هبه نامه چیست + نکاتی که حتما باید بدانید!

یکی از متداول‌ترین درخواست‌ها برای تنظیم توافق، مواردی است که اشخاص تمایل دارند مالی را به یکی از نزدیکان، خویشاندان یا آشنایان خود، بدون دریافت مبلغ مشخصی ببخشند یا واگذار کنند. برای مثال، ممکن است که یک پدر، تمایل داشته باشد که مال خود را به یکی از فرزندان خود ببخشد. در این موقعیت، سوال می‌شود که برای اینکار از چه توافق نامه‌ای می‌توانند استفاده کنند. اگر شما نیز چنین سوالی دارید، می‌توانیم به شما هبه نامه را معرفی کنیم.

تحفه یا پیشکش کردن از آداب و رسوم بسیار نیکو و پسندیده در میان مردم است. هبه نیز در لغت به معنای بخشیدن است. به همین دلیل است که از این توافق با نام نیکویی یاد می‌شود. به خصوص زمانی که شما مالی را به عنوان صدقه به شخص دیگری می‌دهید یا اینکه از قرض خود گذشت می‌کنید و قرض را به شخصی که مدیون شما شده است، می‌بخشید. علاوه براین، بسیار سفارش شده است که به پدر و مادر نیازمند یا ناتوان خود، هبه کنید و بخشش داشته باشید.

نمونه فرم هبه نامه ، نوشته‌ای مکتوب از این توافق است که میان طرفین قرارداد تنظیم می‌شود. براساس این نوشته مشخص خواهد شد که چه شخصی، مال خود را به شخص دیگر هبه کرده است؛ آن مال چه چیزی است و دلیل اصلی انجام این کار چه بوده است. در ادامه مطلب درباره متن هبه نامه و ویژگی‌های آن، اطلاعات بیشتری را ارائه خواهیم داد.

هبه نامه چیست؟ این توافق چه شرایطی دارد؟

فرم خام هبه نامه یک توافق دو جانبه میان صاحب مال و شخصی است که مال به او هبه می‌شود. قرارداد هبه یا قرارداد هدیه یک توافق معین در قانون مدنی است. قانون مدنی درباره آن توضیح می‌دهد و قواعدی را برای استفاده از این توافق در نظر گرفته است. هر شخصی که بخواهد مالی را هبه کند، ملزم خواهد بود که به این قواعد توجه داشته باشد و مطابق با آن، عمل کند. از طرف دیگر، بیان می‌شود که هبه نامه یک توافق جایز است. البته در قانون مدنی، شرایطی مطرح شده است که در صورت وجود آن‌ها، هبه، لازم خواهد بود و طرفین ملزم هستند که به آن عمل کنند.

به دلیل وجود شرایط متعدد برای الزام این توافق، گروهی هبه را عقد لازم محسوب می‌کنند اما باید بگوییم که اینطور نیست و در شرایطی که شروط لازم بودن هبه وجود نداشته باشد، شما می‌توانید هبه را فسخ کنید یا اینکه از هبه برگردید. هبه تفاوتی اساسی با سایر توافق‌های دیگر در قانون مدنی دارد. به همین دلیل است که باید برای استفاده از آن، حتما از یک جلسه مشاوره حقوقی قراردادها استفاده کنید و درباره شرایط خودتان و قصدی که دارید، توضیح دهید تا بهترین راهکار به شما ارائه شود.

در مجموع، فرم خام هبه نامه یک سند مکتوب و معتبر است که انجام شدن هبه میان دو طرف را مشخص می‌کند. برای اثبات آسانتر هبه در مراجع قضایی و قانونی نیز، لازم است که این توافق میان طرفین به صورت مکتوب ثبت شده باشد.

تعریف هبه در قانون مدنی و ارکان آن

توضیح دادیم که قانون مدنی نمونه فرم هبه نامه را تعریف می‌کند. ماده 795 قانون مدنی به هبه اختصاص دارد و درباره آن، توضیح می‌دهد. این ماده اینطور بیان می‌کند که هبه؛ توافقی است که به واسطه آن، یک شخص به خواست خود، بخشی از اموال خود را به شخص دیگری می‌بخشد. این بخشش به رایگان یا در ازای یک کار یا اقدام طرف مقابل خواهد بود. نکته مهم این است که میزان، نوع و محتوای مالی که هبه می‌شود، توسط شخصی که مالک آن است، تعیین خواهد شد.

یعنی حتی اگر هبه در ازای انجام یک کار از جانب شخص دیگر باشد، باز هم تعیین حدود آن، به خواست و اختیار مالک است و اجباری برای انجام هبه وجود ندارد. بنابراین، این توافق، توافقی است که کاملا با خواست و نظر مالک مال انجام می‌شود. حتی لازم است که اخذ و قبض مال نیز، با رضایت هبه دهنده انجام شود.

ارکان اصلی متن هبه نامه به سه بخش تقسیم می‌شود. لازم است که هر کدام از این سه رکن را به خوبی بشناسید. در ادامه درباره آن‌ها توضیح خواهیم داد.

واهب در هبه نامه کیست؟

شخصی که مالکیت ملکی را در اختیار دارد و می‌خواهد که آن مال را به شخص دیگری ببخشد، واهب نامیده می‌شود. واهب در واقع شخصی است که هبه را انجام می‌دهد و مال خود را به دیگری می‌بخشد. مالک باید اهلیت داشته باشد. یعنی اینکه برای انجام هبه از صلاحیت قانونی برخوردار باشد. علاوه براین، تاکید می‌شود که واهب مجنون و سفیه نباشد. نکته دارای اهمیت دیگر، این است که مالی که هبه می‌شود، باید در اختیار واهب باشد و واهب مالکیت آن را در اختیار داشته باشد.

مُتهب کیست؟

متهب در متن هبه نامه ، شخصی است که مالی به او بخشیده می‌شود. برای مثال اگر مادر شما قصد داشته باشد که مالی را به رایگان به شما ببخشد، شما متهب خواهید بود و مادر شما واهب می‌شود. برخلاف سایر توافق‌های دیگر که لازم است طرفین برای امضای متن، اهلیت و صلاحیت قانونی داشته باشند، در هبه نامه الزامی برای اهلیت داشتن متهب نیست. شما می‌توانید به شخص سفیه، مجنون، ناتوان و کودک صغیر هبه کنید و ایرادی برای این اقدام وجود ندارد.

عین موهوبه چه شرایطی دارد؟

در تعریف عین موهوبه باید بگوییم که عین موهوبه دقیقا مالی است که از سمت واهب به متهب بخشیده می‌شود. عین موهوبه باید در مالکیت و در اختیار واهب باشد. بعد از انجام توافق هبه، عین موهوبه به متهب واگذار می‌شود و در اختیار او قرار می‌گیرد. شرط اصلی در انجام این توافق و عملی شدن آن، این است که عین موهوبه، توسط متهب قبض شده باشد. عین موهوبه می‌تواند هر چیزی باشد که برای طرفین ارزشمند است. ممکن است وجه نقد یا مستغلات باشد. تعیین عین موهوبه به عهده واهب است که با تمایل و خواست خود، مالی را به شخص دیگری می‌بخشد.

ممکن است که هبه به دلیل خواسته قلبی واهب انجام شود یا اینکه در ازای یک محبت یا یک عمل از سمت متهب، برای او در نظر گرفته شود. در هر صورت برای واقع شدن هبه نامه ، لازم است که سه رکن واهب، متهب و عین موهوبه همزمان حضور داشته باشند.

واقع شدن هبه چه شرایطی دارد؟

برای آنکه این بخشش به صورت معتبر و قانونی انجام شود، شرط اصلی آن است که مال هبه یا عین موهوبه توسط متهب، اخذ شود. یعنی اگر پدر شما بگوید که فلان مال را به شما بخشیده است، تا زمانی که شما آن مال را تحویل نگیرید و از آن استفاده نکنید، هبه انجام نشده است. در هبه لازم است که متهب به هر شیوه‌ای که در عرف رایج است، قبض مال را نشان دهد.

اگر قبض و گرفتن مال انجام نشود، هبه نیز واقع نشده است. بنابراین، واهب می‌تواند مال را مجدد در اختیار بگیرد. حتی اگر در این میان، واهب بمیرد نیز، باز مال هبه به ورثه او بازگردانده می‌شود. هبه نیازمند ایجاب و قبول همزمان است. یعنی زمانی که عین موهوبه به شما تملیک خواهد شد، لازم است که سریعا آن را قبض کنید. نکته مهم در خصوص این توافق این است که برخلاف سایر توافقات مانند صلح، صرف نوشتن توافق برای واقع شدن ملاک نیست. بلکه لازم است که قبض مال نیز انجام شود.

آیا می‌توانیم هبه نامه را فسخ کنیم و آیا برگشت از هبه ممکن است؟

از سوالات متداولی که در خصوص شرایط استفاده از هبه نامه پرسیده می‌شود، سوالاتی درباره امکان برگشت از هبه است زیرا این امکان وجود دارد که شخصی که مالی را به شخص دیگری هبه می‌کند، بعد از گذشت مدتی، از اقدام خود پشیمان شود و تمایل داشته باشد که مال هبه شده را برگرداند و پس بگیرد. حال سوال این است که آیا چنین کاری امکان پذیر خواهد بود؟ در پاسخ باید بگوییم که به طور کلی، چند شرط وجود دارد که در صورت وجود آن‌ها، طرفین نمی‌توانند هبه را فسخ کنند اما اگر آن شروط محقق نشده باشند، شما می‌توانید هبه را برگردانید و آن مال را پس بگیرید. این شروط را تحت عنوان شروط الزام آور هبه می‌شناسند زیرا با وجود این شروط، هبه به یک توافق لازم تبدیل می‌شود.

پیشنهاد ما

هبه نامه یک توافق بسیار محبوب و کاربردی است که به تعدد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این توافق دارای شرایط و ویژگی‌هایی است که به شما پیشنهاد می‌کنیم پیش از انجام آن، حتما با مشاور حقوقی گفتگو کنید. شما می‌توانید برای این منظور از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و خدمات تنظیم قرارداد استفاده کنید.