تاریخچه شکل گیری تشکل کارگری در ایران به همراه بررسی حدود صلاحیت
تشکل کارگری به منزله بازوان توانمند وزارت کار است که تشکیل و توسعه آن می‌تواند باعث افزایش بهره برداری، ارتقای کیفیت تولید و بهبود عملکرد واحدهای تولیدی شود. براساس آماری که از سوی وزارت کار، رفاه و تامین اجتماعی اعلام شده است، هم اکنون حدود 11 هزار تشکل مربوط به کارگران در کشور فعالیت دارند. به عقیده صاحب نظران، حضور نمایندگان این تشکل‌ها در مراجعی مانند شورای عالی کار، سازمان تامین اجتماعی، شورای عالی حفاظت فنی، شورای عالی تشخیص و مراجع حل اختلاف، می‌تواند تاثیر قابل توجهی در پیگیری و دفاع از حقوق و مطالبات جامعه کارگری داشته باشد. در حال حاضر نیز این تشکل‌ها در پیگیری و تحقق مطالبات کارپذیران تاثیر بسزایی دارند. وضعیت قراردادهای استخدامی، بیمه، پرداخت کمک هزینه معیشتی و پرداخت حقوق و دستمزد از جمله حقوق و مطالبات کارپذیران هستند که از سوی این تشکل‌ها پیگیری میشوند.
همچنین این تشکل‌ها از نزدیک با موضوعات و مسائل حرفه‌ای و اقتصادی کارگران مواجه هستند و می‌توانند نقش عمده‌ای در تصمیم گیری‌ها و قانون گذاری‌ها داشته باشند.
قانون گذار ، فصل ششم قانون کار را به تشکل‌های کارگری اختصاص داده است. در ادامه این مقاله با نحوه فعالیت و وظایف این تشکل‌ها در ایران بیشتر آشنا خواهیم شد. لازم به ذکر است که اشخاصی در این تشکل‌ها شرکت می‌کنند که در یک رابطه کارگری و کارفرمایی حضور داشته باشند و یک قرارداد کار میان آن‌ها امضا شده باشد.
تشکل کارگری چیست؟
طبقه کارگر شامل میلیون‌ها انسانی است که نیروی کار خودشان را در اختیار کارفرمایان قرار می‌دهند و در برابر آن دستمزد دریافت می‌کنند. در گذشته، تعیین مبلغ دستمزد کارپذیران، تنها به اراده و تصمیم کارفرمایان بستگی داشت. به همین دلیل کارگران در طول تاریخ بر سر دستمزد و دیگر مطالبات خودشان، مبارزه‌های بسیاری کرده‌اند و نتایج و دستاوردهای مطلوبی را نیز به دست آورده‌اند. کارگران ایران نیز از لحاظ معیشتی و اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار نداشتند و برای رهایی از این وضعیت باید با یکدیگر متحد می‌شدند. اتحادیه‌های کارگری به منزله ابزار و مکانیسمی است که اتحاد و همبستگی میان کارپذیران را امکان پذیر می‌کند.
به عبارت دیگر، روابط میان کارفرمایان و کارپذیران و نابرابری این دو قشر باعث شده است که قانونگذار در این رابطه دخالت کند و سعی در حمایت از حقوق کارپذیران داشته باشد. تاکید قانون کار بر تشکیل اتحادیه‌های کارگری یکی از موارد بارزی است که حمایت قانونگذار از طبقه کارگران را به اثبات می‌رساند. این اتحادیهها در انواع مختلفی تشکیل میشوند و هر نوع آن نیز اهداف خاصی را دنبال می‌کند.
این اتحادیهها نماینده قشر بزرگ کارپذیران هستند و نقش عمده‌ای در تامین نیازهای مهم و اساسی این قشر دارند. می‌توان گفت که تامین مطلوب نیازهای مهم و اساسی کارپذیران نیز تاثیرات مثبت اجتماعی و اقتصادی زیادی را برای کشور به همراه خواهد داشت.
تعریف تشکل کارگری در قوانین بین المللی و داخلی
در اصطلاح حقوق کار بین الملل به تشکل‌های کارگری، سندیکا و اتحادیه نیز گفته می‌شود. مطابق با تعریف سازمان بین المللی کار، سندیکای کارگری عبارت است از سازمانی که به صورت داوطلبانه و مستقل از کارکنان یک حرفه یا صنعت تشکیل می‌شود. همچنین مطابق با این تعریف، سندیکاها بدون توجه به تفاوت‌های سیاسی، عقیدتی، مذهبی، جنسیتی و قومیتی تشکیل خواهند شد و هدف از تشکیل آن‌ها نیز حمایت از منافع جمعی کارپذیران و بهبود و ارتقای موقعیت اجتماعی، اقتصادی، وضعیت استخدامی و شرایط حقوق و دستمزد آن‌ها است.
بنابراین، ویژگی بارز تشکل‌های کارگری را می‌توان استقلال این تشکل‌ها و داوطلبانه بودن عضویت در آن‌ها دانست. به عبارت دیگر، تمام کارپذیران حق دارند که در هر اتحادیه‌ای که به اهداف آن‌ها نزدیک‌تر است، عضو بشوند. از سوی دیگر، کارگری که در این اتحادیهها عضو شده است نیز هر زمان که اراده کرد، می‌تواند انصراف بدهد و خارج شود. حق عضویت در این اتحادیهها یکی از حقوق مسلم کارپذیران است که از سوی قانونگذار نیز به رسمیت شناخته می‌شود. بنابراین، کارفرمایان نمی‌توانند کارپذیران را به دلیل عضویت در این اتحادیهها، توبیخ، جریمه و اخراج کنند.
استقلال این هیئت به چه معنا است؟
استقلال اتحادیه‌های کارگری نیز به این معنا است که این اتحادیهها به صورت آزادانه و بدون دخالت دولت تشکیل میشوند. به عبارت دیگر، دولت نمی‌تواند در تشکیل و انحلال این اتحادیهها دخالت کند. استقلال و عدم وابستگی این اتحادیهها به دولت باعث می‌شود که تشکیل آن‌ها به کسب مجوز نیاز نداشته باشد.
لازم به ذکر است که این اتحادیهها، مکلف به رعایت قوانین کشور هستند و به همین دلیل، اقدامات و تصمیمات آن‌ها نباید بر خلال قانون و نظم عمومی حاکم بر جامعه باشد.
تاریخچه و نحوه تشکیل تشکل کارگری در ایران
ایجاد تشکل های کارگری در ایران به زمان انقلاب مشروطه بازمی‌گردد. در اولین قانون اساسی کشور که پس از انقلاب مشروطه تصویب شد، حق اجتماع و تشکل مردم به رسمیت شناخته شد. در واقع می‌توان گفت که به رسمیت شناخته شدن حق اجتماع و تشکل مردم، زمینه لازم را برای فعالیت اتحادیه‌های کارگری به وجود می‌آورد. شاید این نکته جالب به نظر برسد که اولین اتحادیه کارگری در سال 1285 و در یکی از چاپخانه‌های کوچک تهران تشکیل شد.
در اصل ماده 104 قانون اساسی فعلی کشور که در سال 1358 از طریق همه پرسی به تصویب رسیده نیز حق ایجاد اتحادیه‌های کارگری به رسمیت شناخته شده است. در اصل 26 قانون اساسی نیز حق فعالیت آزادانه اتحادیه‌های مختلف به رسمیت شناخته می‌شود. حق فعالیت آزادانه اتحادیه‌های مختلف که در این ماده به رسمیت شناخته شده است، تشکل کارگری را نیز در بر می‌گیرد.
همچنین فصل ششم قانون کار به نحوه نحوه تشکیل تشکل کارگری وظایف آن اختصاص پیدا کرده است. بنابراین، برای بررسی مقررات مربوط به نحوه تشکیل تشکل کارگری و حدود اختیارات و صلاحیت آن باید به قانون کار و آیین نامه‌های مرتبط به آن مراجعه کنیم.
انواع تشکل های کارگری در ایران
تشکل های کارگری در ایران با اهداف مختلفی تشکیل میشوند و انواع گوناگونی دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
- تشکل کارگری حرفه‌ای: این اتحادیه توسط کارپذیرانی تشکیل می‌شود که در یک حرفه خاص مشغول به کار هستند. برای مثال، تشکل کارگران ساختمانی یک اتحادیه حرفه‌ای است. تشکل کارگران ساختمانی از کارپذیرانی تشکیل می‌شود که در زمینه ساخت و ساز ساختمان مشغول به کار هستند؛
- سندیکاهای صنعتی: کارپذیرانی این اتحادیه را تشکیل می‌دهند که در یک صنعت خاص مشغول به کار هستند. مانند اتحادیه کارگران صنعت ذوب آهن؛
- اتحادیه‌های عمومی: این اتحادیهها هیچ دسته بندی خاصی ندارند و به همین دلیل، تمام کارپذیران می‌توانند به عضویت اتحادیه‌های عمومی در بیایند؛
- سندیکاهای کارگاهی: این اتحادیهها از کارپذیران یک کارگاه تشکیل میشوند. بنابراین، کارپذیران هر کارگاه می‌توانند یک اتحادیه کوچک برای پیگیری مطالبات و حقوق حودشان، تشکیل بدهد. برای مثال، شورای اسلامی کار، یک اتحادیه کارگری است که در کارگاه‌های بالای 35 نفر تشکیل می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که شورای اسلامی کار در واقع، نوعی سندیکای کارگاهی است. همچنین، تشکل کارگران ساختمانی نیز می‌تواند به صورت اتحادیه کارگاهی نیز تشکیل شود. به عبارت دیگر، این اتحادیه می‌تواند از کارپذیرانی تشکیل شود که در یک کارگاه ساختمانی مشغول به کار هستند.
اهداف و وظایف تشکل های کارگری چیست؟
یکی از مهمترین و اساسی‌ترین وظایف تشکل های کارگری ، حمایت از منافع جمعی کارپذیران است. از سوی دیگر مذاکره با کارفرمایان دولت را نیز می‌توان از دیگر وظایف این اتحادیهها دانست. همچنین، این اتحادیهها، نقش اساسی و مهمی در تصویب قوانین کار دارند. نمایندگان این اتحادیهها باید به عنوان صدای کارپذیران عمل کنند و مانع از تصویب قوانین تبعیض آمیز بر علیه آن‌ها شوند.
به صورت کلی می‌توان گفت که وظایف تشکل های کارگری ، عبارت است از:
- ایجاد یک سیستم مناسب برای پرداخت دستمزد به کارپذیران؛
- بهبود و ارتقای شرایط کار؛
- به وجود آوردن امنیت شغلی برای کارپذیران ؛
- حل اختلافات مربوط به کار؛
- ایجاد پیمان‌های جمعی.
راهنمای حقوقی شما
قرارداد استخدام می‌تواند به صورت شفاهی یا مکتوب تنظیم شود. از سوی دیگر، مدت اعتبار قرارداد کار شفاهی، صرفاً یک ماه است. علاوه بر این، قرارداد کار مکتوب به منزله سندی است که توافق میان کارفرما و کارگر را به اثبات می‌رساند. بنابراین، اگر کارفرما و کارگر با یکدیگر اختلاف پیدا کردند، برای اثبات ادعاهای خودشان می‌توانند به قرارداد کار مکتب استناد کنند.
قرارداد کار در صورتی معتبر است که مطابق با قانون کار و سایر قوانین مرتبط با آن تنظیم شده باشد. تمام کارکنانی که به واسطه قرارداد کار استخدام میشوند در صورتی تحت شمول حمایت‌های قانون کار قرار می‌گیرند که قرارداد استخدامی آن‌ها مطابق با ضوابط و مقررات این قانون تنظیم شده باشد.
برای دسترسی به قرارداد کار که توسط کارشناسان حقوق کار تنظیم شده است، می‌توانید از خدمات تنظیم قرارداد رکلا استفاده کنید.
برای آشنایی با ضوابط و مقررات قانون کار نیز می‌توانید با کارشناسان حقوقی ما در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا در تماس باشید.
