیح دادیم. با این حال، پیشنهاد می‌کنیم که برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره اختصاصی در خصوص مساله مورد نظر خودتان از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره ببرید.