ساعت کار نوبت کاری در قانون کار به چه معنا است؟ به همراه بررسی مزایای نوبت کاری

مطابق با آنچه که در ماده 7 قانون کار آمده، قرارداد کار ، یک قرارداد کتبی یا شفاهی است که میان کارفرما یا کارپذیر تنظیم می‌شود. امضای قرارداد کار باعث خواهد شد که طرفین آن تحت شمول قانون کار قرار بگیرند و از مزایا و حمایت‌های این قانون برخوردار شوند. از سوی دیگر، تمام کارفرمایان و کارکنانی که قرارداد کار را امضا کرده‌اند باید ضوابط و مقررات قانون کار را رعایت کنند. ساعات کاری کارکنان، یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث در قانون کار است. در قانون کار، شرایط و ضوابط خاصی برای تعیین ساعات کاری کارکنان پیش بینی می‌شود. تمام کارفرمایان باید ساعات کاری کارکنان خودشان را مطابق با ضوابط و مقررات قانون کار تعیین کنند. همچنین در قانون کار ، شرایط خاصی برای شب کاری کارکنان تعیین شده است. ساعت کار نوبت کاری کارپذیران به گونه‌ای است که قسمتی از آن در شب تعیین می‌شود.

در ادامه این نوشته با نوبت کاری (یا شیفت شغلی) کارکنان تحت شمول قانون کار و مزایایی که از این بابت به آن‌ها تعلق می‌گیرد، بیشتر آشنا می‌شویم.

ساعت کار نوبت کاری در قانون کار

قانون کار، یکی از قوانین آمره و لازم الاجرا به حساب می‌آید و به همین دلیل، رعایت تمام مقررات و ضوابط این قانون برای همه کارفرمایان و کارکنان، الزامی است. همچنین، هر گونه توافق میان کارفرما و کارپذیر که با قواعد و مقررات این قانون مغایرت داشته باشد، باطل و بلااثر خواهد بود.

مواد 51 الی 61 قانون کار به مقررات و ضوابط تعیین ساعات کاری کارکنان اختصاص پیدا کرده است. در ماده 56 این قانون از کار نوبتی یا نوبت کاری صحبت می‌شود. با توجه به این ماده می‌توان گفت که ساعت کار نوبت کاری ، ثابت نیست و در طول ماه، متغیر خواهد بود.

ساعت کار نوبت کاری چیست؟

ماهیت مشاغلی مانند آتش نشانی، پرستاری، پزشکی و نگهبانی به گونه‌ای است که ساعات کاری آن‌ها به ساعات خاصی از شبانه روز اختصاص ندارد. به همین دلیل، ساعات کاری کارکنان این مشاغل به صورت نوبتی یا شیفتی تعیین می‌شود. با توجه به ماده 56 می‌توان گفت که کار نوبتی، عبارت است از شغلی که ساعات کاری آن در طول ماه گردش داشته و نوبت‌های کاری آن نیز در شیفت‌های صبح، عصر یا شب باشد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که ساعت کار نوبت کاری ، متغیر است.

ساعت کار نوبت کاری به گونه‌ای خواهد بود که باعث تحمیل فشار کاری به کارکنان می‌شود. به همین دلیل کارکنانی که شغل آن‌ها به صورت شیفتی است، مستحق دریافت فوق العاده (دستمزد بیشتر) بابت شیفت‌های شغلی خود هستند.

انواع ساعت کار نوبت کاری

براساس ماده 56 می‌توان گفت که چهار نوع شیفت وجود دارند که به صورت زیر طبقه بندی می‌شوند:

1. اولین نوع: شیفت صبح و عصر؛
2. دومین نوع: شیفت صبح, عصر و شب؛
3. سومین نوع: شیفت صبح و شب؛
4. چهارمین نوع: شیفت عصر و شب.

ساعت کار نوبت کاری در صبح، عصر و شب

کار روز به کاری گفته می‌شود که ساعات کاری آن در بازه زمانی میان 6 صبح الی 22 شب قرار داشته باشد. کار شب نیز به کاری می‌گویند که تمام یا قسمتی از ساعات کاری آن در فاصله بین 22 شب تا 6 صبح قرار دارد.

همانگونه که گفتیم، ساعت کار نوبت کاری در صبح، عصر و شب قرار دارد. بنابراین برای تعیین ساعات کار این مشاغل باید یک روز (24 ساعت) را بر سه تقسیم کنیم. با توجه به ماده 53 و 56 قانون کار می‌توان گفت که ساعت کار نوبت کاری عبارت است از:

1. ساعات صبح کار: از ساعت 6 صبح شروع می‌شود و تا ساعت 14 بعد از ظهر ادامه دارد؛
2. ساعات عصر کار: از ساعت 14 بعد از ظهر شروع می‌شود و تا ساعت 22 شب ادامه دارد؛
3. ساعات شب کار: از ساعت 22 شب شروع می‌شود و تا ساعت 6 صبح روز بعد ادامه پیدا می‌کند.

مزایای ساعت کار نوبت کاری

در مطالب قبلی این مقاله نیز گفتیم، فشاری که در این مشاغل به علت شرایط شغلی به کارکنان تحمیل می‌شود، باعث خواهد شد که مزایای خاصی به آن‌ها اختصاص پیدا کند. مزایای شغل شیفتی یا فوق العاده نوبت کار به فوق العاده‌ای (یا اضافه دستمزد) گفته می‌شود که کارکنان باید برای انجام فعالیت‌های شغلی در شیفت‌های چرخشی دریافت کنند. مبنای محاسبه این فوق العاده نیز دستمزد و مزایای ثابتی است که در پایان ماه به کارپذیر تعلق می‌گیرد.

یک نکته مهم

همانگونه که گفتیم، مشاغل شیفتی در نوبت‌های صبح، عصر و شب انجام می‌شوند. باید به این نکته توجه داشته باشیم که فشار کاری در شیفت‌های صبح، عصر و شب با یکدیگر متفاوت است. برای مثال، فشار کاری که کارکنان شیفت شب تحمل می‌کنند، بسیار بیشتر از فشار کاری وارده بر کارکنان شیفت صبح است. به همین دلیل، فوق العاده‌ای که در این مشاغل به کارکنان تعلق می‌گیرد با توجه به زمان شیفت کاری آن‌ها متفاوت خواهد بود. در ادامه میزان فوق العاده کارکنان را با توجه به زمان شیفت آن‌ها بررسی می‌کنیم.

1. شیفت صبح و عصر = 10 درصد فوق العاده؛
2. شیفت صبح و عصر و شب = 15 درصد فوق العاده؛
3. نوبت صبح و شب = 5/22 درصد فوق العاده؛
4. شیفت عصر و شب = 5/22 درصد فوق العاده.

ساعات کار در قانون کار چیست؟

براساس ماده 51 قانون کار می‌توان گفت که ساعت کار به مدتی زمانی گفته می‌شود که کارپذیر در طول آن، نیرو یا وقت خود را برای انجام کار به کارفرما اختصاص می‌دهد. با توجه به این ماده می‌توان گفت که کارفرما باید ساعات کاری کارکنان خود را به گونه‌ای تنظیم کند که بیشتر از 8 ساعت در شبانه روز نباشد. همچنین ساعات کار هفتگی کارکنان، نباید از 44 ساعت در هفته تجاوز کند. کارکنانی که بیشتر از 8 ساعت در روز و 44 ساعت در هفته کار می‌کنند، مستحق دریافت اضافه دستمزد هستند.

شرایط اضافه فعالیت در شیفت چرخشی

کارکنانی که به صورت شیفتی و چرخشی کار می‌کنند نیز در صورتی که ساعات شغلی آن‌ها بیشتر از 8 ساعت در روز و 44 ساعت در هفته باشد، مستحق دریافت اضافه دستمزد خواهند بود. باید به این نکته توجه کنیم که این اضافه دستمزد، مستقل از فوق العاده نوبت کاری است. به عبارت دیگر، اضافه دستمزد و فوق العاده نوبت کاری در ساعت کار نوبت کاری به صورت جداگانه محاسبه می‌شوند.

همچنین ساعات کاری در کارهای سخت و زیان آور نباید بیشتر از 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته باشد. تعیین اضافه کاری برای کارکنانی که کار آن‌ها در فهرست کارهای سخت و زیان آور قرار گرفته، ممنوع خواهد بود. ممکن است که شغل شیفتی، جزء مشاغل سخت و زیان آور باشد. در این حالت، ساعت کار نوبت کاری نباید بیشتر از 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تعیین شود.

حل و فصل اختلافات ناشی از ساعت کار نوبت کاری

ممکن است که بنا به دلایلی مختلفی میان کارفرما و کارکنان اختلاف به وجود بیاید. در ابتدا، کارفرما و کارپذیر باید اختلافات میان خودشان را به صورت مسالمت آمیز و از طریق شورای اسلامی کار حل و فصل کنند. اگر کارفرما و کارپذیر از طریق شورای اسلامی کار نتوانستند اختلافات ناشی از ساعت کار نوبت کاری را حل و فصل کنند، باید نزد مراجع حل اختلاف مستقر در اداره کار بروند. منظور از مراجع حل اختلاف مستقر در اداره کار، هیات تشخیص و هیات حل اختلاف است.

هیات تشخیص اداره کار ، اولین مرجعی است که اختلافات میان کارفرما و کارپذیر را مورد رسیدگی قرار می‌دهد و برای حل و فصل آن‌ها رای صادر می‌کند. شورای حل اختلاف اداره کار نیز مرجع تجدید نظر از آرای صادره توسط هیات تشخیص است. رای یا حکمی که هیات حل اختلاف صادر می‌کند، قطعی و لازم الاجرا خواهد بود. با این حال، کارفرما و کارپذیر می‌توانند از رای یا حکمی که هیات حل اختلاف در خصوص اختلافات ناشی از ساعت کار نوبت کاری صادر کرده است، نزد دیوان عالی کشور، فرجام خواهی کنند.

این توصیه را به یاد داشته باشید

قرارداد کار در صورتی معتبر و لازم الاجرا است که از شرایط و ضوابط مقرر در قانون کار تبعیت کند. به همین دلیل می‌توان گفت که تنظیم قرارداد کار مستلزم آشنایی با تمام ضوابط و مقررات قانون کار و دیگر قوانین مرتبط با آن است. تنظیم قرارداد کار در حوزه تخصص کارشناسان حقوق کار قرار دارد. بنابراین، اکیدا توصیه می‌کنیم که کارشناسان حقوق کار بر روند تنظیم این قرارداد نظارت داشته باشند.

خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی رکلا به کارفرمایان و کارپذیران امکان می‌دهد که قرارداد کار مورد نظر خودشان را به صورت اختصاصی و توسط کارشناسان حقوق کار تنظیم کنند.