از حقوق معنوی پدید آورندگان آثار ادبی و هنری چه می‌دانید؟

مالکیت به معنای سلطه و اختیاری است که یک شخص نسبت به عین و منافع یک مال دارد. در حقوق مدنی، مالکیت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. مالکیت معنوی که به آن مالکیت فکری نیز می‌گویند، یکی از انواع مالکیت به شمار آمده که موضوع آن ابداعات، اختراعات و تراوشات ذهن انسان است. برخورداری از مالکیت فکری باعث ایجاد حقوق معنوی برای دارنده آن می‌شود.

حقوق مالکیت معنوی در دنیای امروز، یکی از مسائل زیر بنایی برای پیشرفت اقتصادی جوامع است. بنابراین، به رسمیت شناختن این مالکیت و حمایت قوی و موثر از آن، تاثیر قابل توجهی در رشد و پیشرفت اقتصادی جامعه دارد.

مالکیت فکری در نظام قانونی کشور ما مورد پذیرش قرار گرفته و از حقوق معنوی دارنده آن نیز حمایت شده است. در اصطلاح حقوقی به آنچه که در نتیجه خلاقیت و ابتکار ذهن انسان پدید آمده است، اموال فکری گفته می‌شود. قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان و قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری، مهمترین قوانین داخلی کشور هستند که از حقوق معنوی ناشی از اموال فکری حمایت می‌کنند.

در ادامه این نوشته با حقوق معنوی ناشی از خلق اموال فکری و همچنین با نحوه حمایت قانونگذار از این حقوق آشنا می‌شویم.

منظور از حقوق معنوی چیست؟

همانگونه که گفتیم، اموال فکری به اموالی گفته می‌شوند که در نتیجه خلاقیت و ابتکار ذهن انسان به وجود آمده‌ باشند. مالکیت فکری نیز یکی از انواع مالکیت است که موضوع آن، نتایج حاصل از خلاقیت‌ها و ابداعات ذهن انسان (اموال فکری) خواهد بود. پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با این حق، دو مقاله مالکیت معنوی و مالکیت فکری را مطالعه کنید. در این دو مقاله به صورت جامع در خصوص این نوع حق توضیح داده‌ایم.

حقوق مالکیت معنوی، براساس موضوع آن به دو دسته مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی تقسیم می‌شود.

قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری از حقوق دارندگان مالکیت صنعتی حمایت می‌کند.

حقوق پدید آورندگان آثار ادبی، هنری و علمی نیز در قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان مورد حمایت قانونگذار قرار می‌گیرد.

در قوانین فوق الذکر برای دارندگان مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری، حقوق متعدد معنوی پیش بینی شده است که در ادامه این نوشته به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

پدید آورندگان کدام آثار ادبی و هنری از حقوق معنوی برخوردار می‌شوند؟

همانگونه که در مطالب قبلی این نوشته نیز توضیح دادیم، حقوق مالکیت فکری به دو نوع مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی تقسیم می‌شود. همچنین گفتیم که قانونگذار در قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان از حقوق معنوی دارنده مالکیت ادبی و هنری حمایت می‌کند.

در ادامه باید بگوییم، آثاری که در قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان از حقوق معنوی آن‌ها حمایت می‌شود، عبارتند از:

1. آثار نوشتاری، مانند کتاب، رساله، جزوه، شعر و اثر موسیقی (پیش از اجرا و بر روی صفه کاغذ)، ترجمه، اقتباس و تلخیص؛
2. آثار سمعی و بصری، مانند آثار رادیویی و تلویزیونی و آثار موسیقی و صوتی؛
3. اثر سینمایی؛
4. آثار تجسمی، مانند مجسمه سازی، سفالگری، خوشنویسی، عکاسی، گرافیک، معماری و صنایع دستی؛
5. اثر فنی (در صورتی که جنبه ابداع و اختراع داشته باشد) مانند نرم افزارهای رایانه‌ای.

مصادیق حقوق مالکیت معنوی چیست؟

در مطلب قبلی این نوشته، آثار ادبی و هنری که پدید آورندگان آن‌ها از حقوق معنوی برخوردار می‌شوند را بررسی کردیم. در این قسمت از مطلب، حقوق معنوی که دارندگان مالکیت ادبی و هنری از آن‌ها برخوردار می‌شوند را بررسی می‌کنیم.

حق انتساب اثر ادبی و هنری به پدید آورنده

حق انتساب اثر به این معنا است که یک اثر ادبی و هنری باید به نام پدید آورنده آن شناخته شود. این حق از زمان‌های قدیم در میان شعرا از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. حق انتساب اثر به این معنا است که حتی در صورت موافقت پدید آورنده ادبی و هنری نیز نمی‌توان نام شخص دیگری را بر روی اثر او گذاشت. باید به این نکته توجه کنیم که پدید آورنده حق دارد که اثر ادبی یا هنری خودش را به صورت بی نام منتشر کند اما نمی‌تواند نام شخص دیگری را بر روی اثر خود بگذارد. همچنین، ورثه پدید آورنده نیز می‌توانند از انتشار آثار ادبی و هنری او به نام شخص دیگری جلوگیری کنند.

حق رعایت حرمت اثر

این حق که به آن حق تمامیت اثر یا حق غیر قابل عدول بودن اثر نیز گفته می‌شود، به این معنا است که سرنوشت یک اثر ادبی یا هنری باید تابع نظر پدید آورنده آن باشد. پدید آورنده با استناد به این حق می‌تواند از تغییر یا حذف تمام یا قسمتی از اثر ادبی یا هنری خود جلوگیری کند. به عبارت دیگر، فقط پدید آورنده می‌تواند تغییراتی در اثر ادبی یا هنری خود اعمال کند. بنابراین، هر گونه تغییر و تحریف اثر هنری، بدون کسب اجازه از پدید آورنده آن ممنوع است.

حق تصمیم گیری در مورد انتشار اثر

انتشار اثر به معنای هر نوع بیان از اثر ادبی یا هنری است که آن را برای اولین مرتبه در دسترس عموم قرار می‌دهد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که هیچ مقام قضایی و قانونی نمی‌تواند پدید آورنده را مجبور سازد که اثر ادبی یا هنری خودش را منتشر کند. حتی طلبکاران پدید آورنده نیز نمی‌توانند آثار ادبی و هنری او را به منظور وصول مطالبات خودشان، توقیف یا منتشر کنند.

حق پشیمانی (حق بازستانی)

این حق که به آن، حق عدول از اثر نیز گفته می‌شود، به این معنا است که پدید آورنده پس از افشای اثر بتواند از اثر ادبی یا هنری خودش به کلی عدول کند و آن اثر را مسترد کرده باشد. همچنین، هنرمند با استناد به این حق می‌تواند اثر ادبی و هنری خودش را اصلاح کند یا تغییر بدهد.

علاوه بر آگاهی درباره مصادیق این حقوق، پیشنهاد می‌کنیم درباره ضمانت اجرای حقوق مالکیت فکری نیز اطلاعات کسب کنید. برای این منظور روی لینک بزنید و مقاله مرتبط با آن را بخوانید.

ویژگی‌های حقوق معنوی مولف چیست؟

قانونگذار در قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان، تعریف صریحی از حقوق معنوی پدید آورندگان آثار ادبی و هنری ارائه نکرده است. به صورت کلی می‌توان گفت که حقوق معنوی نشانگر حمایت از شخصیت، تمایلات، احساسات، عقاید اجتماعی و سیاسی و همچنین، نگرش‌های مذهبی پدید آورنده آثار ادبی و هنری خواهد بود. برای مثال، حقوق معنوی عکس ، احساسات و نوع نگرش عکاس آن را نشان می‌دهد. به همین دلیل می‌توان گفت که حقوق معنوی ، قواعدی است که از شخصیت و احساسات پدید آورندگان آثار ادبی و هنری حمایت می‌کند. در ادامه، ویژگی‌های مهم حقوق معنوی یک تصویر و دیگر آثار ادبی و هنری را بررسی می‌کنیم:

غیر قابل انتقال بودن حقوق معنوی

پدید آورنده نمی‌تواند حقوق معنوی عکس یا دیگر آثار خود را به صورت رایگان یا معوض به شخص دیگری واگذار کند. از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشته باشیم که حقوق معنوی یک تصویر و دیگر آثار هنری و ادبی پس از فوت پدید آورنده به وراث او انتقال پیدا خواهد کرد.

غیر موقت و دائمی بودن

برای حقوق معنوی پدیدآورنده اثر ادبی و هنری ، نمی‌توان محدودیت زمانی و مکانی قائل شد. در ماده 4 قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان نیز بر این موضوع تاکید شده است که حقوق معنوی پدید آورده، به زمان و مکان، محدود نیست. بنابراین می‌توان گفت که مرور زمان باعث ساقط شدن حقوق معنوی پدیدآورنده اثر هنری و ادبی نمی‌شود.

بررسی حقوق معنوی ثبت اختراع

همانگونه که گفتیم، مالکیت فکری در یک دسته بندی کلی به مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی تقسیم می‌شود. قانونگذار در قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری از حقوق معنوی و غیر معنوی دارندگان مالکیت صنعتی حمایت می‌کند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری در صورتی از حمایت قانونی برخوردار می‌شوند که به ثبت رسیده باشند. همچنین لازم به ذکر است که حقوق معنوی ثبت اختراع ، صرفاً به مخترع تعلق دارد. با توجه به بند واو ماده 5 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری می‌توان گفت که ذکر نام مخترع در گواهینامه ثبت از جمله حقوق معنوی ناشی از ثبت اختراع است.

خدمات گروه حقوقی رکلا

گروه رکلا، یک دپارتمان اختصاصی است که در حوزه خدمات تنظیم قرارداد فعالیت می‌کند.

گروه رکلا از بخش‌های متعددی تشکیل شده است. خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی از مهمترین بخش‌‌های این گروه هستند که توسط کارشناسان حقوقی مدیریت می‌شوند. شما با استفاده از خدمات تنظیم قرارداد اختصاصی می‌توانید قراردادهای مد نظر خودتان را توسط کارشناسان حقوقی این گروه و به صورت اختصاصی تنظیم کنید. خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا نیز به شما امکان می‌دهد که سوالات و ابهامات خود در خصوص شرایط قانونی تنظیم و اجرای قراردادها را با کارشناسان حقوقی در میان بگذارید.