مزایا و کاربرد قید شرط داوری در قرارداد؛ برای قراردادهایتان حتما شرط داوری داشته باشید!
شرط داوری ، روشی برای حل و فصل اختلافات حقوقی میان اشخاص است. در این روش، دو یا چند شخص حل و فصل اختلافات حقوقی میان خود را به یک یا چند داور می‌سپارند. حل و فصل اختلافات از طریق مراجعه به داوری، مستلزم توافق طرفین است و از یک قرارداد خصوصی ناشی می‌شود. معمولاً این شرط در ضمن یک قرارداد دیگر می‌آید و از لحاظ ماهوی نیز یک شرط ضمن عقد تلقی می‌شود. از سوی دیگر نیز این شرط به واسطه اصل استقلال شرط تعیین داور، مستقل از قرارداد است. بنابراین، شرط داوری در قرارداد باطل کماکان به قوت خودش باقی است. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت اشخاصی که در خصوص شرط داوری در قرارداد باطل با یکدیگر به توافق رسیده‌اند نیز برای حل و فصل اختلاف حقوقی خود می‌توانند به داور مرضی الطرفین مراجعه کنند زیرا شرط تعیین داور، مستقل از قرارداد باطل است.
لازم به ذکر است که قید شرط داوری در یک قرارداد، می‌تواند در سرعت بخشیدن به حل و فصل اختلافات حقوقی میان طرفین آن تاثیر بسزایی داشته باشد.
در این مقاله قصد داریم که از شرایط قانونی افرادی صحبت کنیم که می‌توانند به عنوان داور و مرجع حل اختلاف قراردادها تعیین شوند.
شرط داوری چیست ؟
از لحاظ حقوقی، شرط کردن داوری در قراردادها در واقع یک تعهد و التزام است. طرفین یک قرارداد به واسطه قید این شرط، ملتزم می‌شوند که اگر در آینده با یکدیگر اختلاف پیدا کردند؛ برای حل و فصل آن به داور مرضی الطرفین مراجعه کنند. این شرط زمانی در یک قرارداد قید می‌شود که تمام طرفین آن موافقت خود را برای حل و فصل اختلافی احتمالی از طریق مراجعه به داوری، اعلام کرده باشند. همچنین، مطابق با ماده 454 قانون آیین دادرسی مدنی، تمام اشخاصی که از اهلیت و شرایط قانونی لازم برای اقامه دعوا برخوردار هستند با تراضی و توافق یکدیگر می‌توانند برای حل و فصل اختلافات حقوقی میان خود، به داوری مراجعه کنند.
چه افرادی در شرط داوری در قرارداد پیش فروش نمی‌توانند داور باشند؟
قانونگذار در قانون آیین دادرسی، شرایط ویژه‌ای را برای داوران در نظر گرفته است. به همین دلیل، طرفین اختلاف نمی‌توانند اشخاص زیر را به عنوان داور مرضی الطرفین تعیین کنند:
- اشخاصی که از اهلیت قانونی برخوردار نیستند (صغیر، مجنون، سفیه و ورشکسته)؛
- اشخاصی که به موجب حکم قطعی دادگاه یا در اثر آن از داوری میان اشخاص محروم شده‌اند؛
- تمام قضات دادگاه‌ها؛
- کارمندان اداری شاغل در محاکم قضایی.
توافق موجر و مستاجر برای انتخاب داور در شرط داوری در قرارداد اجاره
قانونگذار در قانون آیین دادرسی مدنی، تعیین برخی از اشخاص به عنوان داور را به تراضی و توافق طرفین اختلاف منوط کرده است. به عبارت دیگر، می‌توان گفت که این اشخاص نمی‌توانند به عنوان داور انتخاب شوند مگر آنکه طرفین اختلاف با تعیین آن‌ها به عنوان داور مرضی الطرفین موافقت کرده باشند. در ادامه، افرادی را بررسی می‌کنیم که مگر با تراضی و توافق طرفین اختلاف، نمی‌توانند برای سمت داوری تعیین شوند:
- کسانی که سن آن‌ها کمتر از 25 سال تمام شمسی باشد؛
- اشخاصی که در دعوا یا اختلاف ذی نفع هستند؛
- افرادی که با یکی از اصحاب دعوا، قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم دارند؛
- کسانی که کفیل، وکیل یا مباشر امور یکی از اصحاب دعوا هستند یا یکی از اصحاب دعوا، مباشر امور آن‌ها باشد؛
- افرادی که خود یا همسر آن‌ها وارث یکی از اصحاب دعوا هستند؛
- کسانی که با یکی از طرفین اختلاف یا با اشخاصی که قرابت نسبی یا سببی تا درجه دوم از طبقه سوم با یکی از اصحاب دعوا دارند؛ در گذشته یا حال دادرسی کیفری داشته باشند؛
- افرادی که خود یا همسر آن‌ها یا یکی از نزدیکان نسبی یا سببی نزدیک آن‌ها با یکی از اصحاب دعوا یا زوجه او یا یکی از نزدیکان نسبی یا سببی اصحاب دعوا، دادرسی مدنی (حقوقی) داشته باشند؛
- کارمندان دولت در حوزه ماموریت خود.
نحوه حل و فصل اختلاف به واسطه شرط داوری در قرارداد اجاره
موجر و مستاجر در هنگام تنظیم قرارداد اجاره می‌توانند شرط کنند که اختلافات احتمالی میان آن‌ها از طریق مراجعه به داوری حل و فصل شود. همچنین، موجر و مستاجر می‌توانند در هنگام تنظیم اجاره نامه یک یا چند داور مرضی الطرفین را به عنوان مرجع حل اختلاف تعیین کنند. در هنگام بروز اختلاف میان موجر و مستاجر نیز امکان تعیین یک یا چند داور مرضی الطرفین به عنوان مرجع حل اختلاف وجود دارد. علاوه بر این، موجر و مستاجر پس از تنظیم اجاره نامه و به واسطه تنظیم یک قرارداد جداگانه و مستقل نیز می‌توانند یک یا چند داور مرضی الطرفین را به عنوان مرجع حل اختلاف تعیین کنند.
در صورتی که موجر و مستاجر نتوانستند در خصوص تعیین داور مرضی الطرفین با یکدیگر به توافق برسند، می‌توانند تعیین داور را به اشخاص ثالث یا دادگاه واگذار کنند. داورانی که از سوی اشخاص ثالث و دادگاه انتخاب می‌شوند نیز باید از تمام شرایط مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی برخوردار باشند.
تعداد داوران در شرط داوری در قرارداد مشارکت
قرارداد مشارکت ، قراردادی است که میان دو یا چند شریک تنظیم می‌شود. شرایط تنظیم و اجرای قرارداد مشارکت به واسطه توافق میان شرکا تعیین خواهد شد. شرکا در هنگام تنظیم این قرارداد می‌توانند یک یا چند داور مرضی الطرفین را به عنوان مرجع حل اختلاف تعیین کنند. بنابراین تعداد داوران در شرط داوری در قرارداد مشارکت به توافق میان شرکا بستگی دارد. ممکن است که در قرارداد مشارکت، تعداد داوران مشخص نشده باشد و شرکا نیز نتوانند در خصوص تعیین داوران با یکدیگر توافق کنند. در این حالت، هر یک از شرکا می‌تواند داور اختصاصی خود را معرفی کند. داور سوم نیز به وسیله توافق میان شرکایی تعیین می‌شود که با یکدیگر اختلاف پیدا کرده‌اند.
موارد عدم امکان استفاده از این شروط
حل و فصل برخی از دعاوی تنها از طریق مراجعه به محاکم دادگستری امکان پذیر می‌شود. طرفین این دعاوی برای حل و فصل اختلافات خود نمی‌توانند به داوری مراجعه کنند. در ادامه، آن دسته از دعاوی که حل و فصل آن‌ها از طریق شرط داوری مستقل از قرارداد امکان پذیر نمی‌شود را بررسی می‌کنیم:
- دعوایی مربوط به ورشکستگی: قانونگذار برای حفض حقوق طلبکاران ورشکسته، رسیدگی به امور مربوط به ورشکستگی را صرفاً در صلاحیت دادگاه دانسته است؛
- اختلافات و دعاوی مربوط به اصل نکاح، فسخ نکاح، طلاق و نسب؛
- رسیدگی به امور کیفری (جرائم).
موارد محرومیت داور از صدور رأی در شرط داوری در قرارداد پیش فروش
به موجب ماده 473 قانون آیین دادرسی مدنی ، داور در موارد زیر به مدت 5 سال از انتخاب شدن به عنوان داور محروم می‌شود:
- اگر داور پس از قبول داور بدون عذر موجه در جلسات داوری حاضر نشود؛
- اگر داور مرضی الطرفین پس از قبول داوری، بدون آنکه عذر موجهی داشته باشد، استعفا بدهد؛
- در صورتی که داور، بدون عذر موجه از صدور رأی خودداری کند.
توصیه حقوقی رکلا
قید شرط داوری در قراردادها می‌تواند تاثیر بسزایی در سرعت بخشیدن به روند حل و فصل اختلافات حقوقی میان طرفین آن‌ها داشته باشد. همچنین قید این شرط در یک قرارداد، می‌تواند باعث شود که اختلافات میان طرفین آن با صرف وقت و هزینه کمتری حل و فصل شود. در قانون آیین دادرسی مدنی، تشریفات و ضوابط خاصی برای قید شرط داوری در قراردادها پیش بینی شده است. بنابراین، در صورتی که مایل هستید شرط داوری را در قراردادهای خود قید کنید، بهتر است که از افراد و وکلایی راهنمایی بگیرید که به قانون آیین دادرسی مدنی آشنایی کامل دارند.
برای تنظیم قرارداد اختصاصی خود که شرط داوری در آن قید شده باشد، می‌توانید از خدمات تنظیم قرارداد تیم رکلا استفاده کنید. همچنین برای آشنایی با شرایط و تشریفات قانونی این شرط، می‌توانید با وکلای ما در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا نیز در تماس باشید.
