اجرت المثل ايام تصرف چیست و چگونه به نرخ روز محاسبه می‌شود؟
اجرت المثل از نظر لغوی به معنای دستمزد و مزد است. در اصطلاح حقوقی به عوضی که بابت استفاده از مال یا کار شخص دیگری باید پرداخت شود، اجرت المثل می‌گویند. به صورت کلی می‌توان گفت، اجرت المثل مبلغی است که باید بابت استفاده از مال یا عمل شخص دیگر پرداخت شود، در حالیکه میزان آن از قبل مشخص نشده است. هر شخصی که از مال یا عمل شخص دیگری استفاده کرده باشد، موظف است که اجرت آن را پرداخت کند. اجرتی که بابت استفاده از مال یا کار شخص دیگر پرداخت می‌شود، به واسطه توافق میان طرفین یا در اثر حکم دادگاه و با توجه به اوضاع و احوال موجود تعیین خواهد شد. اجرت المثل ايام تصرف در صورتی قابل مطالبه است که شخصی بدون اجازه مالک از عین و منافع مال او استفاده کند.
به عبارت دیگر می‌توان گفت، هر شخصی که از عین یا منافع مال شخص دیگر استفاده کند در حالیکه مالک یا قانونگذار به او اجازه این استفاده را نداده باشد، باید بهای زمان تصرف (استفاده) خود را پرداخت کند. در این حالت، مبلغی که متصرف باید بابت استفاده از مال شخص دیگر تعیین کند براساس نظر عرف و کارشناس تعیین می‌شود. قانونگذار، شرایط و ضوابط خاصی را برای تعیین و مطالبه اجرت المثل ايام تصرف در نظر گرفته است که در این مقاله به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
در قراردادهای معاوضی منظور از اجرت المسمی و اجرت المثل چیست؟
قرارداد به یک توافق دو جانبه گفته می‌شود که در اثر توافق میان دو یا چند نفر تحقق پیدا خواهد کرد. قراردادها می‌توانند موضوعات مختلفی داشته باشند. انتقال مالکیت عین یا منافع مال و تعهد به انجام کار، از مهمترین موضوعات قراردادها هستند. همچنین باید بگوییم که قراردادها برحسب موضوعی که دارند به دو نوع معاوضی و غیر معاوضی تقسیم می‌شوند.
موضوع قراردادهای معاوضی، انتقال مالکیت مال یا تعهد به انجام کار معین در ازای دریافت بهای آن است. برای مثال، قرارداد اجاره و قرارداد کار از قراردادهای معاوضی محسوب می‌شوند. موضوع قرارداد اجاره، انتقال موقت مالکیت منافع عین مستاجره به مستاجر در ازای پرداخت اجاره بهای آن است. کارگر نیز به واسطه امضای قرارداد کار متعهد می‌شود که کار معینی را در ازای دریافت حق السعی (دستمزد) برای کارفرما انجام بدهد.
از سوی دیگر در قراردادهای غیر معاوضی بابت مالکیت مالی که انتقال یافته یا در ازای کاری که انجام شده است، عوضی پرداخت نمی‌شود. برای مثال، عقد وقف از قراردادهای غیر معاوضی است زیرا واقف (وقف کننده) نمی‌تواند عوض مال موقوفه (مالی که وقف شده است) را تعیین و مطالبه کند. باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که قانونگذار، اصل را بر معاوضی بودن تمام قراردادها گذاشته است.
نحوه تعیین اجرت المسمی و اجرت المثل در قراردادهای معاوضی
در اغلب موارد، میزان و عوض قراردادهای معاوضی به واسطه توافق میان طرفین آن‌ها تعیین می‌شود. در اصطلاح قانونی مدنی به عوضی که به واسطه توافق میان طرفین قرارداد تعیین شده است، اجرت المُسَمی می‌گویند. اجرت المثل نیز به عوضی گفته می‌شود که براساس توافق میان طرفین مشخص نمی‌شود بلکه تعیین میزان آن به نظر عرف و کارشناس بستگی دارد. به عبارت دیگر می‌توان گفت، تعیین مبلغی که باید به عنوان اجرت المثل پرداخت شود با توجه به معیارهای عرفی و نظر کارشناس تعیین خواهد شد.
تعیین اجرت المثل در قراردادهای معاوضی، زمانی موضوعیت پیدا می‌کند که این قراردادها به صورت باطل تنظیم شوند یا آنکه اجرت المسمی تعیین شده در آن‌ها قابل پرداخت نباشد.
اجرت المثل ایام تصرف چیست؟
شخصی که مالک قانونی یک ملک محسوب می‌شود، نسبت به منافع آن نیز مالکیت دارد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که علی‌الاصول، مالکیت منافع یک ملک متعلق به مالک عین آن‌ها است. البته باید به این نکته توجه داشته باشیم که اشخاص می‌توانند مالکیت منافع ملک‌های خودشان را به صورت موقت یا غیر موقت و از طریق تنظیم قرارداد منتقل کنند. عقد صلح ، عقد اجاره، حبس مطلق و اباحه منفعت از جمله اعمال حقوقی هستند که باعث انتقال مالکیت منافع می‌شوند. بنابراین، شخصی می‌تواند از منافع یک ملک استفاده کند که از مالک آن اجازه گرفته یا به واسطه اعمال حقوقی فوق الذکر حق استفاده از ملک را پیدا کرده باشد.
ممکن است شخصی ملک شخص دیگری را بدون کسب اجازه از مالک آن تصرف کرده باشد و از منافع آن ملک نیز استفاده کند. در این حالت، متصرف باید بهای منافع ملکی که تصرف کرده است را پرداخت کند. مالک نیز می‌تواند دعوای اجرت المثل ایام تصرف به نرخ روز را بر علیه متصرف مطرح کند. لازم به ذکر است که اجرت المثل ایام تصرف به نرخ روز براساس نظر عرف و کارشناس دادگستری تعیین می‌شود. منظور از نظر عرف نیز اجاره بهای تعیین شده برای ملک تحت تصرف در بازار ملک است.
شرایط و نحوه تعیین اجرت المثل ایام تصرف زمین کشاورزی
شخصی که یک زمین کشاورزی را به صورت غیر قانونی و بدون اجازه مالک تصرف کرده است باید بهای منافع آن را پرداخت کند. اجرت المثل زمین کشاورزی توسط کارشناس تعیین خواهد شد و باید به مالک زمین پرداخت شود. به صورت کلی می‌توان گفت که اجرت المثل ایام تصرف زمین کشاورزی با توجه به معیارهای زیر تعیین می‌شود:
- درآمد سالیانه زمین؛
- اجاره بهای زمین؛
- نوع محصولاتی که در زمین کشت شده است و از آن برداشت خواهد شد؛
- حاصلخیز بودن خاک زمین زراعی؛
- نوع آب و هوا و بارش‌ها در محل وقوع زمین.
بررسی شرایط و نحوه تعیین اجرت المثل ایام تصرف خودرو
همانگونه که گفتیم، اجرت المثل به بها و قیمتی گفته می‌شود که براساس نظر عرف و کارشناس تعیین خواهد شد. به عبارت دیگر، توافق میان پرداخت کننده و دریافت کننده اجرت المثل، در تعیین میزان آن تاثیر ندارد.
شخصی که ماشین شخص دیگری را بدون کسب اجازه از مالک آن، تصرف و استفاده کرده در حکم غاصب است و باید اجرت المثل آن را پرداخت کند. این اجرت المثل براساس نظر عرف و کارشناس و با توجه به معیارهایی مانند نوع خودرو و نحوه استفاده از آن تعیین می‌شود.
مالکیت موقت منافع ماشین می‌تواند از طریق امضای قرارداد به مستاجر منتقل شود. در این حالت مستاجر باید ماشین را در پایان مدت قرارداد اجاره به موجر تحویل بدهد. در این حالت، می‌توان گفت، پرداخت اجرت المثل ایام تصرف خودرو در صورتی موضوعیت پیدا می‌کند که مستاجر بعد از پایان مدت اجاره از تحویل دادن آن به مستاجر خودداری کرده باشد.
منظور از اجرت المثل ایام تصرف ملک مشاع چیست؟
ملک مشاع به ملکی گفته می‌شود که مالکیت آن متعلق به دو یا چند شریک است. هر شریک می‌تواند هر نوع تصرف قانونی و مشروعی را نسبت به سهم خود اعمال کند. برای مثال، هر شریک می‌تواند سهم خود را به شخص دیگری اجاره دهد یا نسبت به نقل و انتقال مالکیت آن اقدام کند. از سوی دیگر تصرفات مادی هر شریک در ملک مشاع منوط به کسب اجازه از سایر شرکا است. به عبارت دیگر، هیچ شریکی نمی‌تواند بدون کسب اجازه از سایر شرکا در مال مشاع تصرف کند.
به این مثال توجه کنید
برای مثال کشت و زرع در زمینی که مشاع است، یک تصرف مادی محسوب می‌شود و انجام آن نیز منوط به کسب رضایت و موافقت سایر شرکا است. اجرت المثل ایام تصرف ملک مشاع در صورتی موضوعیت پیدا می‌کند که یک شریک بدون کسب اجازه از سایر شرکا در مال مشاع تصرف مادی کرده باشد. در این حالت، شریکی که بدون اجازه از سایر شرکا در مال مشاع تصرف کرده است باید اجرت المثل ایام تصرف خود را به سایر شرکا پرداخت کند.
در نظر داشته باشید
مبلغی که در قراردادهای معاوضی به عنوان اجرت المسمی قید می‌شود باید به واسطه توافق میان طرفین آن تعیین شده باشد. شرایط پرداخت اجرت المسمی نیز به واسطه توافق میان طرفین قرارداد تعیین می‌شود. عدم پرداخت کامل و به موقع اجرت المسمی می‌تواند ضرر و زیان دریافت کننده آن را به دنبال داشته باشد. به همین دلیل لازم است که در قراردادها، ضمانت اجرای مناسبی برای پرداخت به موقع و کامل اجرت المسمی پیش بینی شود. این ضمانت اجرا نیز باید مطابق با اصول و شرایط قانونی تعیین شده باشد.
خدمات تنظیم قرارداد رکلا ، این فرصت را برای شما ایجاد کرده است که تعیین ضمانت اجرا در قراردادهای اختصاصی خود را به کارشناسان حقوقی بسپارید.
سوالات خود در خصوص شرایط قانونی تعیین و پرداخت اجرت المسمی و اجرت المثل را نیز می‌توانید در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا مطرح کنید.
