قرارداد اجاره اشخاص ؛ قراردادی قابل استفاده یا منسوخ؟!
نمونه قرارداد اجاره اشخاص (Persons Rent) یکی از انواع قرارداد اجاره محسوب می‌شود که در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران مورد پذیرش قرار گرفته و موضوع آن به خدمت گرفتن شخصی توسط شخص دیگر است.
بسیاری از قراردادهایی که با افرادی مانند خیاط، بنا و رنگ آمیز تنظیم می‌شوند از نوع نمونه قرارداد اجاره اشخاص اشخاص است زیرا بنا، خیاط و رنگ آمیز تعهد می‌کنند که در مقابل دریافت اجرت و در یک بازه زمانی مشخص برای دیگران کار معینی را انجام دهند. در اجاره اشخاص، اجیر شخصی است که به انجام کاری برای شخص دیگر متعهد می‌شود و مستاجر نیز شخصی است که دیگری را به خدمت می‌گیرد. به موجب این قرارداد، وظایف و تکالیفی بر عهده هر یک از اجیر و مستاجر قرار دارد. شرایط قانونی و صحت قرارداد مربوط به اجاره اشخاص در قانون مدنی بیان شده است.
قرارداد کار و قرارداد پیمانکاری از جمله قراردادهایی هستند که در قرن اخیر و براساس نیاز جامعه به وجود آمده‌اند. قرارداد کار و پیمانکاری در موارد بسیار زیادی شبیه به اجاره هستند اما در بسیاری از موارد با یکدیگر تفاوت‌های اساسی دارند.
در ادامه این نوشته به بررسی شرایط قرارداد اجاره شخص و مقایسه آن با دیگر قراردادهای مشابه میپردازیم.
نمونه قرارداد اجاره اشخاص به چه معنا است؟
عقد اجاره به معنای انتقال موقت منفعت از شخصی به شخص دیگر است. قرارداد اجاره براساس موضوع منفعت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود.
نمونه قرارداد اجاره اشخاص یکی از انواع قرارداد اجاره به شمار می‌آید که به وسیله توافق میان مستاجر و اجیر محقق می‌شود.
قانون گذار در ماده 466 قانون مدنی به تعریف قرارداد اجاره پرداخته است. مطابق با ماده 466 قانون مدنی در اجاره اشخاص، منافع شخص اجیر به صورت موقت و برای انجام یک کار معین به مستاجر منتقل می‌شود.
در نمونه قرارداد اجاره اشخاص اجیر تعهد می‌دهد که کار مورد نظر مستاجر را انجام دهد و مستاجر نیز متعهد می‌شود که اجرت اجیر را پرداخت کند.
اجرت، بهای کار اجیر است و از سوی مستاجر به اجیر پرداخت می‌شود. یکی از شرایط قانونی تنظیم قرارداد اجاره مربوط به اشخاص، تعیین اجرت اجیر است.
نمونه قرارداد اجاره اشخاص تنها برای بازه زمانی خاصی تعیین می‌شود زیرا نمی‌توان اشخاص را به صورت دائمی و به عنوان اجیر به انجام کاری گماشت. بنابراین:
- مدت اجاره اشخاص باید معلوم و معین باشد.
- در صورت عدم تعیین مدت اجاره اشخاص، باید نوع کار موضوع قرارداد مشخص شود.
بعد از اتمام مدت قرارداد یا انجام شدن کار معین، نمونه قرارداد اجاره اشخاص نیز خاتمه پیدا می‌کند.
مستاجر و اجیر می‌توانند در ضمن قرارداد مربوط به اجاره اشخاص شرط کنند که اگر اجیر در مدت مقرر، کار موضوع قرارداد را به صورت کامل انجام نداد از اجرت او کسر شود.
کدام یک از قوانین و ماده‌های قانونی با این قرارداد مرتبط است؟
قوانین مربوط به قرارداد اشخاص در مواد 512 الی 517 قانون مدنی مشخص شده است. البته بسیاری از شرایط قانونی اجاره اشخاص با دیگر انواع قرارداد اجاره مشترک است. قرارداد اجاره اشخاص تنها در برخی از شرایط قانونی با دیگر انواع قرارداد اجاره تفاوت دارد که مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته است.
مطابق با ماده 513 قانون مدنی، مهمترین انواع نمونه قرارداد اجاره اشخاص از قرار زیر است:
- شخصی که به عنوان کارگر و خدمه متعهد به انجام کاری برای دیگران می‌شوند.
- اشخاصی که مسئولیت حمل و نقل مسافر از مکانی به مکان دیگر را بر عهده دارند.
- افرادی که به عنوان متصدی حمل و نقل متعهد می‌شوند که کالای متعلق به دیگری را به صورت زمینی، هوایی و دریایی جابه جا کنند.
نکته: مطابق با مقررات قانونی اجاره، اجیر در حکم امین است و مال مستاجر نیز در نزد او به عنوان امانت محسوب می‌شود. بنابراین اجیر در خصوص از بین رفتن مال یا خساراتی که بر مال مستاجر وارد می‌شود، مسئول نیست. مگر در صورتی که ثابت شود اجیر در نگهداری از مال مستاجر کوتاهی کرده است که در این زمان، ملزم می‌شود خسارات او را جبران کند.
شرایط فسخ نمونه قرارداد اجاره اشخاص به چه صورت است؟
نمونه قرارداد اجاره اشخاص لازم و غیر قابل انحلال است. بنابراین مستاجر و اجیر قبل از به پایان رسیدن مدت اجاره یا قبل از انجام شدن کار موضوع آن، حق برهم زدن و فسخ قرارداد را ندارند. فسخ اجاره اشخاص تنها با رعایت شرایط قانونی امکان پذیر است. در ادامه این نوشته، شرایط قانونی فسخ قرارداد اجاره مربوط به اشخاص را بررسی می‌کنیم:
- خیار شرط: هر یک از مستاجر و اجیر می‌توانند در این قرارداد، شرط کنند که خودشان یا شخص دیگر، تا مدت معینی حق فسخ قرارداد اجاره مربوط به اشخاص را داشته باشد. برای مثال، یک خیاط به عنوان اجیر، قرارداد اجاره اشخاص را امضا کرده و شرط می‌کند که خودش و دستیارش به مدت دو روز حق فسخ قرارداد اجاره شخص را داشته باشند.
- خیار تَدلیس: تدلیس به معنای فریب دادن طرف دیگر قرارداد است به گونه‌ای که باعث به اشتباه افتادن طرف دیگر قرارداد می‌شود. هر یک از اجیر و مستاجر که از سوی طرف دیگر قرارداد فریب خورده باشد به استناد خیار تدلیس می‌تواند قرارداد را فسخ کند. برای مثال، مستاجر برای رنگ آمیزی خانه خود با یک نقاش قرارداد می‌بندد. نقاش در هنگام تنظیم قرارداد ادعا کرده که از مهارت و تجربه بالایی برخوردار است اما بعد از شروع به کار مشخص می‌شود که اجیر کوچکترین تجربه و مهارتی در رنگ آمیزی ندارد. در واقع دروغی که اجیر گفته مستاجر را فریب داده است. در این حالت، مستاجر به استناد خیار تدلیس می‌تواند قرارداد را فسخ کند.
آیا اعتبار نمونه قرارداد اجاره اشخاص نیازمند مراجعه به دفترخانه و امضای شاهد است؟
نمونه قرارداد اجاره اشخاص به وسیله توافق میان اجیر و مستاجر محقق می‌شود. توافق موجر و مستاجر نیز به وسیله اعلام اراده آن‌ها انجام می‌شود. قانون گذار در خصوص روش اعلام اراده از سوی موجر و مستاجر الزامی را مقرر نکرده است. بنابراین اجیر و مستاجر می‌توانند به موجب یک قرارداد شفاهی یا کتبی به توافق برسند. اجاره نامه، به قرارداد مکتوب اجاره اشخاص گفته می‌شود.
تنظیم اجاره نامه از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا کار موضوع قرارداد اجاره و شرایط مربوط به آن در اجاره نامه به نحو کامل ضبط می‌شود.
اجاره نامه در واقع سندی است که توافق‌های میان اجیر و مستاجر و تحقق قرارداد اجاره شخص را به اثبات می‌رساند.
آیا نمونه قرارداد اجاره اشخاص در حال حاضر استفاده می‌شود؟
قانون کار برای اولین بار در سال 1325 به تصویب شورای ملی رسید. پس از تصویب قانون کار بسیاری از قراردادهای اجاره اشخاص از تحت شمول قانون مدنی خارج شدند و تحت شمول قرارداد کار و شرایط قانون کار قرار گرفتند. مطابق با ماده 7 قانون کار، قرارداد کار به وسیله توافق میان کارگر و کارفرما تنظیم می‌شود. کارگر به موجب قرارداد کار متعهد می‌شود که به صورت موقت یا غیر موقت و در مقابل دریافت دستمزد برای کارفرما کاری را انجام دهد. همانطور که می‌بینیم تعریف قرارداد کار شباهت بسیار زیادی با قرارداد اجاره اشخاص در قانون مدنی دارد.
باید به این نکته توجه داشته باشید که تمامی روابط کاری میان اشخاص تحت شمول قانون کار قرار نمی‌گیرد و از مقررات مربوط اجاره اشخاص قانون مدنی پیروی می‌کند. برای مثال، فردی به چرم دوز مراجعه و او را برای دوخت کفش اجیر می‌کند. در این حالت، قرارداد میان چرم دوز و شخصی که به او مراجعه کرده تابع قانون مدنی است و از مقررات مربوط به قانون کار پیروی نمی‌کند. به طور کلی می‌توان اینطور گفت که کارگر برای کارفرما کار می‌کند و از او دستمزد می‌گیرد اما اجیر به استخدام مستاجر در نمی‌آید و برای خودش کار می‌کند.
قرارداد پیمانکاری نیز از دیگر مواردی به شمار می‌آید که امروزه جایگزین اجاره اشخاص شده است. قرارداد پیمانکاری میان کافرما و پیمانکار تنظیم می‌شود. در قراردادهای پیمانی، پیمانکار تعهد می‌کند که پروژه معینی را در بازه زمانی مشخصی برای کارفرما انجام بدهد. همانطور که ملاحظه می‌کنید، قراردادهای پیمانکاری مشابه اجاره اشخاص هستند. یکی از مهمترین تفاوت‌های میان توافق پیمانی و اجاره، این است که شرایط توافق نامه پیمانی به وسیله پیمانکار و کارفرما تعیین می‌شود اما شرایط اجاره از باب اجاره قانون مدنی پیروی می‌کند.
یک توصیه مهم:
توضیح دادیم که در حال حاضر، قرارداد اجاره با موضوع شخص انسانی، منسوخ شده است. بنابراین، اگر تمایل دارید که با اشخاص انسانی همکاری کنید یا آن‌ها را به خدمت بگیرید، لازم است که از قوانین کار یا قانون مدنی به خوبی آگاه باشید و از این قوانین تبعیت کنید. تشخیص این مساله که بهتر است به چه شیوه‌ای قرارداد را تنظیم کنید و کدام قوانین را باید رعایت کرد، از مباحثی است که باید درباره آن با مشاوران حقوقی گفتگو کنید تا بتوانید مطابق با شرایطی که دارید، بهترین تصمیم را اخذ کنید.
تیم حقوقی رکلا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و همچنین با امکان ثبت درخواست تنظیم قرارداد ، در این راستا در کنار شما خواهد بود. پس از ثبت درخواست، با شما ارتباط می‌گیریم.
