مسئولیت کارفرما و پیمانکار در قبال یکدیگر؛ بروز حوادث در توافقات پیمانی به عهده کیست؟

مسئولیت کارفرما و پیمانکار ، یکی از موضوع‌های محوری در انواع قرارداد پیمانکاری است. این موضوع بیشتر زمانی مطرح خواهد شد که از طرف پیمانکار، خسارتی متوجه کارفرما شود. البته این مساله به آن معنا نیست که کارفرما هیچ گونه مسئولیتی در برابر پیمانکار ندارد. چهارچوب حاکم بر مسئولیت، اغلب در قرارداد فیمابین کارفرما و پیمانکار تعیین و تکلیف می‌شود. قانون نیز در مواردی، شرایط حاکم بر مسئولیت و نحوه جبران خسارات را مشخص می‌کند. در این مقاله تلاش داریم با یک نگاه کلی، مسئولیت کارفرما و پیمانکار را در قراردادهای مقاطعه کاری بحث و بررسی کنیم و نکات لازم آن را توضیح دهیم.

مسئولیت کارفرما و پیمانکار چگونه تعیین می‌شود؟

قبل از پاسخ به این سوال، ابتدا باید قراردادهای مقاطعه کاری و ماهیت اصلی آن‌ها را تعریف کرد. موضوع اصلی قراردادهای مقاطعه کاری، انجام یک امر تخصصی است. به این صورت که شما با مراجعه به یک شخص متخصص، انجام کاری را به او می‌سپارید. شما موظف هستید که در ازای انجام کاری معین، به انجام دهنده کار پول پرداخت کنید. در مقابل، انجام دهنده کار باید موضوع قرارداد را در بازه زمانی مشخصی به شما تحویل دهد. در این قرارداد به شخص سفارش دهنده، کارفرما و به شخص انجام دهنده، پیمانکار گفته می‌شود.

باید توجه داشت که محتوای شروط و توافقات مندرج در انواع قرارداد مقاطعه کاری ، وابسته به اراده طرفین است. به این معنا که شرایط اصلی قرارداد، بر اساس توافقات فی ما بین کارفرما و مقاطعه کار تعیین خواهد شد زیرا در نظام حقوقی حاکم بر قراردادها ، انواع قرارداد مقاطعه کاری به صراحت مورد اشاره قرار نگرفته‌اند و هیچ چهارچوب حقوقی برای آن‌ها پیش بینی نشده است. به همین دلیل چنین توافقاتی ماهیت نامعینی دارند.

البته نامعین بودن قراردادهای مقاطعه کاری، به این معنا نیست که طرفین در تعیین کلیه ابعاد توافقات خود آزاد هستند. بلکه قانونگذار آن‌ها را ملزم به رعایت اصول قانونی و شرعی کرده است. در غیر این صورت، آثار قانونی لازم از چنین توافقاتی حاصل نخواهد شد و قرارداد از درجه اعتبار خارج خواهد شد. با این اوصاف، بحث مسئولیت کارفرما در قبال پیمانکار از مسائلی است که تا میزان زیادی بر اساس اراده طرفین مشخص می‌شود. به این صورت که طرفین قادرند برای نقض تعهدات مندرج در قرارداد، ضمانت اجرا در نظر بگیرند.

مسئولیت کارفرما و پیمانکار و تعیین ضمانت اجرا برای جبران خسارات!

همانطور که بیان کردیم، یکی از موارد قابل توجه در تعیین مسئولیت کارفرما در مقابل پیمانکار ، اراده جمعی کارفرما و مقاطعه کار خواهد بود. بنابراین طرفین می‌توانند بر اساس توافقات خود، برای برخی از تعهدات مندرج در قرارداد، حدود مسئولیت را تعیین و تکلیف کنند. البته در تعیین چنین مسئولیتی، طرفین ملزم هستند که کلیه موازین قانونی را رعایت کنند. حال در این میان، ضمانت اجرا یکی از مواردی است که اغلب برای نقض تعهدات طرفین در نظر گرفته می‌شود.

به طور کلی، ضمانت اجراها مکانیزمی هستند که از تاخیر کارفرما و پیمانکار در اجرای تعهدات خود جلوگیری کنند. علاوه بر آن، حتی اگر طرفین در اجرای تعهداتشان به موجب قرارداد قصور ورزند، این امکان یافت می‌شود که شخص متضرر بتواند با اتکا به ضمانت اجرای قرارداد، خسارات احتمالی خود را جبران کند.

مسئولیت کارفرما و پیمانکار ، به چه نحو از طریق ضمانت اجرا جبران خواهد شد؟

به طور کلی، ضمانت‌های اجرا در قالب جریمه نقدی در متن قرارداد پیش بینی می‌شوند. همانطور که در موارد قبلی مطرح شد، اساس این مسئله نیز بر اساس توافقات کارفرما و مقاطعه کار خواهد بود. بدین صورت که طرفین قادرند در زمان تنظیم توافقات خود، برای هر یک از تعهدات مندرج در قرارداد، مسئولیت کارفرما و پیمانکار و میزان جریمه نقدی را تعیین کنند.

به همین ترتیب، اگر هر یک از طرفین در اجرای تعهدات خود دچار تاخیر شود یا به طور کلی از اجرای آن‌ها کوتاهی کند، طرف متضرر قادر خواهد بود که از شخص متخلف مبلغ جریمه را مطالبه کند. البته باید خاطر نشان کنیم که اگر تعهدی در قرارداد، دارای ماهیت مستمر باشد، مبلغ جریمه نقدی به صورت روزانه اخذ خواهد شد.

مسئولیت کارفرما و پیمانکار در خصوص نقض کدام تعهدات منجر به پرداخت ضمانت اجرا خواهد شد؟

ممکن است این سوال مطرح شود که برای کدام یک از تعهدات کارفرما و مقاطعه کار، می‌توان در قرارداد ضمانت اجرا در نظر گرفت؟ در پاسخ باید اشاه داشت که این مسئله به اراده جمعی طرفین قرارداد بر می‌گردد اما به طور کلی، این امکان وجود دارد که شما بتوانید برای اغلب تعهدات قراردادی خود ضمانت اجرا در نظر بگیرید.

برای مثال، در صورتی که کارفرما در مواعد مقرر در قرارداد، نسبت به پرداخت مبلغ قرارداد اقدام نکند، مسئولیت کارفرما در مقابل پیمانکار انجام نشده است. در چنین مواقعی، مقاطعه کار قادر است که برای مطالبه مبلغ جریمه نقدی دیرکرد اقدام کند. البته به خاطر داشته باشد که پرداخت جریمه نقدی دیرکرد، به معنای عدم پرداخت اصل تعهد (مبلغ قرارداد) نخواهد بود. در چنین حالاتی، پرداخت جریمه نقدی، در ردیف تعهدات طرف متخلف قرار خواهد گرفت. همچنین این فرض نیز قابل تصور است که بتوان از پیمانکار به دلیل تاخیر در اتمام موضوع قرارداد، ضمانت اجرا دریافت کرد.

مسئولیت کارفرما و پیمانکار در بروز حوادث و نحوه جبران خسارات ناشی از آن!

همانطور که تا این قسمت بیان شد، نوعی از مسئولیت کارفرما در قبال پیمانکار ، بر اساس مواردی است که در چهارچوب توافقات طرفین تعیین و تکلیف می‌شود. به اصطلاح دیگر، این امکان وجود دارد که مسئولیت فی ما بین طرفین در یک قرارداد مقاطعه کاری، به دلیل نقض تعهدات قراردادی باشد اما این امکان وجود دارد که کارفرما و مقاطعه کار به نوع دیگری نیز در مقابل یکدیگر مسئول شناخته شوند.

در عالم حقوقی، این امکان وجود دارد که خساراتی از نقض تعهدات غیر قراردادی، به یکی از طرفین قرارداد وارد شود. تعهدات غیر قراردادی، تعهداتی هستند که از توافقات طرفین در زمان تنظیم قرارداد نشات نمی‌گیرد. به عبارت دیگر، تعهدات غیر قراردادی در گستره توافقات طرفین نمی‌گنجد.

البته در اینجا باید اشاره داشت که اگر چه در نقض تعهدات قراردادی و غیر قراردادی، طرفین در هر دو صورت ملزم به جبران خسارات وارد شده هستند اما این دو بحث از جهاتی با یکدیگر تفاوت دارند. به این صورت که تعهدات غیر قراردادی، معمولا ذیل قانون مسئولیت مدنی قابل بررسی هستند. این قانون، شرایط حاکم بر مسئولیت اشخاص را در زمینه‌های غیرکیفری تعیین و تکلیف می‌کند. برای آگاهی از مسئولیت کارفرما و پیمانکار در چنین توافقاتی، لازم است که به این مسائل نیز توجه داشته باشید.

مسبب ایجاد خسارت چه تعهداتی دارد؟

فرض کنید ساخت یک قطعه صنعتی را به یک پیمانکار سپرده‌اید. در این میان، در اثنای مدت قرارداد، کارگاه پیمانکار دچار آتش سوزی می‌شود و کلیه سفارشات شما از بین می‌رود. حال آیا شما می‌توانید جبران خسارات خود را از پیمانکار مطالبه کنید؟ در اینجا باید دو فرض اساسی را مورد بررسی قرار داد.

در حالتی این امکان وجود دارد که کارگاه به دلیل حوادث غیر قابل پیش بینی و غیر قابل کنترل آتش گرفته باشد. به عبارت دیگر، این امکان وجود دارد که کارگاه بر اساس عوامل خارج از اراده پیمانکار آتش گرفته باشد. در این حالت، پیمانکار در برابر کارفرما مسئولیت جبران خسارات را نخواهد داشت و مسئولیت کارفرما و پیمانکار محقق نخواهد شد.

البته این امکان محتمل است که کارگاه به صورت مستقیم و غیر مستقیم، به دلیل اقدامات پیمانکار آتش گرفته باشد. برای مثال ممکن است پیمانکار استانداردهای بهداشتی و احتیاطی را در حین انجا پروژه رعایت نکرده باشد. در این جا چون ایشان به عنوان سبب اصلی آتش سوزی به حساب می‌آید، در برابر خسارات کارفرما و جبران آن‌ها مسئولیت خواهد داشت.

به خاطر داشته باشید که:

در زمان تنظیم قرارداد پیمانکاری خود، مسئولیت کارفرما و پیمانکار را مورد تاکید قرار دهید. در این راستا، به شما توصیه می‌کنیم که ابتدا حیطه تعهدات هر یک از طرفین را در متن قرارداد به صورت صریح قید کنید و برای هر یک از آن‌ها ضمانت اجرا در نظر بگیرید. عدم تعیین حیطه تعهداتی طرفین و متعاقبا عدم تعیین ضمانت اجرا برای یک قرارداد پیمانکاری، سبب آن می‌شود که شما با چالش‌های زیادی در طی روابط همکاری خود روبرو شوید.

در این زمینه، شما می‌توانید با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، ابهامات حقوقی خود را در زمینه مسئولیت قراردادی و غیر قراردادی طرفین رفع کنید. کارشناسان ما در این خصوص در تلاش هستند که با توجه به شرایط فعلی شما، اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار دهند. از سوی دیگر، این امکان برای شما وجود دارد که با استفاده از خدمات تنظیم قرارداد ، کلیه مراحل تنظیم قرارداد پیمانکاری خود را به ما بسپارید. تیم متخصص قراردادهای رکلا، فرایند تنظیم قرارداد را بر اساس استانداردهای حقوقی مرتبط و انتظارات شما انجام خواهند داد.