شرایط تعلیق قراردادها در نظام حقوقی ایران در انواع قرارداد پیمانی و استخدامی

قرارداد کار، مهم‌ترین رکن رابطه حقوقی میان کارگر و کارفرما است که حقوق و تعهدات آن‌ها را مشخص می‌کند. ممکن است که اجرای قرارداد کار به دلایل مختلفی مانند مرخصی، بیماری، توقیف کارگر، انجام خدمت وظیفه و تعطیلی کار و کارگاه، به صورت موقت متوقف شود. در قانون کار، شرایط و احکام مختلفی برای تعلیق قرارداد میان کارگر و کارفرما پیش بینی شده است. عدم قطع ارتباط کاری میان کارگر و کارفرما، مهم‌ترین اثری است که معلق شدن این قرارداد به دنبال دارد.

توافق نامه‌های پیمانکاری در راستای اجرای پروژه‌های پیمانکاری تنظیم می‌شوند و به وسیله توافق میان کارفرما و کارگر تحقق پیدا می‌کنند. به دلایل مختلفی ممکن است که اجرای توافق نامه‌های پیمانکاری به صورت موقت متوقف شود و به حالت تعلیق در بیاید. تعلیق توافق نامه‌های پیمانکاری نیز آثار قانونی متعددی را به دنبال دارد. عدم قطع رابطه حقوقی میان کارفرما و پیمانکار را می‌توانیم یکی از مهم‌ترین آثار تعلیق این توافق نامه‌ها در نظر بگیریم.

در ابتدای این نوشته سعی داریم از آثار حقوقی تعلیق قراردادهای کاری و استخدامی صحبت کنیم و در انتهای آن نیز به شرایط و آثار قانونی تعلیق قراردادهای پیمانکاری می‌پردازیم.

تعلیق قرارداد چیست ؟

در نظام حقوقی ایران، توافق نامه‌های میان اشخاص در یک دسته بندی کلی به جایز و لازم تقسیم می‌شوند. توافق نامه‌های جایز به گونه‌ای هستند که با اراده و اختیار هر یک از طرفین منحل می‌شوند اما انحلال توافق نامه‌های لازم تحت هیچ شرایطی امکان پذیر نیست مگر در صورتی که قانونگذار اجازه داده باشد. در نظام حقوقی ایران، اصل بر لازم الاجرا بودن تمام توافق نامه‌ها گذاشته می‌شود. مطابق با این اصل، تمام توافق نامه‌ها لازم الاجرا و غیر قابل فسخ هستند مگر آنکه قانونگذار صراحتاً به جایز بودن قراردادی اشاره کرده باشد.

در برخی موارد، شرایطی پیش می‌آید که باعث می‌شود اجرای توافق نامه‌های جایز به صورت موقت، متوقف شود. در این موارد اینطور می‌گویند که قرارداد به حالت تعلیق درآمده است. قراردادی که به حالت تعلیق درآمده باشد، منحل نشده است اما اجرای مفاد آن، به صورت موقت امکان پذیر نخواهد بود. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که رابطه حقوقی میان طرفین قراردادهای لازم الاجرا در حالت تعلیق نیز همچنان پابرجا است.

تعلیق قرارداد در فرض تعذر موقت اجرای تعهد

شرایط فورس ماژور که در علم حقوق به آن قوه قهریه نیز گفته می‌شود، شرایطی است که باعث خواهد شد طرفین یک توافق نامه به صورت موقت نتوانند به تعهدات خودشان عمل کنند. در توضیح فورس ماژور باید بگوییم؛ شرایطی غیر قابل پیش بینی است که یک انسان عادی قادر به کنترل آن نیست. برای مثال، در اثر وضع یک قانون جدید، انجام کار موضوع توافق نامه استخدامی ممنوع می‌شود. جنگ، وضع قانون جدید، شیوع اپیدمی و رخ دادن حوادث غیر مترقبه از جمله مصادیق فورس ماژور هستند. تعلیق قرارداد در فرض تعذر موقت اجرای تعهد ، امری اجتناب ناپذیر است. در صورتی که این تعلیق برای بازه زمانی طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است که به فسخ و انحلال توافق نامه‌های میان اشخاص منتهی شود.

لازم به ذکر است که کارفرما و کارپذیر در هنگام تنظیم توافق نامه استخدامی خود، می‌توانند درباره معلق شدن قرارداد استخدام در فرض تعذر موقت اجرای تعهد نیز تعیین تکلیف کنند.

شرایط و موارد تعلیق قرارداد کار

تعلیق قرارداد کار ، شرایطی است که باعث می‌شود کارگر و کارفرما به صورت موقت قادر به ایفاء تعهدات و تکالیف خود در برابر یکدیگر نباشند. شرایط و موارد قانونی معلق شدن این توافق نامه می‌تواند ناشی از عوامل قانونی مختلفی باشد که در ادامه، هر یک از آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

1. ناشی از وضعیت کارگر: سربازی، بیماری، مرخصی ایام بارداری و زایمان و توقیف کارگر از جمله مواری هستند که باعث تعلیق رابطه استخدامی میان کارگر و کارفرما می‌شوند؛
2. تعلیق ناشی از وضعیت کارگاه: تعطیلی تمام یا بخشی از کارگاه در اثر قوه قهریه و بیماری یا براساس گزارش بازرس کار، از دیگر عواملی هستند که باعث معلق شدن رابطه استخدامی میان کارپذیر و کارفرما خواهند شد؛
3. ناشی از توافق میان کارگر و کارفرما: اگر کارفرما با مرخصی بدون حقوق و مرخصی تحصیلی کارپذیر موافقت کند نیز قرارداد کار به حالت تعلیق در خواهد آمد.

لازم به ذکر است که قراردادهای کار به انواع مختلفی تقسیم شده و ممکن است که دائم و غیر دائم باشند. تمام قرارداهای استخدامی اعم از دائم و غیر دائم، در صورت وجود شرایط و موارد قانونی، معلق می‌شوند. قراردادهای کار معین نیز به صورت غیر دائم تنظیم می‌شوند و تعلیق آن‌ها نیز در شرایط و موارد پیش بینی شده در قانون، امکان پذیر است.

بررسی تفصیلی شرایط و موارد تعلیق قرارداد کار

در قسمت قبلی به مواردی اشاره کردیم که باعث معلق شدن رابطه استخدامی میان کارفرما و کارگر می‌شوند. اینجا می‌خواهیم به صورت مفصل از مهم‌ترین شرایط و موارد معلق شدن توافق نامه استخدامی میان کارفرما و کارگر صحبت کنیم. در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1. سربازی: کارگران مذکر پس از آنکه به سن 18 سالگی رسیدند، باید به خدمت سربازی بروند. قرارداد کار در ایام سربازی کارگر به حالت تعلیق درمی‌آید و از این بابت به او حقوقی پرداخت نمی‌شود؛
2. بیماری: کارگری که بیمار شده است تا سه روز می‌تواند از مرخصی استعلاجی استفاده کند. از روز سوم بیماری به بعد، قرارداد کار به حالت تعلیق درمی‌آید و از سوی سازمان تامین اجتماعی، به کارگر بیمار حقوق پرداخت خواهد شد؛
3. ایام بارداری و زایمان: به کارگرانی که خانم هستند، بابت ایام بارداری و زایمان، سه ماه مرخصی داده می‌شود. در ایام مرخصی بارداری و زایمان، قرارداد کار معلق می‌شود و از سوی سازمان تامین اجتماعی به کارگر حقوق پرداخت خواهد شد؛
4. توقیف کارگر به علت شکایت شخص ثالث: در شرایطی که کارگر به علت شکایت شخص ثالث توقیف شده باشد، توافق نامه استخدامی او نیز معلق خواهد شد اما بابت ایام توقیف، به کارگر حقوقی پرداخت نمی‌شود؛
5. تعلیق ناشی از توقیف کارگر به علت شکایت کارفرما: در این حالت نیز قرارداد کار به حالت تعلیق درمی‌آید اما کارفرما باید 50% از حقوق کارگری که به علت شکایت او توقیف شده است را به خانواده او پرداخت کند.

آیا مرخصی تحصیلی در معلق شدن رابطه استخدامی میان کارفرما و کارگر تاثیر گذار است؟

مرخصی تحصیلی: این مرخصی را باید یکی از موارد تعلیق قرارداد کار بدون پرداخت مزد در نظر بگیریم. تمام کارگران در طول خدمت خود، می‌توانند از دو سال مرخصی برای انجام تحصیلات رسمی برخوردار شوند. مرخصی تحصیلی کارگر نیز باعث معلق شدن رابطه استخدامی میان او و کارفرما خواهد شد. لازم به ذکر است که بابت ایام مرخصی تحصیلی، هیچ گونه دستمزد و مزایای قانونی به کارگر تعلق نخواهد گرفت.

ویژگی‌های قانونی و ارکان تعلیق قرارداد کار

موقتی بودن، احتساب از حیث سوابق و بازگشت به کار، از جمله ارکان تعلیق قرارداد کار هستند که در ادامه، هر یک از آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

1. موقتی بودن: معلق شدن این توافق نامه نباید جنبه مستمر و دائمی داشته باشد؛
2. احتساب از حیث سوابق: اصولاً کارگری که در زمان تعلیق، حقوق دریافت می‌کند، مستحق احتساب سوابق این ایام (معلق شدن قرارداد کار) است؛
3. بازگشت به کار: کارگر بعد از رفع حالت تعلیق می‌تواند به سرکار خود برگردد.

تعلیق قرارداد پیمانکاری

در مقدمه این نوشته نیز توضیح دادیم که انواع قرارداد پیمانکاری برای انجام پروژه‌های پیمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به وسیله توافق میان کارفرما و پیمانکار تحقق پیدا می‌کنند. پیمانکار به واسطه امضای این توافق نامه متعهد می‌شود که پروژه پیمانی را به صورت کامل و مطابق با انتظارات کارفرما به پایان برساند. در برخی موارد، شرایطی غیر قابل پیش بینی به وجود می‌آید که کارفرما قادر به دفع آن نیست و از تداوم روند اجرای پروژه پیمانی جلوگیری می‌کند. این موارد باعث تعلیق قرارداد پیمانکاری می‌شود. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت که معلق شدن این توافق نامه باعث می‌شود که کارفرما به صورت موقت قادر به انجام تعهدات خودش نباشد. پیمانکار و کارفرما در هنگام تنظیم توافق نامه کاری و استخدامی می‌توانند پیش بینی‌های لازم را برای فرض تعلیق اتخاذ کنند.

پیشنهاد می‌کنیم که؛

قرارداد کار یکی از مهم‌ترین قراردادهای میان اشخاص است زیرا با وضعیت اقتصادی و معیشت آن‌ها ارتباط مستقیم دارد. این قرارداد باید مطابق با قانون کار و به گونه‌ای تنظیم شود که حقوق و منافع قانونی طرفین آن را تامین کند. تمام جزئیات و موضوعات مورد توافق پیمانکار و کارفرما باید در این قرارداد نوشته شود. تیم رکلا انواع نمونه قراردادهای کاری و استخدامی را مطابق با شرایط مورد نظر کارفرما و کارگر تنظیم کرده است که می‌توانید با توجه به حیطه فعالیت خود، از آن‌ها استفاده کنید. علاوه براین، این امکان نیز وجود دارد که قرارداد مورد نظر خود را با استفاده از خدمات تنظیم قرارداد ، به صورت اختصاصی تنظیم کنید. همچنین برای آشنایی با حقوق و تعهداتی که به واسطه امضای قراردادهای کاری برای شما ایجاد می‌شود، می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی استفاده کنید.