بررسی تفاوت قرارداد مشارکت عادی و تضامنی؛ قرارداد مشارکت تضامنی چیست؟

مشارکت (Partnership) در واقع یک قرارداد است که به موجب آن دو یا چند شخص برای رسیدن به اهداف و منافع مشترک با یکدیگر همکاری می‌کنند. نمونه قرارداد مشارکت تضامنی یکی از انواع قرارداد مشارکت مدنی محسوب می‌شود. قرارداد مشارکت تضامنی می‌تواند مطابق با قانون مدنی و قانون تجارت تنظیم شود. در اصطلاح حقوقی به قراردادهای مشارکت تضامنی که مطابق با قانون مدنی تنظیم شده‌اند، قرارداد مشارکت مدنی گفته می‌شود. علی‌الاصول در قرارداد مشارکت، مسئولیت هر شریک و میزان تعهدات و وظایف او با توجه به آورده شریک تعیین خواهد شد اما در قراردادهای مشارکتی تضامنی، هر یک از شرکا به تنهایی مسئول ایفای تمام تعهدات قرارداد مشارکت، پرداخت هزینه‌ها و جبران خسارت‌ها است.

به عبارت دیگر می‌توان گفت که در قراردادهای مشارکت بازرگانی، حدود مسئولیت هر یک از شرکا به صورت تضامنی و نامحدود تعیین می‌شود. در این نوشتار می‌خواهیم قراردادهای مشارکت تضامنی را از منظر قوانین ایران بررسی کنیم.

قرارداد مشارکت تضامنی چیست و مطابق با کدام قانون و ماده‌های قانونی تنظیم می‌شود؟

مشارکت در شمار قراردادهای معین به حساب می‌آید. در قانون مدنی از قرارداد مشارکت تحت عنوان عقد شرکت یاد شده است. در اصطلاح حقوقی به قرارداد مشارکت، شرکت مدنی نیز گفته می‌شود. قانون مدنی برای این نوع قرارداد تعریف دقیقی ارائه می‌دهد. با توجه به ماده 571 و 573 قانون مدنی می‌توان گفت که قرارداد مشارکت، توافقی میان دو یا چند شریک است که به وسیله درهم آمیختن آورده‌های نقد و غیر نقد آن‌ها تحقق پیدا می‌کند. در اغلب موارد، هدف شرکا از تنظیم این قرارداد دست یابی به سود و منفعت مالی است.

مطابق با ماده 575 قانون مدنی هر یک از شرکا به نسبت سهم و آورده خود، در سود و زیان سهیم هستند. بنابراین می‌توان گفت که پس از تنظیم و امضای قرارداد مشارکت، هر شریک به نسبت آورده خودش در سود و زیان حاصل شده سهیم است. علی‌الاصول در قرارداد مشارکت، حدود مسئولیت هر شریک و میزان تعهدات او با توجه به آورده شریک تعیین می‌شود.

بررسی جزئی‌تر ماهیت قرارداد مشارکت تضامنی

نمونه قرارداد مشارکت تضامنی نیز یکی از انواع شراکت مدنی است و به وسیله توافق میان دو یا چند شریک ضامن تنظیم می‌شود. حدود مسئولیت و تعهدات شریک ضامن به نسبت آورده و سهم او معین نمی‌شود بلکه شریک ضامن نسبت به ایفای تمام تعهدات قرارداد، پرداخت تمام هزینه‌ها و جبران تمام خسارت‌ها مسئولت دارد.

نمونه قرارداد مشارکت تضامنی کاملاً قانونی است زیرا قانونگذار در ماده 10 قانون مدنی به اشخاص اجازه داده است که در خصوص موضوعاتی که مخالف با نظم عمومی جامعه و غیر مشروع نیستند با یکدیگر توافق کنند. مسئولیت تضامنی شرکا نیز یک موضوع مشروع است که شرکا هنگام تنظیم قرارداد در خصوص آن با یکدیگر به توافق رسیده‌اند.

قراردادهای مشارکت تضامنی با قید عبارت «شرکا به صورت تضامنی در برابر ایفای تعهدات و خسارات و هزینه‌ها مسئولیت دارند» تنظیم می‌شوند. بنابراین قراردادهای مشارکتی که این عبارت یا دیگر عبارات مشابه در آن‌ها قید نشده است از نوع قراردادهای مشارکت تضامنی محسوب نخواهند شد.

حدود مسئولیت و تعهدات شرکا در نمونه قرارداد مشارکت تضامنی چگونه مشخص می‌شود؟

فرض کنید که سه شخص، قرارداد شراکت بین سه نفر را امضا کرده و آورده هر سه آن‌ها یکسان است. دو حالت را می‌توانیم برای تعیین حدود مسئولیت این سه شریک در نظر بگیریم:

حالت اول: زمانی که در قرارداد مشارکت، حدود و نوع مسئولیت هر یک از این سه شریک مشخص نشده است. در این حالت، حدود مسئولیت و تعهدات هر یک از شرکا به نسبت یک سوم تعیین می‌شود.

حالت دوم: در قرارداد مشارکت قید شده است که؛ شرکا به صورت تضامنی در خصوص انجام تعهدات قرارداد مشارکت مسئولیت دارند. در این حالت، پس از تنظیم قرارداد، هر یک از سه شریک به تنهایی مسئول ایفای تمام تعهداتی خواهند بود که به موجب تنظیم و امضای قراردادها بر عهده آن‌ها قرار گرفته است.

ممکن است که هر یک از این سه شریک به تعهدات خود عمل نکنند. در این صورت، شریک یا شرکای دیگر نسبت به انجام تعهداتی که ایفا نشده است دارای مسئولیت تضامنی هستند و باید نسبت به انجام آن‌ها اقدام کنند. شریک یا شرکایی که نسبت به انجام تعهدات شریک دیگر اقدام کرده‌اند باید پس از ایفاء تعهدات به او (شریکی که تعهداتش را انجام نداده است) مراجعه کنند و هزینه ایفای تعهدات را از او بگیرند.

در قرارداد مشارکت معمولاً هزینه‌ها و خسارات نیز با توجه به آورده و سهم شرکا میان آن‌ها تقسیم می‌شود اما در قراردادهای مشارکت تضامنی، هر یک از شرکا به تنهایی مسئول پرداخت تمام هزینه‌ها و جبران تمام خسارت‌ها است.

آیا تنظیم شراکت نامه رسمی در نمونه قرارداد مشارکت تضامنی الزامی است؟

نمونه قرارداد مشارکت تضامنی به وسیله توافق دو یا چند شریک ضامن تحقق پیدا می‌کند. توافق میان شرکای ضامن نیز به وسیله اعلام اراده و رضایت آن‌ها انجام می‌شود. قانونگذار کتبی یا شفاهی بودن اعلام اراده شرکای ضامن را ضروری نداسته است. بنابراین اعلام اراده و رضایت شرکای ضامن می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی باشد. بنابراین شرکای ضامن ممکن است که در ضمن تنظیم یک قرارداد مشارکت کتبی یا شفاهی در خصوص مسئولیت تضامنی به توافق برسند. در اصطلاح به قرارداد کتبی مشارکت تضامنی، شراکت نامه نیز گفته می‌شود.

شراکت نامه تضامنی می‌تواند به صورت عادی یا رسمی تنظیم شود:

شراکت نامه تضامنی عادی توسط شرکای ضامن تنظیم و امضا می‌شود و شراکت نامه تضامنی رسمی نیز در دفترخانه‌های اسناد رسمی تنظیم خواهد شد و مامور رسمی نیز آن را امضا می‌کند.

مطابق با ماده 1289 قانون مدنی، شراکت نامه تضامنی اعم از اینکه به صورت عادی یا رسمی تنظیم شده باشد به عنوان سند قانونی محسوب می‌شود. نتیجه می‌گیریم که تنظیم رسمی شراکت نامه تضامنی از نظر قانونی الزامی نیست زیرا شراکت نامه عادی نیز از اعتبار و سندیت لازم برخوردار است.

شرایط قانونی خروج از نمونه قرارداد مشارکت تضامنی چگونه است؟

در قانون مدنی ایران، قراردادها براساس قابلیت انحلال آن‌ها به دو دسته قراردادهای جایز و قراردادهای لازم دسته بندی می‌شوند. قراردادهای جایز به وسیله اراده هر یک از طرفین آن‌ها منحل خواهند شد اما قراردادهای لازم بوسیله اراده طرفین آن، منحل نخواهند شد. انحلال قراردادهای لازم، تنها در برخی موارد و به وسیله فسخ قرارداد امکان پذیر است.

قانونگذار برای حفظ نظم اجتماعی و اقتصادی جامعه، اصل را بر لازم بودن قراردادها گذاشته و قاعده‌ای قانونی به نام اصاله الزوم را وضع کرده است. مطابق با اصل لازم بودن قراردادها، تنها قراردادهایی جایز محسوب می‌شوند که در قانون به جایز بودن آنها تصریح شده باشد. در ابتدای این مطلب نیز اشاره کردیم که قرارداد مشارکت و شرایط تنظیم و امضای آن در قانون مدنی مشخص شده و مواد 571 الی 606 این قانون به قرارداد مشارکت پرداخته است.

با بررسی مواد قانون مدنی و نظر حقوق‌دانان متوجه می‌شویم که در خصوص جایز یا لازم بودن نمونه قرارداد مشارکت تضامنی اختلاف نظرهای بسیار زیادی وجود دارد. شرکای ضامن برای اطمینان خاطر هر چه بیشتر می‌توانند یک قرارداد لازم را به صورت شفاهی تنظیم کنند. در این قرارداد شفاهی لازم، حق فسخ قرارداد مشارکت از تمام شرکای ضامن سلب و ساقط خواهد شد.

آورده شرکا در این قرارداد چگونه تعیین می‌شود؟

منظور از آورده در نمونه قرارداد مشارکت تضامنی ، آن سرمایه‌ای است که شرکای ضامن با خود می‌آورند. آورده شرکای ضامن می‌تواند سرمایه نقدی یا غیر نقدی باشد. مهارت و تخصص هر یک از شرکای ضامن نیز یک نوعی آورده محسوب می‌شود. بنابراین ممکن است که آورده تمامی شرکا از لحاظ ارزش اقتصادی با یکدیگر یکسان نباشد. درست است که مسئولیت شرکا در شرکت تضامنی نامحدود خواهد بود و براساس آورده و سهم آن‌ها تعیین نمی‌شود اما در تقسیم نهایی سود و زیان، هر یک از شرکا به نسبت آورده و تعهدات خود در هزینه‌ها، خسارت‌ها و سود حاصل شده شریک هستند.

بنابراین لازم است که آورده هر یک از شرکای ضامن و ارزش اقتصادی آن به صورت دقیق و با ذکر جزئیات در شراکت نامه نوشته شود.

مدت نمونه قرارداد مشارکت تضامنی چگونه تعیین می‌شود؟

منظور از مدت آن بازه زمانی است که نمونه قرارداد مشارکت تضامنی به دوام خودش باقی است و از آثار قانونی برخوردار می‌شود. هم زمان با پایان مدت، قرارداد مشارکت منحل می‌شود و مسئولیت تضامنی شرکای ضامن نیز از بین می‌رود.

ابتدای مدت نمونه قرارداد مشارکت تضامنی به وسیله توافق شرکای ضامن مشخص می‌شود. ممکن است که شرکای ضامن، ابتدای مدت قراردادهای مشارکت تضامنی را مشخص نکرده باشند. در این حالت، تاریخ امضای قرارداد مشارکت، ابتدای مدت آن محسوب می‌شود.

هم‌زمان با شروع مدت قراردادهای مشارکت تضامنی، مسئولیت نامحدود و تضامنی شرکای ضامن نیز آغاز می‌شود و با پایان مدت قرارداد، مسئولیت تضامنی شرکای ضامن نیز از بین می‌رود.

دادگاه صالح برای حل اختلاف میان شرکای ضامن در نمونه قرارداد مشارکت تضامنی

رسیدگی و حل و فصل اختلافات حقوقی میان شرکای ضامن در صلاحیت ذاتی شورای حل اختلاف و دادگاه عمومی حقوقی است. در ادامه درباره شرایط رسیدگی به اختلافات در هر دو مرجع توضیح می‌دهیم.

شرایط رسیدگی به اختلافات حقوقی میان شرکای ضامن در شورای حل اختلاف به این ترتیب خواهد بود:

1. موضوع اختلاف حقوقی میان شرکای ضامن، مالی باشد؛
2. حداکثر مبلغ اختلاف مالی میان شرکای ضامن 100 میلیون تومان باشد.

دادگاه عمومی حقوقی در موارد زیر به اختلافات حقوقی میان شرکای ضامن رسیدگی می‌کند:

1. اختلاف میان شرکای ضامن، غیر مالی باشد؛
2. اختلافات میان شرکای ضامن، مالی باشد؛
3. مبلغ اختلافات مالی میان شرکای ضامن باید بیشتر از 100 میلیون تومان باشد.

از نظر صلاحیت محلی نیز رسیدگی به اختلافات حقوقی میان شرکای ضامن، در صلاحیت شورای حل اختلاف و دادگاه عمومی حقوقی محل تنظیم و امضای نمونه قرارداد مشارکت تضامنی یا محل اقامت خوانده است. در اینجا منظور از خوانده، یعنی شخصی که در دادگاه عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف، بر علیه او اقامه دعوا شده باشد. خوانده در اینجا می‌تواند هر یک از شرکای ضامن نیز لحاظ شود.

دادگاه کیفری 2 و دادسرای مرتبط با آن نیز مرجع قضایی رسیدگی به شکایت‌هایی هستند که احتمال دارد هر یک از شرکای ضامن بر علیه یکدیگر مطرح کنند.

پیشنهاد ما

تیم حقوقی رکلا برای سهولت در دسترسی به قرارداد، انواع مختلفی از قراردادهای شراکت را تنظیم کرده است. شما می‌توانید به سادگی به این قراردادها دسترسی داشته باشید و از آن‌ها بهره ببرید. علاوه براین، اگر شرایطی مدنظر شما است که ترجیح می‌دهید، قرارداد مورد نظرتان، مطابق با خواست شما تنظیم شود، در کنارتان خواهیم بود. با ثبت درخواست تنظیم قرارداد ، به منظور انجام آن با شما ارتباط می‌گیریم. علاوه براین، این امکان وجود دارد که از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی نیز بهره ببرید.