شرایط بازنشستگی کارگر در ایران چیست و بازنشستگی کارگری چند سال است؟

بازنشستگی کارگر ساده به معنای کناره گیری کارگر از ادامه شغل در اثر بالا بودن سن است. در برخی از موارد، بیماری و از کارافتادگی کارگر نیز باعث بازنشستگی او می‌شوند. شرایط مربوط به سن بازنشستگی در قانون کار و قانون تامین اجتماعی مشخص شده است. همچنین در این قوانین، حمایت‌های مالی جهت تامین معاش کارگران بازنشسته و افراد تحت تکفل آن‌ها در نظر گرفته می‌شود.

هر فردی در دوران جوانی از توانایی جسمانی لازم برای کار کردن برخوردار است. با این حال، توان و قوای جوانی برای کارکردن دائمی نیست و تمام انسان‌ها در اثر بالا رفتن سن به مرحله‌ای می‌رسند که از نظر جسمی و روحی دیگر توانایی کار کردن را ندارند. فردی که به این مرحله می‌رسد باید از عرصه شغلی کناره گیری کند تا مسیر برای اشتغال افراد جوان‌تر باز شود. کناره گیری از کار می‌تواند اختیاری یا اجباری باشد. قانونگذار تدابیری را پیش بینی کرده است تا کارگران بازنشسته بتوانند از مزایا و حمایت‌هایی مالی مانند حقوق بازنشستگی برخوردار شوند. همچنین، قانونگذار شرایطی را تعیین کرده است که مستمری بازنشستگی کارگران پس از فوت آن‌ها به افراد تحت تکفل کارگر متوفی تعلق پیدا کند.

در این مقاله انواع بازنشستگی و نحوه تعیین مستمری که به کارگران بازنشسته پرداخت می‌شود را مطابق با مقررات قانون کار و قانون تامین اجتماعی بررسی می‌کنیم.

تعریف بازنشستگی کارگر ساده در قانون کار و قانون تامین اجتماعی

مطابق با ماده 7 قانون کار، قرارداد کار به قراردادی شفاهی یا کتبی گفته می‌شود که به واسطه توافق میان کارگر و کارفرما تحقق پیدا می‌کند. امضای این قرارداد باعث خواهد شد که یک رابطه استخدامی دائم یا موقت میان کارگر و کارفرما ایجاد شود. قرارداد کار نیز مانند هر قرارداد دیگری روزی به پایان می‌رسد. از سوی دیگر، انحلال قرارداد کار و قطع رابطه استخدامی میان طرفین آن باید همراه با رعایت شرایط و تشریفات قانونی باشد. قانونگذار شرایط خاتمه قرارداد کار را در ماده 21 قانون کار شخص کرده است. مطابق با بند 2 این ماده، بازنشستگی کارگران یکی از شرایط و موارد قانونی خاتمه قرارداد کار است. با این حال در قانون کار تعریف صریحی برای بازنشستگی ارائه نمی‌شود. براساس ماده 23 قانون، حقوق و مستمری‌‌های مربوط به بازنشستگی کارگر ساده براساس شرایط و مقررات قانون تامین اجتماعی مشخص خواهد شد.

بازنشستگی کارگران در بند 15 ماده 2 قانون تامین اجتماعی تعریف شده است. مطابق با این ماده، بازنشستگی به معنای عدم اشتغال به کار بیمه شده در اثر رسیدن به سن بازنشستگی است. منظور از بیمه شده نیز کارگری خواهد بود که حق بیمه او پرداخت شده و اکنون به سن بازنشستگی رسیده است.

با توجه به ماده 3 این قانون، بازنشستگی از موضوعاتی است که در قانون تامین اجتماعی درباره آن تعیین تکلیف می‌شود. همچنین براساس ماده 4 این قانون، دریافت کنندگان مستمری بازنشستگی از جمله افرادی هستند که تحت شمول مقررات و حمایت قانون تامین اجتماعی قرار می‌گیرند. در همین راستا، قانونگذار فصل هفتم قانون تامین اجتماعی را به تعیین شرایط و ضوابط بازنشستگی کارگران اختصاص داده است.

تدابیر پیش بینی شده در قانون کار برای حمایت مالی از بازنشستگی کارگر ساده

قانون گذار، علاوه بر قانون تامین اجتماعی، در قانون کار نیز مقرراتی را در جهت حمایت مالی از کارگرانی که به دلیل شرایط سنی از کار کناره گیری می‌کنند، پیش بینی کرده است. با توجه به ماده 31 این قانون، اگر خاتمه قرارداد کار در اثر بازنشستگی کارگر ساده باشد، کارفرما باید براساس آخرین دستمزد کارگر و به نسبت هر سال سابقه کار، حقوقی معادل با 30 روز مزد را به او (کارگر) پرداخت کند که در اصطلاح به آن سنوات گفته می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت سنوات کارپذیری که در اثر شرایط سنی از اشتغال به کار کناره گیری کرده معادل با مزدی برابر با 30 روز مزد و به ازای هر سال خدمت است.

به این نکته توجه کنید

حقوقی که براساس ضوابط فوق الذکر از سوی کارفرما به کارگر پرداخت می‌شود، غیر از مستمری است که براساس مقررات قانون تامین اجتماعی به او تعلق می‌گیرد.

حق استفاده از مرخصی استحقاقی (اجباری)، یکی از حقوقی است که تمام کارپذیران از آن برخوردار می‌شوند. کارگرانی که از مرخصی استحقاقی خودشان استفاده نکرده‌اند، می‌توانند وجوهی را بابت آن از کارفرما مطالبه کنند. وجوه مربوط به عدم استفاده از مرخصی استحقاقی در واقع جزء مطالبات کارپذیران است. براساس ماده 71، کارفرما مکلف است که مطالبات مربوط به عدم استفاده از مرخصی استحقاقی در ایام اشتغال به کار را به کارگرانی که بازنشسته شده‌اند نیز پرداخت کند. به عبارت دیگر، کارپذیرانی که به دلیل شرایط سنی از کار کناره‌گیری کرده‌اند نیز مستحق دریافت مطالبات مربوط به عدم استفاده از مرخصی استحقاقی در ایام اشتغال هستند.

همچنین براساس ماده 74 این قانون، در هنگام محاسبه سن بازنشستگی کارپذیران، مدت مرخصی استعلاجی آن‌ها باید در نظر گفته شود.

بازنشستگی کارگری چند سال است؟

قانونگذار در قانون کار از نحوه تعیین سن بازنشستگی کارپذیران صحبتی نکرده است. بنابراین، سنی که کارپذیران می‌توانند از اشتغال به کار کناره گیری کنند را باید مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری و قانون تامین اجتماعی بررسی کنیم.

ماده 103 قانون مدیریت خدمات کشوری، 30 سال سابقه خدمت برای مشاغل غیر تخصصی و 35 سال سابقه خدمت را برای بازنشستگی دارندگان مدارک کارشناسی ارشد و بالاتر لازم می‌داند.

در قانون تامین اجتماعی نیز شرایط سنی مختلفی برای تعیین سن بازنشستگی کارگر ساده در نظر گرفته می‌شود. این شرایط، به عوامل مختلفی مانند سال‌های پرداخت حق بیمه، سن کارپذیر بیمه شده، سختی کار، شرایط بیمه شده و همچنین جنسیت او بستگی دارد. در ادامه، شرایط سنی بازنشستگی کارگر ساده را با توجه به مواد 76، 79 و 80 قانون تامین اجتماعی بررسی می‌کنیم:

1. اگر کارگری دارای 10 سال سابقه پرداخت حق بیمه باشد، با رعایت شرایط سنی 55 سال برای خانم‌ها و 60 سال برای مردان بازنشسته می‌شود؛
2. تمام کارگرانی که دارای 30 سال سابقه خدمت هستند می‌توانند از کار کناره گیری کنند؛
3. کارگرانی که به کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند، اگر دارای 20 سال سابقه خدمت متوالی با پرداخت حق بیمه یا دارای 25 سال سابقه خدمت با پرداخت حق بیمه باشند، با رعایت شرایط سنی 45 سال برای خانم‌ها و 50 سال برای مردان بازنشسته می‌شوند؛
4. هر کارگری که دارای 35 سال سابقه خدمت بوده و حق بیمه او نیز پرداخت شده باشد، بدون رعایت شرایط سنی بازنشسته می‌شود.

بررسی نحوه تعیین حقوق بازنشستگی کارگری براساس قانون تامین اجتماعی

همان گونه که گفتیم قانونگذار در قانون کار تعیین شرایط و نحوه محاسبه مستمری و حقوقی که به کارگران بازنشسته پرداخت می‌شود را به قانون تامین اجتماعی ارجاع می‌دهد. بنابراین برای بررسی نحوه محاسبه حقوق و مستمری بازنشستگی کارگر ساده باید به ماده 77 قانون تامین اجتماعی مراجعه کنیم.

براساس ماده 77، حقوق بازنشستگی کارگر ساده عبارت است از یک سی و پنجم متوسط مزد یا حقوق بیمه شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه به شرط آنکه از صد در صد متوسط حقوق یا مزد بیمه شده بیشتر نشود.

در تبصره این ماده نیز نحوه محاسبه متوسط حقوق یا مزد، مشخص شده است. با توجه به تبصره ماده 77، متوسط حقوق یا مزد برای محاسبه مستمری بازنشستگی عبارت است از مجموع مزد یا حقوق بیمه شده که براساس آن، حق بیمه پرداخت می‌شود، در طول آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر بیست و چهار.

با توجه به ماده فوق الذکر و تبصره آن می‌توان گفت، مزد یا حقوقی که بیمه شده در آخرین دو سالی که مشغول به کار بوده دریافت کرده و حق بیمه او نیز براساس آن محاسبه شده است، تاثیر زیادی در تعیین مبلغ مستمری و حقوق بازنشستگی کارگر ساده دارد.

باید به این نکات مهم توجه داشته باشیم

در قانون کار و قانون تامین اجتماعی مزایا و حمایت‌های مالی و غیر مالی متعددی در جهت تامین رفاه حال کارپذیران پیش بینی شده است. از سوی دیگر، صرفاً کارپذیرانی از این مزایا و حمایت‌ها برخوردار می‌شوند که به واسطه امضای قرارداد استخدام ، به کار گرفته شده‌اند. قرارداد کار نیز در صورتی معتبر و نافذ است که مطابق با مقررات قانون کار تنظیم شده باشد. به همین دلیل، تنظیم قانونی و صحیح قرارداد کار تاثیر زیادی در تامین رفاه مالی و غیر مالی طبقه کارگر دارد. بهتر است که تنظیم قرارداد کار به کارشناسان و متخصصان حقوق کار سپرده شود.

امکانات موجود در بخش خدمات تنظیم قرارداد رکلا این فرصت را برای شما ایجاد کرده است که قرارداد کار را به صورت اختصاصی و توسط کارشناسان حقوق کار تنظیم کنید.

برای آگاهی از ضوابط و مقررات قانون کار و قانون تامین اجتماعی نیز می‌توانید از امکانات موجود در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا استفاده کنید.