تعهد نامه چه سندی است؟ به همراه بررسی شرایط اعتبار انواع آن

تعهد از ریشه عهد گرفته شده و به معنای پیمان، میثاق، التزام و بر عهده گرفتن است. در اصطلاح حقوقی به تکلیف و وظیفه‌ای که یک شخص در مقابل شخص دیگری دارد، تعهد گفته می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت که تعهد، یک رابطه حقوقی است که طرفین آن نیز متعهد و متعهد له هستند. متعهد به شخصی می‌گویند که انجام یا عدم انجام اموری را در مقابل شخص دیگری بر عهده گرفته است. متعهد له نیز به شخصی گفته می‌شود که موضوع تعهد به نفع او اجرا خواهد شد. تعهد نامه در واقع به سندی می‌گویند که طرفین آن، متعهد و متعهد له باشند.

این سند به منظور ثبت و ضبط تعهدات متعهد تنظیم می‌شود و در صورتی معتبر است که توسط او و متعهد له امضا شده باشد. تنظیم این سند به تشریفات خاصی نیاز دارد و امضای متعهد و متعهد له برای اعتبار آن کفایت می‌کند. با این حال، متعهد و متعهد له می‌توانند این سند را به صورت رسمی و در دفاتر اسناد نیز تنظیم کنند. در مباحث بعدی این مطلب با شرایط تنظیم و استناد به تعهد نامه‌های رسمی و غیر رسمی بیشتر آشنا می‌شویم.

موضوع تعهد نامه چیست؟

در ابتدا باید بگوییم که منشاء ایجاد تعهد می‌تواند قرارداد میان طرفین (متعهد و متعهد له) یا حکم قانون باشد. در اصطلاح حقوقی به تعهدی که حاصل توافق میان متعهد و متعهد له است، تعهد قراردادی می‌گویند. برای مثال، زوج به واسطه امضای عقد نکاح متعهد می‌شود که نفقه و مهریه زوجه را پرداخت کند. در این مثال، تعهد به پرداخت مهریه و نفقه در اثر توافق میان زوج و زوجه ایجاد شده است.

قانونگذار در ماده 10 قانون مدنی به اشخاص اجازه می‌دهد که درباره هر موضوع قانونی و مشروعی با یکدیگر توافق کنند. با توجه به این ماده می‌توان گفت که موضوع تعهد نامه شخصی می‌تواند انجام یا عدم انجام هر عمل قانونی و مشروعی باشد. به عبارت دیگر، هر سندی که موضوع آن قانونی و مشروع باشد، معتبر و موثر است. از سوی دیگر، سندی که به منظور ثبت و ضبط تعهدات غیر قانونی و نامشروع تنظیم می‌شود، باطل و فاقد هرگونه اثر حقوقی خواهد بود.

تعهد قانونی نیز به واسطه حکم قانونگذار ایجاد می‌شود. برای مثال، کسی که عمداً یا در نتیجه سهل انگاری باعث ورود آسیب جسمی یا ضرر مالی به شخص دیگری شده است باید خسارات وارده به او را جبران کند. در این مثال، تعهد به جبران خسارات وارد شده به زیان دیده در اثر حکم قانون ایجاد شده است. باید به این نکته اشاره کنیم که نحوه و شرایط ایجاد تعهدات قانونی در قانون مشخص می‌شود. قانون مسئولیت مدنی و قانون مجازات اسلامی از جمله قوانینی هستند که شرایط و نحوه ایجاد تعهدات قانونی در آن‌ها مشخص شده است.

ایا تعهد نامه دستی اعتبار دارد؟

این سند می‌تواند به صورت سند عادی (غیر رسمی) یا سند رسمی تنظیم شود. تعهد نامه عادی به سندی گفته می‌شود که توسط متعهد و متعهد له امضا شده اما در دفاتر اسناد رسمی به ثبت نرسیده است. از سوی دیگر، تعهد نامه‌ای که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت رسیده باشد، یک سند رسمی محسوب خواهد شد.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که تعهد نامه عادی نیز یک سند معتبر و قابل استناد است مگر در صورتی که قانونگذار، تنظیم و ثبت رسمی این سند را الزامی بداند.

منظور از تعهد نامه دستی نیز تعهد نامه‌ای است که توسط متعهد و متعهد له امضا می‌شود اما در دفاتر اسناد رسمی به ثبت نمی‌رسد. با توجه به مقدمات بالا می‌توانیم بگوییم، تعهد نامه دستی نیز معتبر و لازم الاجرا است مگر در مواردی که قانونگذار، ثبت رسمی این سند را الزامی کرده باشد.

سند تعهد نامه مالی چیست؟

موضوع تعهدات میان اشخاص می‌تواند مالی یا غیر مالی باشد. تعهدی مالی، تلقی می‌شود که موضوع آن نقل و انتقال مالکیت (عین یا منافع) یک مال منقول یا غیر منقول است. برای مثال، فروشنده به واسطه امضای مبایعه نامه متعهد می‌شود که مالکیت مال مورد معامله را به خریدار تحویل بدهد. در این مثال، تعهد به انتقال مالکیت مال مورد معامله، یک تعهد مالی محسوب می‌شود که منشاء ایجاد آن توافق میان خریدار و فروشنده است.

مبایعه نامه‌ای که به منظور ثبت معامله تنظیم می‌شود نیز به منزله یک تعهد نامه مالی است که طرفین آن خریدار و فروشنده هستند. همچنین، این سند می‌تواند به صورت مستقل نیز تنظیم شود. برای مثال، متعهد به واسطه امضای تعهد نامه ملزم خواهد شد که مبلغی را تا یک تاریخ مشخص به متعهد له پرداخت کند. همچنین، تعهد نامه مالی می‌تواند به صورت رسمی یا عادی تنظیم شود. البته در برخی موارد، قانونگذار ثبت رسمی تعهد نامه مالی را الزامی می‌داند. در این حالت، این سند در صورتی معتبر است که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت رسیده باشد.

سند تعهد نامه غیر مالی چیست؟

تعهد غیر مالی به تعهدی گفته می‌شود که موضوع آن مربوط به نقل و انتقال مالکیت مال نباشد. برای مثال، تعهد نامه‌ای که به منظور تعیین تکلیف در خصوص حضانت طفل تنظیم شده، یک تعهد نامه غیر مالی است. همچنین، تعهد نامه‌ای که به منظور تقسیم مال مشاع تنظیم می‌شود نیز یک تعهد نامه غیر مالی به حساب می‌آید. تعهد نامه غیر مالی نیز می‌تواند به صورت رسمی یا غیر رسمی تنظیم شود.

انحلال تعهد نامه شخصی

قاعده اصالت اللزوم، یکی قواعد پذیرفته شده در قانون مدنی است. به موجب این قاعده، تمام توافقات و قراردادهای میان اشخاص تا زمانی که منحل نشده باشند، لازم الاجرا و غیر قابل انحلال هستند. به عبارت دیگر، طرفین پس از امضای توافق نامه باید به مفاد آن پایبند باشند.

با توجه به این قاعده می‌توان گفت که تعهد نامه نیز تا زمانی که منحل نشده، یک سند معتبر و لازم الاجرا است. بنابراین، متعهد و متعهد له پس از امضای این سند باید به مفاد آن پایبند باشند.

بررسی شرایط انحلال

باید به این نکته توجه داشته باشیم که این سند می‌تواند به واسطه فسخ یا اقاله محل شود. فسخ قرارداد به معنای انحلال این سند توسط متعهد یا متعهد له است. قانونگذار، شرایط فسخ اسناد و قراردادهای میان اشخاص را در قانون مدنی پیش بینی می‌کند.

اقاله قرارداد نیز به معنای انحلال توافق به واسطه توافق طرفین آن است. بنابراین، متعهد و متعهدله می‌توانند با توافق یکدیگر، قرارداد را منحل کنند، حتی اگر آن قرارداد به صورت رسمی تنظیم شده باشد.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که متعهد و متعهدله برای فسخ یا اقاله تعهد نامه ساده که رسمی است باید به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنند.

همچنین لازم به ذکر است که این سند می‌تواند برای یک بازه زمانی محدود و مشخص نیز تنظیم شود. در این حالت، به پایان رسیدن مدت مقرر در این سند باعث انحلال آن می‌شود.

حل اختلافات ناشی از تعهد نامه ساده

اختلافات ناشی از تنظیم و اجرای تعهد نامه، جزء اختلافات حقوقی شمرده می‌شود. رسیدگی به اختلافات حقوقی در صلاحیت دادگاه‌های حقوقی است. بنابراین، متعهد و متعهد له برای حل و فصل اختلافات ناشی از اجرای این سند می‌توانند به دادگاه‌های حقوقی مراجعه کنند.

همچنین، لازم به ذکر است که به اختلافات ناشی از این سند، مطابق با شرایط و تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی می‌شود. بنابراین متعهد و متعهدله برای طرح اختلاف ناشی از این سند باید دادخواست تنظیم کنند و هزینه دادرسی بپردازند.

خدمات گروه حقوقی رکلا

تعهد نامه‌های مالی و غیر مالی در صورتی معتبر هستند که مطابق با شرایط و ضوابط قانونی تنظیم شده باشند. به همین دلیل، بهتر است که این سند با نظارت و مشورت کارشناسان حقوقی تنظیم شود.

خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی رکلا به متعهد و متعهد له امکان می‌دهد که تعهد نامه مد نظر خودشان را به صورت تخصصی و با مشورت و نظارت کارشناسان حقوقی تنظیم کنند.