برای ابطال سند رسمی به چه دلایلی استناد کنیم؟ مرجع رسیدگی به ابطال سند رسمی معارض کدام است؟

سند در مفهوم کلی به معنای نوشته‌ای است که برای طرح دعوا، طرح ادعا و دفاع در مقابل ادعا مطرح شده قابل استناد باشد. نوشته‌ای را می‌توان سند دانست که دارای مهر، امضا و اثر انگشت است. به صورت کلی می‌توان گفت سند، نوشته‌ معتبر و محکمه پسندی است که می‌توانیم برای اثبات ادعاها و دلایل خودمان به آن استناد کنیم. نوشته‌ای که تحت عنوان سند قابل استناد است، می‌تواند عادی یا رسمی باشد. سند رسمی، یک قرارداد است که در اداره ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی به ثبت رسیده باشد. به همین دلیل، تمام اسناد رسمی معتبر هستند زیرا مطابق با قانون و توسط مراجع و افراد صلاحیت دار صادر، تنظیم و امضا می‌شوند. براین اساس ابطال سند رسمی دارای شرایط و تشریفات قانونی خاصی است.

اسناد رسمی می‌توانند به درخواست صاحب سند، به دلیل انتقال حق تملک و به حکم دادگاه باطل شوند. سند رسمی که باطل شده نیز یک نوشته نامعتبر و غیر قابل استناد خواهد بود. به عبارت دیگر، اگر یک سند رسمی باطل شود، تمام ارزش و اعتبار خود را از دست می‌دهد و علاوه بر دارنده آن، اشخاص ثالث نیز نمی‌توانند به آن استناد کنند. در ادامه این نوشته با شرایط و تشریفات قانونی باطل کردن اسناد غیر رسمی بیشتر آشنا می‌شویم.

بررسی انواع سند و چگونگی باطل کردن اسناد رسمی

گفتیم سند نوشته‌ای است که اشخاص برای اثبات ادعاهای خودشان می‌توانند به آن استناد کنند. برای مثال، شخصی که مدعی برخورداری از حق تملک یک خانه است، با استناد به سند آن خانه می‌تواند حق مورد ادعای خود را به اثبات برساند. سند خانه از اسناد معتبر و قابل استناد است زیرا توسط سازمان ثبت اسناد و املاک صادر می‌شود.

اسنادی که اشخاص برای اثبات ادعاهای خودشان به آن‌ها استناد می‌کنند، می‌توانند عادی یا رسمی باشند. اسنادی رسمی هستند که در نزد مراجع صالح قانونی و سایر مراجعی که قانونگذار تعیین می‌کند، تنظیم شده باشند. قانونگذار در ماده 1287 قانون مدنی، اسناد رسمی را تعریف کرده است. مطابق با این ماده، اسنادی رسمی هستند که مطابق با قانون و توسط مراجع زیر و در حدود صلاحیت آن‌ها تنظیم شده باشند:

1. اسنادی که از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک صادر می‌شوند؛
2. هر سندی که در دفتر تنظیم اسناد رسمی صادر، تنظیم و امضا شده باشد؛
3. اسنادی که توسط مامورین رسمی قانونی و در حدود صلاحیت آن‌ها صادر شوند.

نکته: اسنادی که دفاتر ازدواج و طلاق تنظیم می‌کنند نیز رسمی هستند.

هر نوشته‌ای که از سوی مراجع مذکور تنظیم نشده باشد، یک سند عادی است. باطل کردن اسناد رسمی نیز در صلاحیت مراجع قانونی است. به عبارت دیگر می‌تواند گفت یک سند رسمی در صورتی باطل و غیر قابل استناد می‌شوند که از سوی مراجع قانونی و قضایی باطل شده باشد. برای مثال، سند منگوله دار خانه که از سوی سازمان ثبت اسناد و املاک صادر شده یک سند رسمی است. بنابراین، شخصی که نام او در سند منگوله دار قید می‌شود، می‌تواند برای اثبات حق تملک خانه به آن استناد کند. سند منگوله دار زمانی نامعتبر و غیر قابل استناد می‌شود که از سوی مراجع قانونی یا قضایی باطل شده باشد.

نحوه طرح دعوا برای باطل کردن سند رسمی

شخصی می‌تواند برای باطل کردن سند رسمی طرح دعوا کند که مفاد این سند به ضرر او باشد و منافع او را به خطر بیندازد. برای مثال، وکالت نامه‌‌ی بلاعزل که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود، یک وکالت نامه رسمی است. شخصی که این سند را به عنوان موکل امضا می‌کند، حق عزل وکیل را از خود ساقط کرده است. ممکن است وکیل از اختیاراتی که به واسطه وکالت نامه به او تفویض می‌شود، سوء استفاده کند. در این حالت، موکل می‌تواند برای بطلان وکالت نامه بلاعزل که به صورت رسمی تنظیم شده است، طرح دعوا کند.

به صورت کلی می‌توان گفت که اشخاص می‌توانند برای باطل کردن یک یا چند سند رسمی طرح دعوا کنند. معمولا این دعوا زمانی مطرح می‌شود که یک مال منقول یا غیر منقول به چند نفر فروخته شده باشد. در صورتی که اسناد رسمی مطابق با شرایط و ضوابط قانونی تنظیم نشده باشند نیز برای باطل کردن آن‌ها می‌توان طرح دعوا کرد.

معمولا رسیدگی به دعاوی و درخواست‌های مربوط به باطل کردن اسناد غیر عادی در صلاحیت دادگاه محل تنظیم سند است. همچنین طرح این دعوا به انجام تشریفات قانونی مانند تنظیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی نیاز دارد.

لازم به ذکر است که برای باطل کردن اسناد غیر عادی می‌توان ادعای جعل را نیز مطرح کرد. در صورتی که جعلی بودن اسناد عادی به اثبات برسد، عملا اسناد نیز باطل خواهند بود.

برای مثال، وکالت نامه‌ای که جعل شده و شکل ظاهری آن مانند اسناد رسمی است یک سند باطل و غیر معتبر به حساب می‌آید. اگر جعلی بودن این وکالت نامه به اثبات برسد باعث باطل و نامعتبر شدن آن می‌شود.

ابطال سند رسمی به دلیل صوری بودن آن

اسناد صوری نوشته‌هایی ساختگی هستند که به منظور ظاهر سازی تنظیم می‌شوند. به عبارت دیگر، اشخاصی که اسناد صوری را امضا می‌کنند، قصد اجرای مفاد آن‌ها را ندارند. برای مثال، مبایعه نامه‌ای که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شود، یک سند رسمی انتقال است زیرا امضای آن باعث انتقال حق تملک مال مورد معامله به خریدار خواهد شد. به همین دلیل، اشخاصی که مبایعه نامه را به عنوان خریدار و فروشنده امضا می‌کنند، باید قصد نقل و انتقال حق تملک مال مورد معامله را داشته باشند.

مبایعه نامه صوری به نوشته‌ای گفته می‌شود که به صورت ساختگی و با هدف ظاهر سازی تنظیم شده است و طرفین آن نیز قصد نقل و انتقال حق تملک مال مورد معامله را ندارند. در واقع ابطال سند رسمی انتقال که به صورت صوری تنظیم شده باشد، در صلاحیت مراجع قضایی است و ابطال سند رسمی انتقال که به صورت رسمی تنظیم شده است نیازمند طی مراحل و تشریفات دادرسی مانند تنظیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی خواهد بود.

این اقدام شامل چه اسنادی می‌شود؟

ابطال سند رسمی به دلیل صوری بودن شامل مواردی مانند وکالت نامه، هبه نامه ، صلح نامه ، اجاره نامه و دیگر اسنادی می‌شود که به صورت رسمی اما به منظور ظاهرسازی تنظیم می‌شوند. ابطال سند رسمی به دلیل صوری بودن نیز در صورتی امکان پذیر می‌شود که ثابت شده باشد طرفین سند رسمی قصد اجرای مفاد آن‌ را ندارند. برای مثال، صلح نامه‌ای که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده یک سند رسمی است. صلح نامه نیز در صورتی صحیح و معتبر است که طرفین (مصالح و متصالح)، قصد اجرای مفاد آن را داشته باشند. اگر صلح نامه به صورت ساختگی و به منظور ظاهر سازی تنظیم شده باشد، می‌توانیم دعوای ابطال سند رسمی به دلیل صوری بودن را اقامه کنیم.

منظور از ابطال سند رسمی معارض چیست؟

یکی از اشتباهاتی که در حوزه ثبت اسناد رسمی اتفاق می‌افتد، صدور سند معارض است. منظور از سند معارض این است که برای یک مال غیر منقول، دو سند و به نام دو شخص صادر شده باشد. به عبارت دیگر، در ابتدا، سندی به نام یک شخص و برای یک مال غیر منقول صادر می‌شود و پس از آن، برای همان مال غیر منقول، سند دیگری به نام شخص دیگر صادر می‌شود. در این حالت، به سند دومی که صادر شده است، سند معارض می‌گویند. ابطال سند رسمی معارض به معنای صحیح بودن اولین سند و باطل بودن سند معارض (سند دوم) است. بنابراین اصل بر ابطال سند رسمی معارض است مگر در صورتی که باطل بودن اولین سندی که برای مال غیر منقول صادر شده است در دادگاه به اثبات برسد.

توجه داشته باشید

قراردادهای مکتوبی که میان طرفین، امضا و ایجاد می‌شوند در حکم اسنادی معتبر و قابل استناد هستند که توافق میان اشخاص را به اثبات می‌رسانند. به همین دلیل، تنظیم قرارداد‌ها نیازمند توجه و دقت بسیار زیادی است. کوچک‌ترین بی دقتی و سهل انگاری در تنظیم یک قرارداد، می‌تواند پیامدهای مالی و غیر مالی بسیار زیادی را برای طرفین آن به دنبال داشته باشد. به همین دلیل، بهتر است که تنظیم قرارداد به کارشناسان حقوقی این حوزه سپرده شود.

خدمات تنظیم قرارداد رکلا و خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به شما امکان می‌دهد که قراردادهای خودتان را به صورت اختصاصی و با نظارت کارشناسان حقوقی این حوزه تنظیم کنید.

در بخش نظرات، تجارب مشابه خود را برای ما بنویسید.