قرارداد شفاهی کار قانونی است یا باید فکر دیگری بکنید؟

نیروی کار انسانی یا کارپذیر به شخصی گفته می‌شود که می‌پذیرد در ازای دریافت مزد، امور مشخصی را انجام دهد. این تعریف، ابتدایی‌ترین نوع روابط کاری میان اشخاص است که از زمان گذشته تا به جامعه امروز استفاده می‌شود. نمی‌توانیم زمان دقیقی را برای به وجود آمدن اولین رابطه کاری در نظر بگیریم، زیرا که استفاده از نیروی کار انسانی، به قدمت حیات بشر است اما تصویب قوانینی که روابط کاری میان اشخاص را بررسی می‌کند، از جمله پدیده‌های عصر حاضر است. اگرچه مفهوم قرارداد، سند‌های امضا شده را به خاطر شما می‌آورد اما قرارداد شفاهی کار ، قراردادی است که از گذشته تا به امروز برای موارد بسیار زیادی مورد استفاده قرار گرفته‌ است.

قرارداد شفاهی کارگر یا کارپذیر، هرچند به صورت مکتوب نوشته نمی‌شود اما براساس قانون کار، یک قرارداد کار موقت است. قرارداد شفاهی در قانون کار با قرارداد کتبی به یک معنا به کار می‌رود. ماده 7 قانون کار در پاسخ به سوال قرارداد کار چیست؟ توضیح می‌دهد که قرارداد کار، قرارداد کتبی یا شفاهی است که به واسطه آن، کارگر یا کارپذیر، در ازای دریافت حق الزحمه برای مدت معین در اختیار کارفرما است و برای او کار می‌کند. این مدت می‌تواند موقت یا دائم باشد. در مقابل کارفرما نیز ملزم است که حق الزحمه کارگر را بپردازد.

براساس این تعریف از قانون کار، قرارداد شفاهی کار نیز یک قرارداد کار است، هرچند که شرایط خاصی دارد. در ادامه این مطلب به تفصیل توضیح می‌دهیم که قرارداد شفاهی کار چیست؟ نداشتن قرارداد کار با کارفرما چه عواقبی دارد؟ و اینکه آیا برای مطالبه حقوق کارگری، در صورت نداشتن قرارداد کار میتوان شکایت کرد ؟

قرارداد شفاهی کار چیست ؟

تصور کنید که یک مغازه دار هستید و برای رسیدگی بهتر به مغازه نیاز دارید که یک کارگر استخدام کنید. ممکن است که کارگر را به شما معرفی کرده باشند یا اینکه خود او مشتاق همکاری با شما باشد و به نزد شما مراجعه کند. احتمالا در مذاکراتی که در ابتدا با یکدیگر خواهید داشت، به مسائلی مانند حقوق، ساعت کار و شرح وظایف اشاره می‌کنید. برای مثال تعیین می‌کنید که از ساعت 9 صبح به مغازه بیاید و تا ساعت 6 عصر در مغازه مشغول به رسیدگی به سفارشات مشتری باشد و وظایف دیگری که به واسطه محیط مغازه به او سپرده می‌شود را انجام دهد.

اگر در پایان مذاکرات، کارگر بیان کند که شرایط را می‌پذیرد و برای انجام کار مراجعه خواهد کرد، قرارداد شفاهی منعقد شده است. به زبان ساده، قرارداد شفاهی توافقات و تعهداتی هستند که به واسطه گفت و گو میان طرفین برقرار می‌شود. با استناد به این تعریف می‌توانیم توضیح دهیم که نداشتن قرارداد بین کارگر و کارفرما ، صرفا به معنای این است که قرارداد کتبی تنظیم نشده است. بنابراین اگر قرارداد کتبی تنظیم نشده باشد، به منزله نداشتن قرارداد کاری نیست. قرارداد کاری ، می‌تواند به صورت شفاهی هم تنظیم شود. هرچند ممکن است که اثبات آن سخت باشد. علارغم بسیاری از مشکلات و شکایاتی که توسط قرارداد شفاهی ایجاد شده است، باز هم مشاهده می‌شود که اشخاص در کارهای متعدد به توافق و قرارداد شفاهی یا تمدید شفاهی قرارداد کار اکتفا می‌کنند.

نحوه اثبات قرارداد شفاهی کار چگونه است؟

نداشتن قرارداد در قانون کار ، مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. یکی از مهمترین موارد، مساله اثبات قرارداد شفاهی کار است. برای مثال تصور کنید که برای رسیدگی به یک اختلاف یا مشکل و دفاع از حقوق خود، نیاز دارید که به اداره کار به عنوان مرجع حل اختلاف قرارداد کار مراجعه کنید. بدون شک اثبات توافقات و تعهداتی که به صورت کلامی انجام شده بودند، بسیار سخت و مشکل است.

برای اثبات تعهدات قرارداد شفاهی، لازم است که از شواهد شهود، اسناد، مدارک و مواردی مانند این‌ها استفاده کنید. اگرچه برای اثبات صرف وجود قرارداد شفاهی کار می‌توانید راهکارهایی را انجام دهید و وجود چنین قراردادی را اثبات کنید، اما نکته مهم، جزئیات محتوای قرارداد شفاهی است که اثبات آن بسیار سخت‌تر خواهد بود.

این مساله در مواقعی می‌تواند خسارت زیادی به کارفرما برساند. برای مثال، اگر یک قرارداد کتبی تنظیم شود، بدون شک مدت قرارداد در متن قرارداد نوشته خواهد شد اما عدم تنظیم قرارداد کتبی، باعث می‌شود که مدت قرارداد در یک سند مکتوب ثبت نشود و اثبات توافق کلامی در این زمینه بسیار مشکل باشد. از طرف دیگر، از آنجایی که عدم تنظیم قرارداد در کارهایی که جنبه مستمر دارند، به منزله قرارداد کار دائم است، بدون شک مسئولیت‌هایی را برای کارفرما به دنبال خواهد داشت.

به همین دلیل است که تاکید می‌شود حتما از قرارداد کتبی استفاده شود. این تاکید به منظور حمایت از حقوق کارگر و به خصوص کارفرما است.

چرا بهتر است که قرارداد تنظیم کنیم؟ (فواید)

احتمالا اگر به شما بگویند که بهتر است از قرارداد شفاهی استفاده نکنید، احتمالا از عواقب نداشتن قرارداد کار سوال خواهید کرد. باور اشتباهی که در این زمینه وجود دارد، این است نداشتن قرارداد با کارگر می‌تواند مسئولیت‌ها را از کارفرما سلب کند یا اینکه کارفرما در صورت نداشتن قرارداد، تعهدی در قبال کارگر ندارد. از طرف دیگر، کارگران نیز به این باور هستند که نداشتن قرارداد با کارفرما به این معنا است که نمی‌توانند حقوق خود را مطالبه کنند و حق شکایت ندارند. این باور اشتباه، مشکلات زیادی را برای کارگران و کارفرمایان ایجاد کرده است.

در ابتدا به صراحت بگوییم که قرارداد کار کتبی یا شفاهی ، هر دو قرارداد کار محسوب می‌شوند و به یک میزان دارای اهمیت هستند. بنابراین، تمام حقوقی که در صورت داشتن قرارداد کار برای کارگر و کارفرما در نظر گرفته می‌شود، در صورت نداشتن قرارداد نیز به آن‌ها تعلق می‌گیرد. بنابراین اگر مشکل یا اختلافی پیش آمده است، به دلیل نداشتن قرارداد کتبی، از آن چشم پوشی نکنید و بدانید که قرارداد شفاهی کار نیز قابل استناد است.

نداشتن قرارداد برای بیمه بیکاری نیز مشکلاتی ایجاد می‌کند. اگر کارگر تمایل داشته باشد که از شرایط بیمه بیکاری استفاده کند، لازم است که قرارداد کار را به اداره تامین اجتماعی ارائه دهد. به همین دلیل است که مجدد تاکید می‌کنیم که قراردادهای خود را مکتوب کنید، حتی اگر طول دوره قرارداد یک ماه یا کمتر باشد.

جریمه نداشتن قرارداد (تبعات بی قرارداد بودن)

تعریف قانون کار از قرارداد، نشان می‌دهد که قرارداد شفاهی هم یک نوع قرارداد است. بنابراین صرف نداشتن قرارداد کار، دلیلی برای جریمه و پرداخت خسارت نیست و جریمه نداشتن قرارداد کار در قانون تعریف نشده است. یعنی کارفرما و کارگر به دلیل استفاده از قرارداد شفاهی کار مجازات نخواهند شد.

گاهی مطالبی درباره شکایت نداشتن قرارداد کار از کارفرما شنیده می‌شود. در این خصوص باید بگوییم شکایت از کارفرما زمانی معنی دارد که کارفرما حقوق و مزایای کارگر را نپرداخته باشد یا اینکه مخالف قانون کار عمل کند. در این شرایط کارگر می‌تواند در نزد اداره کار از کارفرما شکایت کرده و حقوق خود را مطالبه کند. اما اگر کارفرما به تمام وظایف و تعهداتش عمل کرده باشد، صرفا به دلیل عدم تنظیم قرارداد کتبی جریمه نخواهد شد.

پیشنهاد ما

با توجه به اهمیت تنظیم قرارداد که در این مطلب درباره آن صحبت کردیم، به شما پیشنهاد می‌کنیم که تنظیم قرارداد مورد نظرتان را به تیم حقوقی رکلا بسپارید. علاوه بر این، می‌توانید برای آگاهی از انواع قرارداد کار و انتخاب قرارداد مناسب، از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره ببرید.