قرارداد سهام تشویقی چیست + اهمیت و کاربرد نمونه قرارداد اعطای سهام تشویقی
قرارداد سهام تشویقی ایده‌ای بسیار کاربردی در ساز و کارهای مربوط به اداره یک کسب و کار یا شرکت است که با شرایط ویژه‌ای که ایجاد می‌کند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه قانون تجارت ما به صورت خاص درباره این سند تعهد آور صحبت نمی‌کند اما تاثیرات مثبت این نوع قرارداد در شرکت‌ها و استارتاپ‌های دیگر کشورها، باعث شد که فعالان این حوزه تمایل داشته باشند که از آن استفاده کنند. در این مقاله سعی می‌کنیم درباره قرارداد اعطای سهام تشویقی که با عبارت اختصاری [ESOP] نیز شناخته می‌شود، صحبت کنیم و ابعاد مختلف آن را شرح دهیم.
چه زمانی از نمونه قرارداد سهام تشویقی استفاده می‌شود؟
تصور کنید که یک استارتاپ تازه کار هستید. بدون شک راه اندازی یک شرکت یا شروع فعالیت در یک کسب و کار، علاوه بر یافتن حوزه کاری مشخص و درآمدزا و ایده اقتصادی مناسب، نیازمند نیروی کار است. به خصوص اگر شرایط کاری شما به صورتی باشد که نیازمند یک یا چند تخصص ویژه باشید. بنابراین، ادامه مسیر و رشد کسب و کار شرکت یا سازمان، به کارمندان شما بستگی دارد. کارمندان کلیدی و متخصص، می‌توانند سرعت رشد و توسعه کسب و کار شما را افزایش دهند و موجب درآمد زایی و افزایش اعتبار و ارزش سهام استارتاپ یا شرکت شما باشند.
این مساله، نه تنها برای شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌های تازه کار ، بلکه برای بسیاری از شرکت‌های معتبر دارای اهمیت است. یافتن نیروی انسانی متخصص که بتواند با مهارت خود موجب رشد کسب و کار شما شود، به اندازه‌ای اهمیت دارد که به یکی از دغدغه‌های بزرگ مدیران و مالکان شرکت‌ها و سازمان‌ها تبدیل شده است.
علاوه بر جذب این کارمندان کلیدی و متخصص، جذب طولانی مدت آن‌ها برای سیستم کاری شما، بسیار مهم خواهد بود. بدون شک نمی‌خواهید که کارمند کلیدی شما، کار را ترک کند یا اینکه به هر دلیل دیگر نتوانید با او همکاری کنید. در مواقعی صاحبان کسب و کار فکر می‌کردند که با پرداخت حقوق و مزایای بیشتر، می‌توانند کارمندان متخصص خود را به ماندن در شرکت یا استارتاپ مشتاق کنند. اما نتایج نشان داد که این کارمندان به دلایل مهمتری برای ماندن نیاز داشتند. از طرف دیگر، اگر شما یک استارتاپ تازه کار باشید، مشخص است که توانایی پرداخت حقوق و مزایای بیشتری را ندارید و نمی‌توانید از این شرایط استفاده کنید. بنابراین، در این موقعیت، بهترین راهکار چیست؟
قطعا قرارداد اعطای سهام تشویقی ، پاسخی به این سوال است.
قرارداد سهام تشویقی [ESOP] چیست؟
نمونه قرارداد سهام تشویقی در واقع یک قرارداد همکاری با شرط اهدای سهام تشویقی است. محتوای این قرارداد دارای این مضمون است که اگر کارمند شما، با شرایط خاصی با شما همکاری کند، به مرور زمان درصد مشخصی از سهام به او تعلق می‌گیرد. این سهام، سهام شرکت یا استارتاپ شما است که به صورت یک طرح تشویقی به کارمندان کلیدی شما اختصاص داده می‌شود. به خصوص اگر کارمند شما شخصی باشد که از شروع راه اندازی شرکت، با شما همکاری می‌کند و حضور و فعالیت او در شرکت، بسیار مهم و کاربردی است.
ساز و کار دقیق این قرارداد به این صورت است که شرکت‌ها یا استارتاپ‌های مختلف با اختصاص بخشی از سهام شرکت (حدودا 10 تا 20 درصد) به طرح سهام تشویقی، شرایطی را ایجاد می‌کنند که بتوانند از این طرح برای جذب طولانی مدت کارمندان اصلی خود استفاده کنند. این قرارداد که از جنبه دیگر، شروطی مانند شروط قرارداد وستینگ یا قرارداد سرمایه گذاری در ازای سهام را نیز شامل می‌شود، میان شرکت یا استارتاپ و کارمند تنظیم می‌شود. براساس این قرارداد، کارمند با در نظر گرفتن ویژگی‌های خاصی، مشمول این طرح خواهد شد و به او سهام اختصاص داده می‌شود.
اختصاص سهام تشویقی به کارمند به چه صورت است؟
تصور کنید که کارمندی متخصص و کلیدی دارید که نمی‌خواهید همکاری شما با او قطع شود و تمایل دارید که او را برای مدت طولانی در شرکت یا سازمان خود جذب کنید. شما به او پیشنهاد می‌دهید که با یکدیگر نمونه قرارداد سهام تشویقی تنظیم کنید. براساس این قرارداد، مقدار مشخصی سهام تشویقی به این کارمند تعلق می‌گیرد. به طور معمول این قرارداد به صورت وستینگ (واگذاری سهام مبتنی بر زمان) تنظیم می‌شود. یعنی اینکه، شرط اصلی اختصاص یافتن این سهام به کارمند، این است که مدت مشخصی را در سازمان یا شرکت، فعالیت کند.
برای مثال اینطور تعیین می‌کنیم که از میزان سهام تشویقی که به او تعلق می‌گیرد، هر سال به میزان 10 درصد آزاد شود. در حقیقت، سهام تشویقی در رهن شرکت است و کارمند می‌تواند با حضور مستمر در استارتاپ یا شرکت و همچنین با فعالیت‌های خود، هر سال درصد مشخصی از این سهام را از رهن شرکت آزاد کند تا در نهایت، سهام تشویقی در اختیار او قرار بگیرد.
در نهایت، کارمند می‌تواند سود حاصل از سهام را استفاده کند یا اینکه سهام خود را خرید و فروش کند. البته لازم به ذکر است که خرید و فروش سهام تشویقی باید با اطلاع و موافقت سهامداران اصلی انجام شود.
تنظیم نمونه قرارداد سهام تشویقی با کارمند، باعث می‌شود که کارمندان کلیدی شما با تمایل و اشتیاق بیشتری مشغول به کار باشند؛ در شرکت یا استارتاپ باقی بمانند و از آن جهت که سود بیشتر شرکت به نفع آن‌ها نیز خواهد بود، با تلاش بیشتر در جهت کسب سود و منفعت برای شرکت، کار کنند.
حق رای و پرداخت مالیات
از ویژگی‌های مهم قرارداد اعطای سهام تشویقی این است که برای کارمند حق رای ایجاد نمی‌کند. یعنی کارمندی که سهام تشویقی دریافت کرده است نمی‌تواند در تصمیم گیری‌های هیئت مدیره رای بدهد. اگرچه کارمند می‌تواند با پرداخت مبلغی نه چندان زیاد، سهام خود را به سهام عادی تبدیل کند.
مساله بعدی در نمونه قرارداد سهام تشویقی ، بحث مالیات است. کارمند برای سهام تشویقی مالیات نمی‌پردازد اما اگر تمایل داشته باشد که سهام خود را بفروشد، مشمول پرداخت مالیات می‌شود.
خروج کارمند پیش از اتمام مدت قرارداد
پیش‌تر توضیح دادیم، زمانی که با کارمند قرارداد سهام تشویقی تنظیم می‌شود، از شروط اصلی واگذاری این سهام تشویقی به او، ماندن در شرکت و ادامه فعالیت کاری است. این شرط که به نوعی مشابه با وستینگ نوشته می‌شود، به این معنی است که اگر کارمند تمایل دارد که از سهام تشویقی برخوردار باشد، لازم است که در شرکت یا استارتاپ بماند. اگر کارمند پیش از موعد معین در متن قرارداد ، از شرکت یا استارتاپ خارج شود، سهام تشویقی به او تعلق نمی‌گیرد و حتی اگر برای خروج او خسارتی در نظر گرفته باشند، ملزم به پرداخت خسارت نیز خواهد شد.
مشاهده می‌کنید که این قرارداد برای استارتاپ یا شرکت به چه اندازه کاربردی خواهد بود. زیرا باعث می‌شود با اطمینان از حضور کارمندان متخصص و تاثیرگذار به روند رشد کسب و کار خود ادامه دهند و به این صورت، اشخاصی متعهد و وفادار را جذب خواهد کرد که برای رشد سریع‌تر کسب و کار و درآمدزایی بیشتر، بسیار زیاد تلاش می‌کنند.
نمونه قرارداد سهام تشویقی قانونی است؟
در ابتدای مقاله توضیح دادیم که نمونه قرارداد سهام تشویقی ، یک قرارداد ابداعی است که توسط شرکت‌ها و استارتاپ‌های معتبر انجام شده و نتیجه و بازده بسیار خوبی داشته است. با این حال، قانون تجارت ما، درباره این قرارداد توضیح نمی‌دهد و درباره آن صحبت نکرده است اما با استناد به اصل آزادی قراردادها در قانون مدنی، می‌توانیم از این قرارداد استفاده کنیم. با رعایت ماده 10، 190، 219 و 220 قانون مدنی ، این قرارداد معتبر و صحیح خواهد بود.
ماده 10 قانون مدنی بیان می‌کند که شما می‌توانید به هر شیوه‌ای که مناسب می‌دانید، قرارداد امضا کنید. البته مشروط به این مساله که شروط، ماده‌ها و موضوع قرارداد شما، مخالف صریح قوانین نباشند.
ماده 190 قانون مدنی ، چند شرط را برای صحت قرارداد ، معین می‌کند که لازم است در هر قراردادی رعایت شوند. شرایط صحت قرارداد می‌گوید که در طرفین باید برای انجام این قرارداد، قصد، رضایت و اهلیت (صلاحیت قانونی امضای قرارداد) داشته باشند. موضوع قرارداد نیز باید معین، مشخص و مشروع باشد.
ماده 219 قانون مدنی نیز به این مساله اشاره دارد که اگر یک قرارداد با رضایت و پذیرش طرفین امضا شده باشد، طرفین ملزم به رعایت آن هستند.
پیشنهاد ما
تهیه و تنظیم قرارداد سهام تشویقی ، نیازمند آگاهی حقوقی و تسلط به قانون است. بدون شک این قرارداد باید به خوبی تنظیم شود تا از بروز اتفاقات منفی در آینده جلوگیری کنیم. برای آگاهی از ابعاد حقوقی این قرارداد، به شما پیشنهاد می‌کنیم که پیش از هر کاری، ابتدا از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی استفاده کنید. در ادامه، برای تنظیم قرارداد در کنار شما خواهیم بود.