لایحه ابطال مبایعه نامه چیست و در چه مواردی تنظیم می‌شود؟

مبایعه نامه یک سند است که برای ثبت بیع تنظیم می‌شود. بیع عقدی است که طبق آن مالی به خریدار فروخته می‌شود. در واقع بیع به معنی خرید و فروش است. مبایعه نامه یک سند عادی است که بین دو طرف عقد و گاهی در حضور شاهدان نوشته و امضا می‌شود. در صورتی ‌که یکی از طرفین به تعهدات ثبت ‌شده در مبایعه نامه عمل نکند و به فسخ آن هم رضایت ندهد، در این‌ صورت طرف دیگر می‌تواند علیه او طرح دعوا کند و لایحه ابطال مبایعه نامه را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه در صورت احراز شرایط مقرر در قانون به ابطال مبایعه نامه حکم می‌دهد.

ابطال و مصادیق آن

واژه ابطال به معنی ساقط کردن، نابود کردن و بی اثر کردن یک عقد است. ابطال مبایعه نامه ممکن است به دلایل مختلفی صورت بگیرد. تخلف از شرایطی که در مبایعه نامه ثبت شده است می‌تواند موجب آن شود که دلیلی جهت ابطال مبایعه نامه شکل بگیرد. ابطال مبایعه نامه به معنی آن است که مبایعه نامه از درجه اعتبار ساقط شود. یعنی ابطال موجب بی اثر شدن مبایعه نامه می‌شود. گاهی ممکن است ابطال مبایعه نامه به ‌موجب قانون یا حکم دادگاه و اراده طرفین قرارداد صورت بگیرد.

یکی از مواردی که موجب ابطال مبایعه نامه می‌شود زمانی است که مالک یا خریدار، خودشان طرف عقد نباشند و یک نفر به‌ جای آن‌ها و با استفاده از نام آن‌ها مبایعه نامه را امضا کند. در این حالت شخصی که از نام او در مبایعه نامه استفاده‌ شده است می‌تواند دعوای ابطال مبایعه نامه را در دادگاه مطرح کند. سپس با تنظیم نمونه لایحه ابطال مبایعه نامه از دادگاه صالح تقاضای رسیدگی می‌کند.

ابطال به موجب اراده طرفین، به این صورت است که دو طرف در مبایعه نامه شرطی را ذکر کنند که در صورت عدم انجام شرط، مبایعه نامه ابطال شود. به استناد ماده ۱۰ قانون مدنی ، این شرط صحیح است.

ابطال مبایعه نامه به حکم دادگاه، ‌زمانی انجام می‌شود که یکی از طرفین با مراجعه به دادگاه، دعوای ابطال مبایعه نامه را مطرح کند. سپس با تنظیم لایحه ابطال مبایعه نامه از قاضی، رسیدگی و صدور حکم مناسب را تقاضا می‌کند.

ابطال به موجب قانون در زمانی اتفاق می‌افتد که قانون گذار شرایطی را برای بیع تعیین کرده‌ باشد. در صورت رعایت نشدن آن شروط، مبایعه نامه ابطال می‌شود.

مبایعه‌نامه صوری و اکراه طرفین

گاهی اوقات، ابطال مبایعه نامه ممکن است به‌ جهت صوری بودن آن یا اکراه طرفین مبایعه نامه صورت بگیرد. شخصی که با اکراه، مبایعه‌نامه‌ای را امضا کرده ‌و قصدی نداشته است می‌تواند دعوای ابطال مبایعه نامه را در دادگاه مطرح کند. سپس با تنظیم لایحه ابطال مبایعه نامه از دادگاه، تقاضای رسیدگی و صدور حکم کند.

در مواقعی هم که مبایعه نامه صوری به قصد فریب دیگران و به قصد فرار از دین تنظیم می‌شود، شخصی که از این موضوع به او ضرری رسیده است می‌تواند ابطال این مبایعه نامه را از دادگاه تقاضا کند.

نکات مهم نمونه لایحه ابطال مبایعه نامه

دعوای ابطال مبایعه‌نامه‌ای که مال موضوع آن، از نوع اموال غیرمنقول باشد در دادگاه محل وقوع ملک مطرح می‌شود و دعوای ابطال مبایعه‌نامه‌ای که مال موضوع آن منقول است در دادگاه محل اقامت خوانده یا دادگاه محل انجام تعهدات مطرح خواهد شد.

دعوای ابطال مبایعه نامه یک دعوای مالی است. یعنی شخصی که دادخواست ابطال مبایعه نامه را به دادگاه می‌دهد، باید هزینه دادرسی را بر اساس ارزش خواسته بپردازد.

کاربرد نمونه لایحه ابطال مبایعه نامه

در صورتی‌ که بعد از نوشتن قرارداد معلوم شود که مبایعه نامه به هر دلیلی باطل است، دعوای ابطال مبایعه نامه قابل طرح است. ممکن است بعد از تنظیم مبایعه نامه مشخص شود که مبیع (مال یا کالا) وجود خارجی ندارد یا مبایعه نامه شرایط لازم برای ثبت رسمی را ندارد. در این حالات طرف مقابل می‌تواند با طرح دعوا و تنظیم لایحه ابطال مبایعه نامه از دادگاه، رسیدگی و صدور حکم مناسب را تقاضا کند. برای مثال، چنانچه بعد از تنظیم و امضای مبایعه نامه معلوم شود که مبیع وجود ندارد این بیع باطل است. یعنی طرف مقابل می‌تواند با طرح دعوا و تنظیم نمونه لایحه دفاعیه ابطال مبایعه نامه از دادگاه تقاضا کند که به این ‌موضوع رسیدگی کند.

یعنی موضوع مبایعه نامه مالی است که قبل‌ از تنظیم عقد از بین‌ رفته است و مالک و خریدار هم از این ‌موضوع اطلاع ندارند. این مبایعه نامه باطل است. به عنوان مثال دیگر، فرض کنید که در زمان تنظیم و امضای مبایعه نامه، طرفین توافق می‌کنند که در صورتی ‌که یکی از طرفین پس ‌از یک ماه به تعهدات خود عمل نکند، طرف دیگر حق ابطال مبایعه نامه را داشته باشد. این شرط طبق قانون معتبر و صحیح است. در این ‌صورت صاحب حق می‌تواند این مبایعه نامه را ابطال کند.

گاهی ممکن است یکی از طرفین مبایعه نامه، قرارداد را با اکراه امضا کرده باشد. در این حالت می‌تواند با طرح دعوا در دادگاه حقوقی، نمونه لایحه ابطال مبایعه نامه را به دادگاه تقدیم کند. او در این لایحه، تمام نکات لازم را بیان می‌کند.

چه زمانی نمونه لایحه ابطال مبایعه نامه تنظیم می‌شود؟

زمانی‌که یک مبایعه نامه تنظیم می‌شود؛ دو طرف به تصور صحیح بودن، آن را امضا می‌کنند. چنانچه بعد از امضا مشخص شود که این مبایعه نامه شرایط لازم برای صحت آن را ندارد باطل است. در این شرایط طرفین می‌توانند آن را نادیده بگیرند. اگر فروشنده این ابطال را نپذیرد و مبلغ مورد توافق را به مشتری پس ندهد، او می‌تواند در دادگاه حقوقی دعوای ابطال مبایعه نامه را طرح کند و سپس با تنظیم نمونه لایحه دفاعیه ابطال مبایعه نامه از دادگاه صدور حکم عادلانه را درخواست کند. برای مثال: زمانی‌ که مشخص شود فروشنده به قصد فرار از دین، مبایعه نامه را تنظیم کرده و مال خود را فروخته ‌است، شخصی که از این مبایعه نامه به او زیانی وارد شده است، با تنظیم نمونه لایحه ابطال مبایعه نامه و بیان توضیحات تکمیلی، از دادگاه رسیدگی و ابطال این مبایعه نامه را درخواست می‌کند.

نظریه مشورتی شماره 6244/7 مورخ 12/10/1388

مطابق این نظریه اگر احراز شود که یک عقد صوری است چون اثری بر آن وارد نمی‌شود، باطل است. در صورتی ‌که وجهی اخذ شده باشد، دادگاه حکم رد ثمن (وجه) به خریدار را صادر می‌کند. چنانچه وجهی اخذ نشده باشد، جرمی هم محقق نشده ‌است. اگر مشخص نباشد که چه میزان وجه پرداخت ‌شده است، دادگاه می‌تواند در مورد وجه دریافت ‌شده به ‌عنوان مبلغ مورد توافق تحقیق و پس ‌از آن تصمیم‌گیری کند.

ماده ۳۵۳ قانون مدنی

اگر یک چیز معین به‌ عنوان جنس خاصی فروخته شود ولی در واقع از آن جنس نباشد، این بیع باطل است. از طرف دیگر، اگر چیزی که به خریدار تحویل داده می‌شود، آن مالی نباشد که خریدار سفارش داده است، این مبایعه‌نامه نیز ابطال می‌شود. برای مثال در صورتی ‌که خریدار ۱۰۰ عدد فرش دستبافت با ویژگی‌های مشخص خریداری کند ولی فروشنده ۱۰۰ عدد فرش ماشینی به او تحویل دهد، در این حالت نیز این ‌موضوع باعث ابطال مبایعه‌نامه و به وجود آمدن اختیاراتی برای خریدار می‌شود.

پیشنهاد ما در مورد این لایحه

یکی از خدمات کاربردی مجموعه حقوقی رکلا، مشاوره حقوقی تلفنی است شما می‌توانید با زدن بر روی متن نارنجی رنگ قبل، درخواست خود را ثبت کنید تا در اسرع وقت با شما تماس بگیریم. ضمن آنکه می‌توانید درخواست تنظیم لایحه ثبت کنید و تنظیم لایحه خود را به وکیل پایه یک دادگستری و مشاوران ارشد حقوقی رکلا بسپارید.