مرخصی وزارت کار چند روز است؟ شرایط اخذ انواع مرخصی در سال 1403

کارگران در اعصار گذشته بنا به دلایل مختلفی مورد سوء استفاده کارفرمایان قرار می‌گرفتند. به همین دلیل، قانونگذار، قانون کار را تصویب و برای آن، جنبه حمایتی در نظر گرفت. در قانون کار و دیگر قوانین مرتبط با آن، تدابیر مختلفی برای حمایت از حقوق کارگران پیش بینی شده است. مرخصی یکی از تدابیر حمایتی پیش بینی شده در قانون کار است که به کارگران تحت شمول این قانون تعلق پیدا می‌کند. مرخصی وزارت کار ۱۴۰۳ به حالتی گفته می‌شود که کارگر، درخواست داشته باشد که در روزهای غیر تعطیل، محل کار را ترک کند یا اینکه در محل کار حاضر نشود. مرخصی‌هایی که قانونگذار در قانون کار پیش بینی کرده است، انواع مختلفی دارند.

حق استفاده از برخی مرخصی‌های پیش بینی شده در قانون کار، حق مسلم و انکار ناپذیر کارگر است. علاوه بر این، قانون کار از قوانین آمره و لازم الاجرا است و کارفرما باید از شرایط و ضوابط این قانون، تبعیت کند. بنابراین، کارفرما تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند از دادن مرخصی‌های قانونی به کارگر خودداری کند. در این مقاله با انواع و شرایط مرخصی‌هایی که کارگران تحت شمول وزارت کار از آن برخوردار می‌شوند، آشنا خواهیم شد.

لازم به ذکر است که این رابطه همکاری میان کارگر و کارفرما ، به واسطه یک قرارداد کار برقرار می‌شود و تمام قراردادهای استخدامی نیز، مشمول مرخصی قانونی اداره کار هستند.

انواع مرخصی وزارت کار ۱۴۰۳ کدام است؟

قرارداد استخدام ، قراردادی شفاهی یا مکتوب است که میان کارفرما و کارگر تنظیم می‌شود. تمام کارگرانی که به واسطه امضای شفاهی یا مکتوب قرارداد کار استخدام می‌شوند، تحت شمول قانون کار قرار می‌گیرند و از حمایت‌ها و مزایای مقرر در این قانون برخوردار می‌شوند. در قانون کار، مرخصی‌های متعددی در راستای حمایت از حقوق کارگران پیش بینی شده است که عبارتند از:

1. استحقاقی (سالیانه)؛
2. حج؛
3. ارفاقی؛
4. تحصیلی؛
5. بدون حقوق؛
6. ساعتی؛
7. استعلاجی؛
8. زایمان.

در ادامه این مقاله شرایط هر یک از انواع مرخصی وزارت کار ۱۴۰۳ را بررسی می‌کنیم.

مرخصی وزارت کار در ماه به صورت استحقاقی

در اصطلاح به معافیت کاری استحقاقی، مرخصی اجباری یا سالیانه نیز گفته می‌شود. تمام کارکنانی که به واسطه امضای قرار کار استخدام می‌شوند و تحت شمول حمایت وزارت کار قرار می‌گیرند، حق استفاده از مرخصی استحقاقی را دارند. مطابق با ماده 64 قانون کار، تمام کارگران به ازای هر یک سال خدمت، حق استفاده از یک ماه مرخصی با حقوق را دارند. با توجه به این ماده، مدت این مرخصی بیست و شش روز در ماه است که با احتساب چهار جمعه، سی روز (یک ماه) در سال می‌شود.

حال اگر کارپذیری نخواهد از مرخصی استحقاقی خود استفاده کند یا اینکه در طول یک سال، به میزان کمتری از این مرخصی استفاده کرده باشد، این حق را دارد که از کارفرما بخواهد دستمزد معادل مانده مرخصی او را محاسبه و پرداخت کند. به این ترتیب، کارفرما نیز ملزم خواهد بود که مانده مرخصی کارپذیر را محاسبه کند و مبلغ آن را به او بپردازد. علاوه بر امکان دریافت معادل ریالی مانده مرخصی، کارپذیر می‌تواند 9 روز از مانده مرخصی خود را به سال آینده منتقل کند و از آن تعداد روزهای مرخصی در سال بعد بهره ببرد.

ممانعت از دادن معافیت توسط کارفرما

کارفرما نمی‌تواند با دادن این معافیت کاری به کارگر مخالفت کند اما به صورت کلی می‌توان گفت؛ متوالی (پشت سر هم) یا متناوب (جدا از هم) بودن استفاده کارگر از این معافیت کاری، به توافق میان او و کارفرما بستگی دارد. این معافیت کاری، با حقوق است. یعنی از حقوق و مزایای کارگری که از این حق استفاده می‌کند، چیزی کسر نمی‌شود. لازم به ذکر است که این معافیت کاری در ماده 64 قانون کار به صورت سالیانه تعیین شده است و با نام مرخصی سالیانه نیز شناخته می‌شود. مدت این معافیت کاری در هر سال یک ماه و به ازای هر یک ماه نیز دو روز و نیم است. همچنین قانونگذار به کارگران اجازه می‌دهد که حداکثر 9 روز از معافیت کاری سالیانه خود که از آن استفاده نکرده‌اند را برای سال بعد ذخیره کنند.

مدت معافیت کاری سالیانه در کارهای سخت و زیان آور، 5 هفته در سال تعیین شده و بهتر است که کارپذیران در پایان هر شش ماه از آن استفاده کنند.

قانون مرخصی ماهانه وزارت کار برای حج

مرخصی حج، یکی از معافیت‌های کاری معین در قانون کار است که کارگران تحت شمول این قانون می‌توانند از آن استفاده کنند. با توجه به ماده 67 قانون کار، هر کارگری در طول دوران خدمت خود می‌تواند از یک ماه مرخصی حج استفاده کند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که مدت این معافیت کاری، یک ماه است و صرفاً به منظور انجام حج واجب به کارپذیر داده می‌شود. مرخصی حج در صورتی باعث کسر از حقوق کارپذیر می‌شود که او از تمام مرخصی سالیانه خود استفاده کرده باشد.

برخورداری از حق الزحمه و مزایا در این معافیت

کارپذیری که از تمام معافیت کاری سالیانه خود استفاده نکرده باشد، می‌تواند برای انجام حج، از آن معافیت کاری استفاده کند. بنابراین، کارپذیری که از معافیت کاری استحقاقی (سالیانه) خود برای انجام حج واجب استفاده کرده، مستحق دریافت تمام حقوق و مزایای قانونی خود است.

باید به این نکته مهم نیز توجه داشته باشیم که استفاده از معافیت کاری برای انجام فریضه حج یکی از حقوق تعریف شده در قانون کار برای حمایت از حقوق کارگران است. قانون کار نیز یکی از قوانین آمره و لازم الاجرا است و کارفرما به هیچ وجه حق مخالفت با شرایط و حقوق مقرر در این قانون را ندارند. بنابراین، کارفرما نمی‌تواند با دادن این معافیت کاری به کارپذیران مخالفت کند.

قوانین مرخصی وزارت کار به صورت ارفاقی

شرایط برخورداری و استفاده کارپذیران از معافیت کاری ارفاقی در ماده 73 قانون کار مشخص شده است. با توجه به این ماده، مدت معافیت کاری، حداکثر سه روز خواهد بود. همچنین، این نوع از معافیت کاری، با حقوق است. یعنی استفاده از معافیت کاری ارفاقی باعث کسر از حقوق و مزایای کارپذیر نمی‌شود. مطابق با ماده 73، کارگران در موارد زیر می‌توانند از مرخصی ارفاقی استفاده کنند:

1. در صورتی که کارگر بخواهد ازدواج دائم کند؛
2. اگر پدر، مادر، همسر و فرزند کارگر فوت کرده باشند.

تمام کارگرانی که تحت شمول قانون کار هستند، در شرایط فوق الذکر، از حق گرفتن معافیت کاری به صورت ارفاقی برخوردار می‌شوند. بنابراین، کارفرمایان حق امتناع از دادن مرخصی ارفاقی به کارپذیری که در شرایط فوق الذکر قرار گرفته است را ندارند. همچنین باید به این نکته توجه داشته باشیم که این مرخصی، قابل ذخیره کردن نیست و استفاده از آن نیز باعث کسر از حقوق و مزایای قانونی کارپذیر نمی‌شود.

قانون مرخصی وزارت کار برای تحصیل کارپذیر

با توجه به ماده 16 قانون کار، تمام کارگران از حق گرفتن دو سال مرخصی تحصیلی برخوردار هستند. معافیت کاری که بابت تحصیل به کارفرما داده می‌شود، بدون حقوق است. یعنی کارپذیری که از معافیت کاری تحصیلی استفاده می‌کند، مستحق دریافت حقوق و منافع قانونی نیست. لازم به ذکر است که استفاده از این مرخصی باعث تعلیق قراردادی خواهد شد که به منظور استخدام کارپذیر تنظیم شده است. همچنین، کارپذیر حق دارد که مدت این معافیت کاری را برای دو سال دیگر نیز تمدید کند.

مرخصی وزارت کار در ماه به صورت بدون حقوق

قانونگذار شرایط استفاده کارگران از مرخصی وزارت کار در ماه به صورت بدون حقوق را در ماده 72 قانون کار مشخص کرده است. با توجه به این ماده، استفاده کارگر از این معافیت کاری منوط به توافق کتبی میان او و کارفرما است. بنابراین، می‌توان گفت، کارپذیر هنگامی می‌تواند از این معافیت کاری استفاده کند که موافقت و رضایت کارفرما را جلب کرده باشد.

همچنین مطابق با ماده 72، نحوه استفاده از معافیت کاری بدون حقوق و مدت آن به واسطه توافق کتبی میان کارفرما و کارپذیر مشخص می‌شود.

شرایط استفاده از مرخصی وزارت کار ۱۴۰۳ به صورت ساعتی

معمولاً کارپذیران برای انجام کارهای اداری و بانکی خود از معافیت کاری ساعتی استفاده می‌کنند. مطابق با قانون مرخصی ساعتی وزارت کار ، مرخصی ساعتی در واقع بخشی از مرخصی استحقاقی خواهد بود. بنابراین، تعداد ساعتی که کارگر از مرخصی ساعتی استفاده کرده است از معافیت کاری استحقاقی او کسر می‌شود. بنابراین ممکن است، کارپذیر به قدری از مرخصی ساعتی استفاده کند که باعث تمام شدن معافیت کاری استحقاقی او شود.

مرخصی وزارت کار ۱۴۰۳ برای زایمان

صرفاً کارپذیرانی حق استفاده از معافیت کاری برای زایمان را دارند که خانم باشند. مطابق با ماده 76 قانون کار، کارپذیران خانم برای قبل و بعد از زایمان می‌توانند از این نوع معافیت کاری استفاده کنند. مدت این مرخصی سه ماه است که در مجموع 90 روز می‌شود. تا جایی که امکان پذیر باشد، کارپذیران خانم باید 45 روز از این مرخصی را برای پس از زایمان استفاده کنند.

میزان مرخصی وزارت کار در سال‌های مختلف تغییر می‌کند؟

مرخصی وزارت کار در ایران به عنوان یک حق مشروع برای کارگران در نظر گرفته می‌شود تا بتوانند با استفاده از آن، در زمان‌های مشخصی که قانون تعریف کرده است، به صورت موقت در محل کار خود حضور نداشته باشند. در صورت نیاز، کارگران می‌توانند از انواع مرخصی‌هایی که قانون تعریف می‌کند، استفاده کنند. شرایط دریافت مرخصی و میزان آن، در قانون مطرح شده است و تغییر سال، محتوای آن قوانین را تغییر نمی‌دهد. مگر اینکه قانونگذار در شرایطی برای تغییر قانون مربوط به مرخصی وزارت کار اقدام کند که در این موارد نیز، قوانین جدید به صورت همگانی اطلاع رسانی خواهند شد. با این توضیحات می‌توانیم بگوییم که مرخصی وزارت کار از جمله مواردی نیست که با آغاز سال جدید، تغییر کند.

نکته: گاهی در عرف واژه مرخصی با واژه تعطیلی کاری هم معنی به کار برده می‌شوند که اشتباهی رایج است. در واقع میزان روزهای مرخصی وزارت کار با میزان روزهای تعطیل سراسری در تقویم متغیر هستند. سقف دریافت انواع مرخصی در قانون تعیین و تصویب شده است. از طرف دیگر، بدون شک هر ساله به واسطه رویدادهایی که پیش می‌آیند یا به واسطه تفاوت‌های تاریخ قمری و شمسی، میزان تعطیلی‌های رسمی با سال پیش متفاوت خواهند بود. بنابراین، آنچه در طول یکسال کاری با سال کاری بعدی متغیر خواهد بود، میزان تعطیلی‌های تقویم برای نیروی کار است و در قانون دریافت مرخصی تغییری ایجاد نمی‌شود.

در نظر داشته باشید

قرارداد کار می‌تواند به صورت شفاهی نیز تنظیم شود. باید به این نکته توجه داشته باشیم که تنظیم قرارداد کار مکتوب، در جلوگیری از بروز اختلاف میان کارپذیر و کارفرما تاثیر بسزایی دارد. قرارداد کار مکتوب باید با توجه به منافع قانونی کارگران و کارفرمایان تنظیم شده باشد. مرخصی یکی از مهمترین منافع قانونی کارپذیران است. به همین دلیل، بهتر است که در قرارداد کار درباره نحوه استفاده کارگر از مرخصی نیز تعیین تکلیف شود. به صورت کلی می‌توان گفت که قراردادهای کاری باید با نظارت قانون کار تنظیم شده باشند.

خدمات تنظیم قرارداد رکلا به شما امکان می‌دهد که قرارداد‌های کاری و استخدامی خودتان را به شکل کاملاً اختصاصی و مطابق با قانون کار تنظیم کنید. علاوه براین، این امکان را خواهید داشت که سوالات حقوقی خود در راستای این روابط را از مشاوران حقوقی مجموعه رکلا بپرسید. برای این منظور، کافی است که درخواستتان را در بخش مشاوره حقوقی تلفنی ثبت کنید.