معرفی هیات تشخیص اداره کار به همراه بررسی اعضا، اختیارات و محدوده صلاحیت آن

ممکن است میان کارگر و کارفرما اختلافاتی به وجود بیاید که ناشی از قانون کار، اختلاف در قرارداد کار ، توافق نامه‌های مربوط به محل کار (کارگاه) یا پیمان‌های دسته جمعی باشد و آن‌ها نیز نتوانند این اختلافات را به صورت مسالمت آمیز حل و فصل کنند. در این حالت، رسیدگی به اختلافات میان کارگر و کارفرما در حوزه صلاحیت نهادهایی است که قانونگذار در قانون کار معرفی می‌کند. هیات تشخیص اداره کار از جمله نهادهایی است که از سوی قانونگذار به عنوان نهاد حل اختلاف میان کارفرمایان و کارگران معرفی می‌شود. محل استقرار این هیات، اداره کار تمام شهرستان‌ها است. این هیات، اختلافات میان کارفرما و کارگران را بررسی می‌کند؛ مورد رسیدگی قرار می‌دهد و برای حل و فصل آن نیز رای صادر خواهد کرد.

از اموری که در روابط کاری و استخدامی میان اشخاص، به تعدد مشاهده می‌شود، بروز اختلافاتی میان کارفرمایان و کارگران است. بنابراین، مناسب خواهد بود که تمام کارفرمایان و کارگران، با نهادهای حل اختلاف مستقر در اداره کار و محدوده صلاحیت و نحوه رسیدگی آن‌ها آشنایی داشته باشند. در این مقاله با ماهیت هیات تشخیص، محدوده صلاحیت این هیئت، اعضا و نحوه رسیدگی آن آشنا می‌شویم. پیشنهاد می‌کنیم که پیش از امضای هر نوع قرارداد استخدام حتما این مقاله را مطالعه کنید.

هیات تشخیص اداره کار چیست ؟

اگر کارفرما و کارگر با یکدیگر اختلاف پیدا کردند، اولین مرحله برای حل و فصل آن، مراجعه به شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی کارگران است. در این حالت، اختلاف میان کارفرما و کارگر به صورت مسالمت آمیز و در حضور یک شخص ثالث حل و فصل خواهد شد.

در صورتی که کارفرما و کارگر موفق به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات خود در شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی کارگران نشوند باید به نهادهای حل اختلاف مستقر در اداره کار مراجعه کنند. هیات تشخیص، اولین نهاد حل اختلاف مستقر در اداره کار است که صلاحیت رسیدگی بدوی به اختلافات ناشی از روابط کاری را دارد. بنابراین می‌توان گفت، یکی از اولین و مهمترین وظایف هیات تشخیص اداره کار ، رسیدگی به اختلافات ناشی از روابط کاری است.

همچنین، صلاحیت هیات تشخیص اداره کار محدود به اختلافات ناشی از اجرای مقررات قانون کار خواهد بود. باید به این نکته توجه داشته باشیم که کارفرما و کارگر، صرفاً می‌توانند برای رسیدگی به اختلافاتی به اداره کار مراجعه کنند که در حوزه صلاحیت هیات تشخیص اداره کار باشد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که این نهاد، فقط می‌تواند به اختلافاتی رسیدگی کند که در اثر رابطه کاری میان اشخاص به وجود آمده است زیرا رسیدگی به اختلافات حقوقی و کیفری میان کارفرما و کارگر در صلاحیت دادگاه‌ها و دیگر نهادهای قضایی است.

نحوه رسیدگی به اختلافات در هیات تشخیص اداره کار

هیئت تشخیص در صورتی به اختلافات میان کارفرما و کارگر رسیدگی می‌کند که دادخواستی از سوی آن‌ها دریافت کرده باشد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که رسیدگی به اختلافات در هیئت تشخیص مستلزم ارائه دادخواست از سوی هر یک از کارفرما و کارگر است.

این هیئت به اختلافات میان کارفرما و کارگر رسیدگی می‌کند و برای حل و فصل آن رای قانونی و مناسبی صادر خواهد کرد.

صدور یک رای دقیق و قانونمند نیز از دیگر وظایف هیات تشخیص اداره کار است. باید به این نکته توجه داشته باشیم که قانون کار، یکی از قوانین آمره و لازم است و به همین دلیل، تخلف از شرایط و ضوابط آن تحت هیچ شرایطی امکان پذیر نیست. بنابراین رای هیات تشخیص برای حل و فصل اختلافات میان کارگر و کارفرما باید مطابق با شرایط و ضوابط مقرر در این قانون باشد.

رای صادر شده از سوی هیات تشخیص تا 15 روز پس از ابلاغ آن، قابل تجدید نظر خواهی در هیات حل اختلاف اداره کار است.

محل استقرار هیئت تشخیص اداره کار

همان گونه که گفتیم، در صورتی که کارفرما و کارگر موفق به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات خود نشوند باید به نهادهای حل اختلاف مستقر در اداره کار مراجعه کنند. هیات تشخیص یکی از نهادهای حل اختلاف به شمار می‌رود که در تمام استان‌ها تشکیل شده و شروع به کار کرده است. کارگر و کارفرمایی که موفق به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات خود نشده‌اند باید به هیات تشخیص مستقر در استان مراجعه کنند. در هر استان یک یا چند هیات تشخیص وجود دارند. به صورت کلی می‌توان گفت که تعداد هیات‌های تشخیص مستقر در یک استان به تصمیم وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی بستگی دارد. بنابراین، وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی در صورت لزوم می‌تواند چند هیئت تشخیص را در سطح یک استان تشکیل بدهد.

بررسی تشریفات رسیدگی به اختلاف در هیئت تشخیص اداره کار

تشریفات رسیدگی به اختلاف در این هیات در آیین نامه رسیدگی و چگونگی تشکیل جلسات هیات تشخیص، مشخص شده است. در ادامه، تشریفات رسیدگی در این هیات را مطابق با آیین نامه فوق الذکر بررسی می‌کنیم:

1. رسیدگی در این هیات منوط به تقدیم دادخواست از سوی ذینفع یعنی کارگر یا کارفرمایی که طرح دعوا کرده‌اند یا نماینده قانونی آن‌ها است. این دادخواست باید به واحد کار و امور اجتماعی داده شود؛
2. این هیات به دادخواست‌هایی رسیدگی می‌کنند که مکتوب و به زبان فارسی بوده و ترجیحا بر روی برگه‌های مخصوص نوشته شده باشند؛
3. تنظیم دادخواست و پیوست‌های آن به تعداد خوانده و به علاوه یک نسخه دیگر باشد؛
4. دادخواستی که به این هیات داده می‌شود باید حاوی موضوعات زیر باشد:

• نام، نام خانوادگی، نام پدر، سال تولد، اقامتگاه، نوع شغل خواهان و میزان سابقه کار او در کارگاه؛
• نام، نام خانوادگی و اقامتگاه خوانده (کارفرما یا کارگری که این دادخواست بر علیه او تنظیم شده است)؛
• موضوع شکایت و شرح خواسته به تفکیک مورد؛
• امضا یا اثر انگشت خواهان (کارگر یا کارفرمایی که به واسطه تنظیم این دادخواست طرح دعوا کرده است).

اعضا هیات تشخیص اداره کار

این هیات برای رسیدگی به اختلافات میان کارفرما و کارگر، تشکیل جلسه می‌دهد. اعضا هیات تشخیص اداره کار ، افرادی هستند که باید در جلسات این هیات حضور داشته باشند. نظر اعضا در رای صادر شده از این نهاد تاثیر گذار است. مطابق با آیین نامه رسیدگی و تشکیل جلسات هیات تشخیص، جلسات این هیئت با حضور اعضای زیر تشکیل می‌شود:

1. یک نفر به نمایندگی از کارفرما؛
2. فردی به نمایندگی از کارگر؛
3. فردی به نمایندگی از اداره کار.

نکته: ریاست جلسات این مجمع نیز بر عهده عضوی گذاشته می‌شود که نماینده اداره کار است.

تشریفات رسیدگی به اختلاف در هیات تشخیص در اداره کار

جلسه اول هیات تشخیص در اداره کار در صورتی تشکیل می‌شود و رسمیت پیدا می‌کند که هر سه عضو آن حاضر باشند. اگر هر سه عضو این هیات در جلسه اول رسیدگی حضور نداشته باشند، باعث تجدید این جلسه می‌شود. جلسه دوم با حضور دو عضو نیز رسمیت پیدا می‌کند و اختلاف میان کارفرما و کارگر را مورد رسیدگی قرار می‌دهد. بنابراین، اتخاذ تصمیم و صدور رای در این هیات می‌تواند براساس رای اکثریت یا به واسطه اتفاق آرا انجام شود.

عدم حضور کارگر در جلسه اول رسیدگی باعث تجدید جلسه می‌شود اما در جلسه دوم، حاضر نبودن هر یک از کارفرما و کارگر، مانع رسیدگی و صدور رای خواهد شد. در صورتی که این هئیت تشخیص بدهد یا صلاح بداند، پرونده مرتبط با اختلاف میان کارفرما و کارگر برای انجام تحقیقات بیشتر به بازرسی کار فرستاده خواهد شد.

یک نکته بسیار مهم!

باید به این نکته توجه داشته باشیم که قانونگذار، بازه زمانی محدود و مشخصی را برای رسیدگی به اختلاف در هیات تشخیص تعیین نکرده است. بنابراین، ممکن است که جلسات متعددی برای رسیدگی به اختلافات میان کارفرما و کارگر تشکیل شود و صدور رای نیز ماه‌ها به تاخیر انداخته شود.

رایی که از سوی این نهاد صادر شده است، باید به طرفین اختلاف (کارفرما و کارگر) ابلاغ شود. همچنین، رای صادره از این نهاد در ظرف 15 روز از تاریخ ابلاغ آن، قابل تجدید نظرخواهی در دیگر نهادهای حل اختلاف مستقر در اداره کار است.

توصیه می‌کنیم

مراحل رسیدگی به اختلافات ناشی از روابط کاری در نزد نهادهای حل اختلاف مستقر در اداره کار، طولانی است و باعث اتلاف وقت و هزینه کارگر و کارفرما می‌شود. بسیاری از این اختلافات به دلیل عدم تنظیم یک قرارداد کار مکتوب و دقیق است. به همین دلیل، تنظیم دقیق، استاندارد، قانونی و همه جانبه قرارداد کار، تاثیر قابل توجهی در جلوگیری از بروز اختلاف میان کارفرما و کارگر دارد. قرارداد کار نیز در صورتی معتبر خواهد بود که با نظارت قانون کار تنظیم شده باشند.

برای تنظیم اختصاصی قراردادهای کاری و استخدامی می‌توانید از امکانات موجود در بخش خدمات تنظیم قرارداد رکلا یا از نمونه قراردادهای موجود در سایت ما استفاده کنید.

برای آشنایی با شرایط و ضوابط قانونی تنظیم قرارداد کار نیز می‌توانید از وکلا و کارشناسان حقوقی حاضر در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی راهنمایی بگیرید.