قرارداد عاملیت چیست و چه تفاوتی با نمایندگی فروش دارد؟ بررسی کامل مزایا، کاربردها و نکات حقوقی

اگر صاحب یک کسب ‌و کار تولیدی هستید، بدون شک یکی از دغدغه‌های اصلی شما فروش محصولات است. در ابعاد بزرگ‌تر، به توسعه بازار و عرضه کالا در شهرها یا مناطق مختلف نیز فکر می‌کنید. یکی از راه‌های انجام این کار، بدون شک راه اندازی نمایندگی در مناطق مختلف است. با این حال، راه ‌اندازی و  ایجاد نمایندگی در هر منطقه، به ‌ویژه برای کسب ‌و کارهای کوچک، چالش‌های زیادی دارد گزینه مناسب در چنین مواقعی استفاده از قرارداد عاملیت است که می‌تواند گزینه‌ای کارآمد باشد.

قرارداد عاملیت تجاری نوعی توافق حقوقی است که به موجب آن، صاحب کالا یا خدمات (اصیل)، انجام فعالیت‌هایی مانند فروش، بازاریابی یا توزیع را به عامل ( شخص حقیقی یا شخص حقوقی ) واگذار می‌کند، بدون آنکه مالکیت کالا یا خدمات به عامل منتقل شود. این نوع قرارداد به شما امکان می‌دهد بدون نیاز به ایجاد شبکه فروش اختصاصی، از ظرفیت‌های دیگران برای عرضه محصولات در بازار هدف بهره‌مند شوید.

در این مقاله، ابتدا به تعریف این قرارداد می‌پردازیم سپس تفاوت‌های آن را با قرارداد نمایندگی فروش بررسی خواهیم کرد و در ادامه به ساختار، مزایا، چالش‌ها و نکات حقوقی این نوع قرارداد اشاره می‌کنیم.

قرارداد عاملیت چیست ؟

قرارداد عاملیت ، توافقی میان طرفین است که براساس آن، یک شخص (عامل) به نمایندگی از شخص دیگر (آمر) انجام بخشی از فعالیت‌های تجاری، توزیعی یا اجرایی را بر عهده می‌گیرد، بدون اینکه مالکیت کالا، سرمایه یا خدمت به عامل منتقل شود. این قرارداد در شرایطی کاربردی است که آمر قصد دارد فعالیت‌هایی مانند فروش کالا، توزیع خدمات، اجرای پروژه یا توسعه بازار را از طریق اشخاص ثالث پیش ببرد، بدون آنکه مستقیما درگیر عملیات اجرایی شود.

در این قرارداد، آمر همچنان مالک اصلی کالا یا خدمات باقی می‌ماند و مسئولیت نهایی نیز بر عهده او خواهد بود. عامل تنها نقش یک واسطه‌ را دارد که طبق مفاد قرارداد موظف است امور مشخصی را انجام دهد. با وجود این، عامل معمولا شخصیت حقوقی مستقلی دارد و رابطه همکاری آن‌ها یک رابطه استخدامی با تعهدات قانون کار محسوب نمی‌شود.

از ویژگی‌های اصلی این قرارداد می‌توان به این موضوع اشاره کرد که مالکیت کالا نزد آمر باقی می‌ماند و عامل صرفا براساس دستورها و شرایطی که توسط آمر مشخص شده است، اقدام می‌کند. بدون شک عامل در ازای فعالیت خود، مبلغی را به عنوان حق الزحمه دریافت خواهد کرد. در هنگام نگارش قرارداد عاملیت میان عامل و آمر باید جزئیات همکاری آن‌ها براساس نوع کالا یا خدمات، شیوه فعالیت، منطقه جغرافیایی، مدت همکاری، شرایط پرداخت حق الزحمه و سایر مؤلفه‌های تجاری به دقت و به صورت شفاف در متن قرارداد درج شود.

در مجموع، قرارداد عاملیت به کسب ‌و کارها این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به امضای قرارداد استخدام با نیروی فروش متخصص با تعهدات سنگین یا راه‌ اندازی شعبه و نمایندگی، فعالیت‌های خود را از طریق اشخاص ثالث گسترش دهند و در عین حال چهارچوب حقوقی همکاری را نیز حفظ کنند. این قرارداد به ‌ویژه در بخش‌هایی مانند فروش، بازاریابی، توزیع، مشاوره و اجرای پروژه کاربرد فراوانی دارد.

تفاوت قرارداد عاملیت و قرارداد نمایندگی فروش

پس از آشنایی با مفهوم کلی قرارداد عاملیت، یکی از پرسش‌های مهمی که مطرح می‌شود این است که قرارداد عاملیت فروش چیست و چه تفاوتی با قرارداد نمایندگی فروش دارد؟ در ادامه با تعریف هر دو نوع قرارداد، به این سوال پاسخ می‌دهیم.

مهمترین ویژگی‌های این قرارداد برای شناخت آن

قرارداد عاملیت توزیع و فروش توافقی میان آمر (تولید کننده یا مالک کالا) و عامل (فروشنده یا مجری) است. در این نوع قرارداد، عامل بدون آن‌ که مالک کالا باشد، وظیفه دارد محصولات آمر را طبق شرایط معین در قرارداد، به بازار عرضه کند. در واقع عامل، واسطه‌ مستقل برای انجام عملیات فروش محسوب می‌شود و در ازای این فعالیت، کارمزد یا درصدی از مبلغ فروش را دریافت می‌کند. این نوع رابطه بیشتر به نیابت یا حق ‌العمل ‌کاری شباهت دارد و اغلب بدون سرمایه‌ گذاری مستقیم از سوی عامل انجام می‌شود.

تعریف قرارداد نمایندگی و بیان تفاوت آن با عاملیت

در مقابل، قرارداد نمایندگی فروش، قراردادی است که در آن نماینده پس از خریداری کالاها از تولید ‌کننده، با مالکیت و مسئولیت خود، به فروش آن‌ها اقدام می‌کند. در این نوع قرارداد، نماینده معمولا مجوز رسمی از شرکت مادر دارد و ممکن است علاوه بر فروش، امور دیگری مانند تبلیغات، پشتیبانی یا خدمات پس از فروش را نیز بر عهده بگیرد. ریسک فروش، موجودی انبار و سود و زیان حاصل از فعالیت تجاری، به صورت کامل بر عهده نماینده است و درآمد او نیز از تفاوت قیمت خرید و فروش کالا به ‌دست می‌آید.

در نتیجه، اگر شخص تولید کننده یا عرضه‌ کننده‌ بخواهد مالکیت کالا را حفظ کند و بدون واگذاری، فروش خود را گسترش دهد، می‌تواند از قرارداد عاملیت فروش استفاده کند اما اگر هدف، واگذاری کامل فروش، موجودی و مسئولیت‌های مربوط به یک شخص یا شرکت دیگر باشد، قرارداد نمایندگی فروش راهکار مناسب‌تری خواهد بود.

با توجه به این توضیحات باید بگوییم عنوان رایج نمونه قرارداد عاملیت فروش و نمایندگی یک غلط مصطلح است و در قدم اول، دو طرف این توافق، باید تصمیم بگیرند که رابطه تجاری و حقوقی آن‌ها بر پایه عاملیت شکل بگیرد یا قرارداد نمایندگی با یکدیگر داشته باشند.

پیشنهاد ما

در نهایت، قرارداد عاملیت تجاری ، اگر با رعایت شرایط صحت قرارداد تنظیم شود و به صورت شفاف و بدون ابهام به جزئیات همکاری آمر و عامل اشاره داشته باشد، می‌تواند مسیر فروش و توسعه بازار را برای کسب ‌و کارها هموار کند. اگر در حال تدوین یا بررسی چنین قراردادی هستید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات تنظیم قرارداد اختصاصی یا خدمات مشاوره حقوقی تلفنی تیم رکلا استفاده کنید تا با آگاهی و اطمینان، وارد این همکاری مهم شوید.