قرارداد رهن بابت تضمین چیست و استفاده از آن چه شرایطی دارد؟
قرارداد رهن بابت تضمین ، یک قرارداد کاربردی است که با استناد به قانون مدنی تنظیم می‌شود. قانون مدنی به صراحت درباره این قرارداد توضیح می‌دهد. این قرارداد زمانی به کار برده می‌شود که از گذشته، توافقی مالی میان طرفین برقرار شده باشد. احتمالا برای شما پیش آمده است که بخواهید از یک بانک یا یک صندوق مالی ، مبلغ مشخصی را وام بگیرید یا اینکه تمایل داشته باشید بابت ضمانت مالی یک پرونده یا یک مساله مشخص دیگر، بخشی از اموال خود را به وثیقه بگذارید. وثیقه گذاشتن اموال، به نوعی یک قرارداد رهن بابت تضمین است.
نمونه قرارداد رهن بابت تضمین یا قرارداد رهن ، از قراردادهای پرکاربرد تجاری هستند که در موارد مشخصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه براین، این قرارداد در واقع یک توافق معین نیز محسوب می‌شود که قانون مدنی در ماده‌های 771 تا 794 درباره شرایط آن توضیح می‌دهد. بنابراین، می‌توانیم اینطور ادعا کنیم که اگر این قرارداد مطابق با قانون تهیه و تنظیم شود، معتبر و صحیح خواهد بود و ایرادی برای آن نیست. در ادامه این مطلب، درباره قرارداد رهن بابت تضمین صحبت می‌کنیم و به نکات مهم آن اشاره خواهیم داشت.
توضیحاتی درباره ماهیت قرارداد رهن بابت تضمین
مهمترین سوال درباره این قرارداد، سوالاتی است که درباره ماهیت قرارداد و شرایط استفاده از آن پرسیده می‌شود. اگر بخواهیم معنای لغوی رهن را بازگو کنیم، باید اینطور بگوییم که معنای لغوی رهن، ثبات و دوام است و همچنین با عناوینی مانند بازداشت یا حبس نیز معنی می‌شود که این معنی، ارتباط بیشتری با ماهیت این قرارداد خواهد داشت. ماده 771 قانون مدنی، رهن را یک توافق می‌داند که نسبت به دیون مالی و نقدی، میان طرفین تنظیم می‌شود.
برای مثال، تصور کنید که از شخصی یک خودرو را با شرایط اقساطی خریداری می‌کنید. این شخص، به شما می‌گوید که سند خودرو را به نام شما می‌کند اما تا زمانی که آخرین قسط را پرداخت نکرده‌اید، خودرو باید در رهن باشد. در واقع این شیوه از توافق، باعث می‌شود که خودرو در گرو باشد و تا پایان پرداخت اقساط نیز، خرید و فروش خودرو امکان پذیر نخواهد بود.
در این شرایط، زمانی که شما به عنوان خریدار تمام اقساط را پرداخت کنید، خودرو از رهن خارج می‌شود و اصطلاحا می‌گویند که خودرو فک رهن شده است. اگر اقساط پرداخت نشوند نیز، شخص مورد نظر می‌تواند طلب خود را از طریق فروش خودرو تسویه کند.
یک نکته بسیار مهم درباره قرارداد رهن بابت تضمین ، این است که قانون مدنی تاکید می‌کند که رهن در واقع یک قرارداد تبعی است. یعنی اینکه از این قرارداد تنها زمانی می‌توانیم استفاده کنیم که به واسطه یک قرارداد دیگر، تعهداتی مالی میان طرفین برقرار شده باشد.
جایز یا لازم بودن نمونه قرارداد رهن بابت تضمین
از ویژگی‌های مهم یک قرارداد، جایز یا لازم بودن آن است. این مساله در توافقاتی که میان طرفین برقرار می‌شود، بسیار تاثیر گذار خواهد بود. به همین دلیل است که نیاز داریم درباره آن بدانیم. به طور کلی، قراردادهای جایز، توافق‌هایی هستند که به موجب آن‌ها طرفین می‌توانند هر زمان که خواستند از ادامه همکاری انصراف دهند و قرارداد را فسخ کنند. از طرف دیگر، قرارداد لازم ، توافقی است که به واسطه آن، طرفین اجازه فسخ قرارداد را ندارند، مگر اینکه در متن قرارداد مغایر با این مساله شروطی در نظر گرفته باشند.
در خصوص لازم یا جایز بودن نمونه قرارداد رهن بابت تضمین ، اینطور باید بگوییم که ماده 787 قانون مدنی، دو جنبه برای این قرارداد در نظر گرفته است. براساس این ماده، قرارداد برای مرتهن (شخصی که اموال به نام او رهن می‌شود) جایز است. یعنی این شخص هر زمان که بخواهد می‌تواند قرارداد را فسخ کند اما قرارداد نسبت به راهن (شخصی که مال خود را رهن می‌دهد) لازم خواهد بود. یعنی اینکه راهن نمی‌تواند قرارداد را فسخ کند. راهن صرفا می‌تواند با پرداخت دیون، اموال خود را در زمان کوتاه‌تری، از رهن خارج کند.
آیا با پرداخت بخشی از دیون، می‌شود بخشی از مال را از رهن خارج کرد؟
از اصول مهمی که باید به آن آگاهی داشته باشیم، این است که تا زمانی که تسویه حساب نهایی انجام نشده باشد، اموال مرهونه در اختیار مرتهن خواهند بود. بنابراین، اگر تعدادی از اقساط وام را پرداخت کرده‌اید یا اینکه بخشی از دیون خود را تسویه کرده باشید، باز هم نمی‌توانید اموال مرهونه را طلب کنید. این اموال تا تسویه حساب نهایی از رهن خارج نمی‌شوند. ماده 783 قانون مدنی توضیح می‌دهد که اگر شخصی که مال خود را در رهن گذاشته است، مقداری از دیون خود را ادا کند، نمی‌تواند تمام مال یا بخشی از مال مرهونه را طلب کند. البته این امکان وجود دارد که طرفین با رضایت و خواست خود، مال مرهونه را تغییر دهند که در این زمینه نیز باز هم رضایت و توافق طرفین شرط اصلی است.
فوت راهن و مرتهن در قرارداد رهن بابت تضمین
اگر مالی در رهن باشد و یکی از طرفین قرارداد ، یعنی راهن یا مرتهن فوت کنند، تکلیف مال مرهونه چه خواهد بود؟ این سوال، یک مساله بسیار مهم است که بسیاری از افرادی که قرارداد رهن را انجام می‌دهند، درباره آن می‌پرسند. ماده 788 قانون مدنی بیان می‌کند که با فوت راهن و مرتهن، نمونه قرارداد رهن بابت تضمین باطل، منفسخ یا نامعتبر نمی‌شود. بنابراین تا زمانی که دیون پرداخت نشود، مال مرهونه در رهن ورثه مرتهن می‌ماند. به هر حال، راهن ملزم است که دیون مالی خود را به ورثه مرتهن پرداخت کند.
اگرچه این حق نیز برای راهن در نظر گرفته شده است که بتواند درخواست کند که مال مرهونه نزد شخص دیگری قرار بگیرد. در این حالت، راهن و ورثه مرتهن با یکدیگر مذاکره خواهند کرد و با توافق آن‌ها، معین می‌شود که مال مرهونه نزد شخص دیگری باشد. در این خصوص اگر با وجود تقاضای راهن، ورثه مرتهن چنین مساله‌ای را نپذیرند، حاکم در این خصوص تصمیم می‌گیرد.
آیا همراه با نمونه قرارداد رهن بابت تضمین ، باید وکالتنامه فروش هم امضا شود؟
توضیح دادیم که قرارداد رهن بابت تضمین ، به این منظور تهیه و تنظیم می‌شود که وثیقه‌ای برای پرداخت دیون مالی طرفین باشد. بنابراین، به واسطه امضای این قرارداد مرتهن این حق را خواهد داشت که در صورت پرداخت نشدن دیون مالی، طلب خود را از مال مرهونه جبران کند. برای این منظور با توجه به مبلغ دیون، مرتهن می‌تواند مال مرهونه را بفروشد و طلب خود را از ارزش مال مرهونه کسر کند.
عده‌ای معتقدند که برای سهولت این اقدام، بهتر است همزمان با تنظیم نمونه قرارداد رهن بابت تضمین ، یک وکالت نامه نیز تنظیم شود که به واسطه آن، به مرتهن حق وکالت فروش بدهند. در پاسخ به این سوال که آیا لازم است حتما چنین وکالتنامه‌ای تنظیم شود، باید بگوییم که اجباری برای تنظیم این وکالتنامه وجود ندارد زیرا مرتهن به واسطه وجود این قرارداد، می‌تواند برای دریافت طلب خود اقدام کند.
از طرف دیگر، عده‌ای نیز تمایل دارند برای فروش مال مرهونه توسط مرتهن، شروطی در نظر گرفته شود. تعیین شروط بیشتر، به طور معمول به این بهانه انجام می‌شود که از فروش زود هنگام مال مرهونه جلوگیری کنند. در این خصوص باید بگوییم که نمی‌توان چنین شروطی را برای این قرارداد در نظر گرفت زیرا تعیین این شروط با ماهیت نمونه قرارداد رهن بابت تضمین در مغایرت است. اگر برای امکان فروش مال مرهونه توسط مرتهن، شروطی تعیین شود این شروط با ماهیت اصلی این قرارداد مغایر خواهند بود. به همین دلیل، تعیین این شروط قرارداد را باطل می‌کند.
مبلغ و تاریخ در نمونه قرارداد رهن بابت تضمین
اگر توافق شده است که دیون مالی به صورت اقساط و در مراحل مشخص پرداخت شوند یا اینکه اگر شرط شده است که تمام مبلغ بدهی در زمان مشخصی تسویه شود، لازم است که حتما تاریخ‌هایی که در نظر گرفته شده‌اند را در متن قرارداد بنویسید. تاریخ دقیق تسویه حساب باید در متن قرارداد ثبت شود تا مدرکی معتبر از آن در اختیار طرفین باشد زیرا مرتهن در صورتی می‌تواند مال مرهونه را بفروشد که از زمان پرداخت دیون گذشته باشد.
علاوه بر تاریخ دقیق قرارداد و تاریخ معین برای پرداخت دیون، باید مبلغ مورد نظر نیز در قرارداد نوشته شود. در نظر داشته باشید، لازم است معین کنیم که مال مرهونه بابت چه میزان مبلغی در رهن بوده است.
ارکان اصلی قرارداد رهن بابت تضمین
با استناد به ماده 771، شخصی که مالی را به منظور وثیقه معین می‌کند و آن مال را به شخص دیگر می‌دهد، راهن نامیده می‌شود. در مقابل، شخصی که در ازای طلبی که دارد، مال مرهونه را می‌پذیرد، مرتهن خواهد بود. در این میان، مالی که برای وثیقه گذاشته شده است، رهینه یا مرهون نام دارد. این سه رکن، از ارکان اصلی قرارداد رهن هستند که برای عملی شدن این قرارداد، باید حضور داشته باشند.
پیشنهاد ما
قرارداد رهن بابت تضمین را از مشاور حقوقی یا وکیل پایه یک دادگستری بخواهید. هر کدام از طرفین این قرارداد، سرمایه‌ای دارند که لازم است از آن محافظت کنند. به همین دلیل، نیاز دارند که درباره این قرارداد آگاهی مناسبی داشته باشند. تیم حقوقی رکلا به منظور پاسخ به سوالات شما و ارائه قراردادهای مناسب، خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و تنظیم قرارداد را ارائه می‌دهد. در کنار شما هستیم.
نظرات
