قرارداد لام سام ؛ قراردادی پر کاربرد برای اجرای پروژه‌های پیمانی کوچک و ساده

قرارداد پیمانکاری به قراردادی گفته می‌شود که طرفین آن کارفرما و پیمانکار هستند و به منظور انجام پروژه‌هایی با یکدیگر توافق می‌کنند. قراردادهای لامپ سام (Lump sum) که به قرارداد لام سام یا قراردادهای به قیمت یک قلم نیز معروف شده‌اند، نوعی از انواع قرارداد پیمانکاری هستند که در پروژه‌های پیمانی و در صنعت ساخت و ساز کاربرد زیادی دارند. تنها تفاوت قرارداد لام سام با دیگر قراردادهای پیمانکاری در تعیین مبلغ آن‌ها است. در هنگام تنظیم قرارداد پیمانکاری باید یک مبلغ به عنوان حق الزحمه پیمانکار تعیین شود. این مبلغ می‌تواند ثابت یا متغیر باشد. در آن دسته از قرارداد پیمانی که به صورت لام سام تنظیم شده است، یک مبلغ ثابت و تمام شده برای انجام پروژه پیمانی تعیین می‌شود. در این حالت، اگر پیمانکار بتواند پروژه پیمانی را به قیمتی کمتر از قیمت تمام شده آن به پایان برساند به سود بیشتری دست پیدا می‌کند.

تنظیم قراردادهای پیمانکاری به صورت لام سام می‌تواند مزایای متعددی را برای کارفرمایان و پیمانکاران به دنبال داشته باشد. به همین دلیل، بهتر است که کارفرمایان و پیمانکاران با مزایا و کاربرد این نوع از قراردادهای پیمانکاری آشنایی داشته باشند. در ادامه این نوشته ماهیت و نحوه تنظیم و اجرای قراردادهای پیمانی به صورت لام سام را بررسی می‌کنیم.

قرارداد لام سام یعنی چه؟

در ابتدا باید بگوییم که قراردادها در یک دسته بندی به معین و نامعین تقسیم می‌شوند. قرارداد نامعین به هر قراردادی گفته می‌شود که شرایط تنظیم و اجرای آن در قانون مشخص نشده است. به همین دلیل، قانونگذار، تعیین شرایط تنظیم و اجرای قراردادهای نامعین را به اراده طرفین آن‌ها واگذار می‌کند.

قراردادهای پیمانکاری نیز نامعین هستند و به همین دلیل، شرایط تنظیم و اجرای این قراردادها به واسطه توافق میان کارفرما و پیمانکار مشخص می‌شود. تعیین حق الزحمه پیمانکار، یکی از موضوعات مهمی است که طرفین قرارداد پیمانکاری در هنگام تنظیم این قرارداد باید در خصوص آن تعیین تکلیف کنند. بنابراین می‌توان گفت که تعیین مبلغ در قراردادهای پیمانکار الزامی است. مبلغ این قراردادها می‌تواند به صورت ثابت یا متغیر تعیین شود. بنابراین در پاسخ به این سوال که قرارداد لام سام یعنی چه؟ باید گفت، یکی از انواع قراردادهای پیمانکاری است که مبلغ آن به صورت ثابت و غیر متغیر تعیین می‌شود.

باید به این نکته توجه داشته باشیم، هر قرارداد پیمانکاری که به صورت لام سام تنظیم شده، صحیح و معتبر است مگر در صورتی که بطلان و بی اعتباری آن با استناد به دلایل قانونی به اثبات برسد.

کاربرد قرارداد لام سام

معمولاً این نوع از قراردادهای پیمانکاری به منظور اجرای پروژه‌های پیمانی ساختمانی تنظیم می‌شوند و تاثیر قابل توجهی در کاهش هزینه‌های کارفرما دارند. همچنین قرارداد لام سام در پروژه‌های پیمانی ساده و کوچک از کاربرد زیادی برخوردار هستند. به صورت کلی می‌توان گفت که این نوع از قراردادهای پیمانکاری برای انجام پروژه‌هایی مناسب خواهند بود که موضوع آن‌ها محدود، معین و معلوم است.

بررسی مزایا و معایب قرارداد لام سام

معمولاً، تنظیم این نوع از قراردادهای پیمانکاری، برای کارفرما ریسک زیادی ندارد زیرا قیمت تعیین شده در آن ثابت است. با این حال، امضای این قراردادها برای پیمانکار ریسک زیادی را به همراه دارد زیرا پیمانکار به واسطه امضای نمونه قرارداد لام سام متعهد می‌شود که پروژه پیمانی را به صورت کامل و براساس یک مبلغ مشخص تکمیل کند. اگر هزینه انجام پروژه پیمانی از مبلغ ثابت بیشتر شود، نه تنها سودی عاید او نمی‌شود بلکه ضرر نیز می‌کند. به همین دلیل در هنگام تنظیم و امضای این قرارداد باید موضوع پروژه پیمانی، جزئیات و همچنین نقشه‌های اجرایی آن، معلوم و مشخص باشند. بنابراین می‌توان گفت، اگر قرارداد لام سام به صورت دقیق و همه جانبه تنظیم شده باشد، ریسک زیادی را برای پیمانکار به همراه نخواهد داشت.

همچنین در هنگام تنظیم این نوع از قرارداد پیمانکاری باید مبلغ تمام شده و همچنین تاریخ، مراحل و شرایط پرداخت آن به صورت دقیق تعیین شود. تعیین دقیق مبلغ، تاریخ و شرایط پرداخت آن نیز می‌تواند ریسک ناشی از امضا و اجرای این قرارداد را برای پیمانکار کاهش بدهد.

آیا تنظیم مکتوب نمونه قرارداد لام سام الزامی است؟

قانونگذار تنظیم مکتوب قراردادهای پیمانکاری را الزامی نکرده است و به همین دلیل، این قراردادها می‌توانند به صورت شفاهی یا مکتوب تنظیم شوند. به عبارت دیگر به توافق شفاهی میان کارفرما و پیمانکار نیز قرارداد پیمانکاری می‌گویند. از طرف دیگر باید به این نکته توجه داشته باشیم که مکتوب نکردن قراردادهای پیمانکاری، یکی از دلایل مهم بروز اختلاف میان کارفرما و پیمانکار است. طرفین در هنگام مکتوب کردن قرارداد لام سام ، فرصت و امکان بیشتری برای مشخص کردن شرایط و موضوعات مورد توافق خودشان دارند. به همین دلیل، مکتوب کردن قرارداد پیمانکاری که به صورت لام سام تنظیم شده است، تاثیر قابل توجهی در جلوگیری از بروز اختلاف و مشاجره میان طرفین آن خواهد داشت.

توجه به یک نکته مهم

باید به این نکته توجه داشته باشیم که نسخه مکتوب این نوع از قرارداد پیمانکاری، در حکم سندی است که توافق پیمانکار و کارفرما در خصوص تعیین نرخ ثابت برای اجرای پروژه پیمانی را به اثبات می‌رساند. می‌توان گفت که تنظیم مکتوب این قرارداد می‌تواند باعث تسریع حل و فصل اختلافات میان طرفین آن شود.

با توجه به مقدمات فوق الذکر، نتیجه می‌گیریم که مکتوب کردن این قرارداد الزامی نیست اما می‌تواند مزایای متعددی را برای طرفین آن به دنبال داشته باشد.

تنظیم این قرارداد در چند نسخه، احتمال مفقود شدن و جعل و تحریف آن را کاهش می‌دهد. بنابراین، بهتر است که این قرارداد در سه نسخه تنظیم شود زیرا یکی از نسخه‌های این قرارداد به کارفرما و دیگری به پیمانکار داده می‌شود. طرفین این قرارداد باید نسخه سوم آن را نزد مرجع حل اختلاف بایگانی کنند.

لازم به ذکر است، طرفین پس از امضای نسخه‌های مکتوب این قرارداد، حق اعمال تغییر در مفاد آن را ندارد مگر در صورتی که در این باره با یکدیگر توافق کرده باشند.

نحوه انحلال قرارداد لام سام

در قانون مدنی اصل بر لازم الاجرا بودن تمام قراردادهای میان اشخاص گذاشته می‌شود. با استناد به این اصل که در اصطلاح حقوقی از آن به عنوان اصالت اللزوم یاد می‌شود، می‌توان گفت که قرارداد لام سام نیز یک قرارداد لازم الاجرا و غیر قابل انحلال است. به همین دلیل، هیچ یک از کارفرما و پیمانکار پس از امضای این قرارداد نمی‌توانند آن را منحل کند مگر در مواردی که قانونگذار مشخص کرده است.

قانونگذار، در برخی از موارد به طرفین انواع قرارداد لازم اجازه می‌دهد که این قراردادها را به صورت یک طرفه فسخ کنند. همچنین، پیمانکار و کارفرما در هنگام تنظیم قرارداد لام سام می‌توانند شرایط و موارد فسخ آن را با توافق یکدیگر تعیین کنند.

در اصطلاح حقوق مدنی به انحلال قرارداد با توافق میان طرفین آن، اقاله قرارداد گفته می‌شود. انحلال این نوع از قرارداد پیمانکاری به واسطه اقاله آن نیز امکان پذیر خواهد بود.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که انحلال این قرارداد به واسطه فسخ یا اقاله باعث از بین رفتن ماهیت حقوقی آن می‌شود. به همین دلیل در صورتی که کارفرما و پیمانکار پس از فسخ یا اقاله این قرارداد بخواهند برای بار دیگر با یکدیگر همکاری داشته باشند باید قرارداد دیگری تنظیم و امضا کنند.

تعیین تضمین در قرارداد لام سام

تعیین تضمین در این قرارداد، الزامی نیست و به توافق میان طرفین آن بستگی دارد. لازم به ذکر است که تعیین تضمین در این قرارداد می‌تواند تاثیر قابل توجهی در ضمانت حسن اجرای تعهدات تعیین شده در آن داشته باشد. طرفین این قرارداد در راستای حسن اجرای تعهدات مقرر در آن می‌توانند از یکدیگر چک یا سفته ضمانت بگیرند. همچنین، تعیین وجه التزام نیز در این قرارداد امکان پذیر است. وجه التزام، یک مبلغ مشخص است که در قرارداد به عنوان جریمه تعیین می‌شود. در این صورت، هر یک از پیمانکار یا کارفرما که مفاد قرارداد لام سام را اجرا نکرده باشد باید مبلغ وجه التزام را به عنوان جریمه پرداخت کند.

توصیه حقوقی

تنظیم دقیق قراردادهای لام سام نیازمند دقت و توجهی همه جانبه است زیرا کوچکترین بی دقتی در تنظیم این قرارداد می‌تواند ضرر زیادی را برای پیمانکار به دنبال داشته باشد. همچنین در هنگام تنظیم این قرارداد باید موضوع پروژه پیمانی، مدت و مبلغ آن به صورت جزئی مشخص شود. اکیداً توصیه می‌کنیم که تنظیم قراردادهای لام سام به افرادی سپرده شود که در حوزه تنظیم قرارداد از تخصص و تجربه کافی برخوردار هستند.

گروه حقوقی رکلا با ارائه خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی ، این امکان را در اختیار کارفرمایان و پیمانکاران قرار داده است که قرارداد لام سام را به صورت اختصاصی و با مشورت کارشناسان حقوقی این گروه تنظیم کنند.