در سال 1403 شرایط استفاده از مرخصی کارگر چگونه است و انواع مرخصی کارگران مشمول قانون کار چیست؟
مرخصی دادن و مرخصی گرفتن همیشه یکی از دغدغه‌های بزرگ کارگران و کارفرمایان بوده است. در برخی از موارد، کارگرانی که به مرخصی نیاز دارند با مخالفت کارفرما رو به رو می‌شوند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که کارفرما نمی‌تواند با این موضوع مخالفت کند زیرا حق برخورداری از این تسهیلات به واسطه حکم صریح و امر قطعی و لازم الاجرای قانونگذار برای کارپذیران تعیین شده و یکی از فصول قانون کار به مرخصی کارگر در سال ۱۴۰۳ اختصاص پیدا کرده است.
می‌توان گفت کارپذیرانی از حمایت این قانون برخوردار خواهند شد که به واسطه امضای شفاهی یا مکتوب قرارداد کار ، استخدام می‌شوند. بنابراین، هر کارپذیر به واسطه روابط کاری که میان او و کارفرما ایجاد شده است، حق دارد از مرخصیهای مقرر در قانون کار استفاده کند. قانون کار نیز یک قانون آمره و لازم الاجرا است و به همین دلیل، کارفرما نمی‌تواند حقوق و مزایایی که در این قانون برای کارپذیران تعریف شده است را نادیده بگیرد و با دادن مرخصی به آن‌ها مخالف کند.
قانونگذار در قانون کار، مرخصیهای متعددی را برای کارگران تعیین کرده است و شرایط و ضوابط ویژه‌ای را برای هر یک از انواع آن‌ها در نظر می‌گیرد که در ادامه این مقاله با آن‌ها آشنا می‌شویم.
انواع مرخصی کارگران در سال 1403
همانگونه که گفتیم در قانون کار، مرخصیهای متعددی برای کارگران تعریف شده است. مرخصی اداره کار عبارت است از:
- استحقاقی (سالیانه)؛
- ارفاقی؛
- حج؛
- تحصیلی؛
- بدون حقوق؛
- ساعتی؛
- استعلاجی؛
- و زایمان.
در ادامه، شرایط و ضوابط انواع مرخصی کارگران مشمول قانون کار را بررسی می‌کنیم.
شرایط قانونی مرخصی کارگران در سال 1403 به صورت استحقاقی
مرخصی استحقاقی به کارگران امکان خواهد داد که برای مدت مشخص در محل کار خود حاضر نشود و در عین حال بابت آن حقوق نیز دریافت کنند که در اصطلاح قانون کار، به این نوع مرخصی، مرخصی سالیانه یا اجباری نیز گفته می‌شود. مدت این مرخصی به ازای هر یک ماه، دو و نیم روز و به ازای هر یک سال، یک ماه است. روزهای تعطیل جزو مدت این مرخصی محاسبه نمی‌شوند.
همچنین به موجب ماده 70 قانون کار، مرخصی کارگر در سال ۱۴۰۳ که به صورت ساعتی گرفته شده و مدت آن نیز کمتر یک روز است در تعیین حد نصاب مرخصی استحقاقی او موثر خواهد بود. نحوه استفاده کارپذیران از این حق قانونی به واسطه توافق میان آن‌ها و کارفرما تعیین می‌شود. هر کارپذیری که فرصت یا قصد استفاده از این مرخصی را ندارد، می‌تواند 9 روز آن را برای سال بعد ذخیره کند. لازم به ذکر است که به موجب ماده 66 قانون کار، کارپذیران نمی‌توانند بیشتر از 9 روز از مرخصی استحقاقی خود را برای سال بعد ذخیره کنند.
همچنین، کارپذیران در ازای عدم استفاده از مدت این مرخصی می‌توانند حقوق مربوط به آن را از کارفرمایان دریافت کنند. از سوی دیگر، کارفرما نیز می‌تواند با کارپذیران توافق کند که در ازای عدم استفاده از این مرخصی به آن‌ها حقوق پرداخت کند. در هر حال، کارفرما نمی‌تواند حق استفاده از این مرخصی را بدون جلب رضایت و موافقت کارپذیران از آن‌ها سلب کند.
مرخصی سالیانه (استحقاقی) کارگران فصلی
کارپذیرانی که به صورت فصلی کار می‌کنند نیز حق استفاده از مرخصیهای مقرر در قانون کار را دارند. به موجب ماده 68 قانون کار، مدت مرخصی کارگران نیمه وقت و فصلی با توجه به کارکرد آن‌ها در طول سال کاری تعیین می‌شود. همچنین براساس ماده 64، میزان مرخصی کارگران نیمه وقت و فصلی که برای مدت کمتر از یک سال استخدام می‌شوند به نسبت کاری که انجام میدهند، تعیین خواهد شد.
مرخصی کارگر قانون کار به صورت ارفاقی
کارپذیری می‌تواند از این مرخصی استفاده کند که ازدواج کند یا آنکه یکی از بستگان نزدیک او فوت کرده باشد. لازم به ذکر است که این مرخصی، صرفاً برای ازدواج دائم به کارپذیر داده می‌شود. همچنین، فوت همسر، پدر، مادر و اولاد کارپذیر باعث برخورداری او از معافیت کاری ارفاقی می‌شود. مرخصی کارگر قانون کار به صورت ارفاقی از نوع مرخصیهای با حقوق محسوب می‌شود و حداکثر مدت آن نیز سه روز است. یعنی استفاده از آن باعث کسر از حقوق کارپذیر نمی‌شود. همچنین کارپذیر حق ذخیره کردن این مرخصی و موکول کردن حق استفاده از آن را به زمان دیگر ندارد.
غیبت در کار برای انجام فریضه حج
یکی از حقوقی که کارگران تحت شمول قانون کار از آن برخوردار می‌شوند، مرخصی حج است. در ادامه، شرایط برخورداری کارپذیران از این حق قانونی را بررسی می‌کنیم:
- کارپذیری می‌تواند از این حق استفاده کند که قصد ادای فریضه حج واجب را دارد؛
- هر کارپذیر در طول دوران خدمت خود صرفاً برای یک بار می‌تواند از این معافیت کاری استفاده کند؛
- حداکثر مدت این مرخصی، یک ماه است؛
- این مرخصی در صورتی با حقوق خواهد بود که کارپذیر از مرخصی استحقاقی (سالیانه) خود استفاده نکرده باشد. در این حالت، مرخصی حج کارپذیر با معافیت کاری سالیانه‌ای که از آن استفاده نکرده است، محاسبه خواهد شد؛
- اگر کارپذیر از تمام مرخصی استحقاقی (سالیانه) خود استفاده کرده باشد، معافیت کاری که بابت انجام حج واجب به او داده می‌شود، مرخصی بدون حقوق کارگران است؛
- حق استفاده از این مرخصی، یکی از حقوق شناخته شده در قانون کار برای حمایت از حقوق کارپذیران است و به همین دلیل، کارفرما حق مخالفت با آن را ندارد.
شرایط مرخصی کارگران نوبت کار برای تحصیل چگونه است؟
حق آموزش، تعلیم و تربیت یکی از مهمترین حقوق تعریف شده در قانون اساسی کشور ما است. در همین راستا قانونگذار در قانون کار، شرایط برخورداری کارپذیران از مرخصی تحصیلی را مشخص می‌کند. بنابراین، تمام کارپذیرانی که تحت شمول حمایت قانون کار قرار می‌گیرند، می‌توانند برای انجام تحصیلات رسمی خودشان به مدت 2 سال از معافیت تحصیلی استفاده کنند.
این معافیت، بدون حقوق محسوب شده و مدت آن برای دو سال دیگر نیز قابل تمدید است.
مرخصی کارگران نوبت کار به صورت بدون حقوق
مدت معافیت بدون حقوق کارپذیران، دو سال است. به کارپذیری که از این حق استفاده می‌کند، هیچ گونه حقوق و مزایایی تعلق نمی‌گیرد.
مطابق با ماده 72 قانون کار، نحوه استفاده از معافیت بدون حقوق، مدت و شرایط برگشت به کار پس از استفاده از این معافیت به واسطه توافق کتبی میان کارپذیر و کارفرما تعیین می‌شود. بنابراین، استفاده از معافیت بدون حقوق منوط به تقاضای کتبی کارپذیر و موافقت کتبی کارفرما است.
مرخصی کارگر در ماه به صورت ساعتی
کارپذیران برای انجام کارهای بانکی و اداری خود می‌توانند از معافیت ساعتی استفاده کنند. معافیت ساعتی در واقع بخشی از زیر مجموعه مرخصی کارگر در ماه (استحقاقی) است و از میزان آن کسر می‌شود. تعداد ساعتی که کارپذیران می‌توانند از این معافیت استفاده کنند در کارگاهها و شرکت‌های مختلف، متفاوت است. در برخی از کارگاهها، کارپذیران صرفاً برای مدت 2 ساعت می‌توانند از این معافیت استفاده کنند. همچنین ممکن است که کارپذیران کارگاهی به مدت 5 الی 6 ساعت نیز حق استفاده از این معافیت را داشته باشند.
باید به این نکته توجه داشته باشیم که مرخصی کارگران در صورتی ساعتی محسوب می‌شود که مدت آن کمتر از 8 ساعت در روز کاری باشد در غیر این صورت، معافیت کاری روزانه محسوب خواهد شد. تعداد ساعاتی که کارپذیر از این معافیت استفاده کرده است از مدت مرخصی استحقاقی (سالانه) او کسر می‌شود.
معافیت و غیبت استعلاجی
کارپذیری که به علت بیماری‌های ناشی از کار یا غیر آن، به صورت موقت نتواند به وظایف و مسئولیت‌های خود عمل کند و به استراحت نیاز داشته باشد، می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند. این معافیت، با حقوق محسوب شده و مدت آن نیز سه روز است. کارپذیری می‌تواند از این معافیت استفاده کند که دلایل موجه پزشکی داشته باشد. در صورتی که کارپذیر قصد داشته باشد که از این معافیت برای بیشتر از سه روز استفاده کند به تایید سازمان تامین اجتماعی نیاز دارد. اگر مدت این معافیت از سه روز بیشتر شود، باعث کسر قسمتی از حقوق کارپذیر می‌شود. به مبلغی که از حقوق کارپذیر بیمار کسر شده است، غرامت دستمزد می‌گویند. مطابق با ماده 62 قانون کار، غرامت دستمزد کارپذیر بیمار از سوی سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود.
آیا میزان مرخصی کارگر در سال‌های مختلف تغییر می‌کند؟
شرایط مرخصی کارگر در قانون مطرح شده است و با تغییر سال، تغییر نخواهد کرد. در واقع شرایط مرخصی کارگر در قانون توضیح داده شده است و تغییر سالانه پایه حقوق کارگری، در شرایط استفاده از مرخصی تغییری ایجاد نمی‌کند. بنابراین، کارگران در سال‌های مختلف به یک میزان و با یک شرایط خاص از حق مرخصی برخوردار هستند.
همانطور که می‌دانیم علاوه بر مرخصی سالانه، قانون کار برای کارگران در موارد خاصی نیز مرخصی‌هایی مانند مرخصی استعلاجی، مرخصی استحقاقی، مرخصی تحصیلی، مرخصی ازدواج و … را تعریف کرده است. این مرخصی‌ها نیز با تبعیت از قانون کار ارائه می‌شوند و با تغییر سال، تغییر نخواهند کرد.
این نکته را در نظر داشته باشید که گاهی مرخصی کارگر با میزان تعطیلی سالانه او به اشتباه یکسان در نظر گرفته می‌شوند. مسلم است که میزان روزهای تعطیل هر سال، با توجه به تقویم کشور و رویدادهای مهم درج شده در تقویم با میزان روزهای تعطیل سال‌های پیش متفاوت خواهد بود اما این قاعده در خصوص شرایط دریافت مرخصی صدق نمی‌کند.
محاسبه مرخصی استفاده نشده یا مانده مرخصی کارگر
مانده مرخصی در واقع آن میزان از مرخصیهای استحقاقی کارگر هستند که توسط او استفاده نشده باشند. منظور این است که مطابق قانون، هر کارگر حق استفاده از مرخصی اسحقاقی را دارد. حال اگر کارگری تمام روزهای ماه را در محل کار حضور پیدا کند و از مرخصی استحقاقی خود استفاده نکند یا کمتر از تعداد ساعات یا تعداد روزهای تعیین شده برای مرخصی استحقاقی، از حق مرخصی خود استفاده کند، کماکان نسبت به مانده مرخصی خود، از حقوقی برخوردار است. به این صورت که می‌تواند تصمیم بگیرد که تا 9 روز از مرخصی استحقاقی استفاده نشده خود را به سال آینده موکول و از آن میزان مرخصی در سال استفاده کند یا اینکه از کارفرما بخواهد به ازای تعداد روزهای مانده از مرخصی خود، مبلغ دستمزد معادل آن را دریافت کند.
خدمات حقوقی مرتبط
کارگری می‌تواند از مرخصیهای قانونی در سال 1403 استفاده کند که قرارداد استخدامی او تحت شمول حمایت قانون کار قرار گرفته باشد. تنظیم دقیق و همه جانبه قرارداد استخدامی که تحت شمول حمایت قانون کار قرار می‌گیرد، نیازمند آشنایی با قانون کار و سایر قوانین مرتبط با آن بوده و در حوزه تخصص افرادی است که به این قوانین تسلط کامل دارند.
برای تنظیم اختصاصی قراردادهای کاری و استخدامی خودتان می‌توانید از امکانات موجود در بخش خدمات تنظیم قرارداد رکلا استفاده کنید. برای آشنایی با شرایط و ضوابط قانونی این قرارداد نیز می‌توانید با وکلای ما در بخش خدمات مشاوره حقوقی رکلا در تماس باشید.
قرارداد کار موقت
فرم کامل قرارداد کار برای استخدام کارگر را اینجا بگیرید.
نظرات
