آشنایی با انواع مرجع حل اختلاف کار به همراه بررسی حدود صلاحیت هر کدام از آن‌ها
قرارداد کار به قراردادی شفاهی یا کتبی گفته می‌شود که کارگر و کارفرما امضا می‌کنند. امضای این قرارداد باعث ایجاد یک رابطه استخدامی میان کارگر و کارفرما خواهد شد. همچنین امضای این قرارداد باعث می‌شود که رابطه کاری و استخدامی میان کارفرما و کارگر تحت شمول مقررات و ضوابط قانون کار قرار بگیرد. بنابراین، کارگر و کارفرمایی که تحت شمول قانون کار قرار گرفته‌اند باید دعاوی خودشان را نیز مطابق با مقررات مقرر در این قانون برطرف کنند. منظور از مرجع حل اختلاف کار ، مراجعی است که قانونگذار در قانون کار برای حل و فصل دعاوی میان کارگر و کارفرما پیش بینی می‌کند. به عبارت دیگر، کارفرما و کارگر برای رسیدگی و برطرف کردن دعاوی خودشان باید نزد مراجعی بروند که قانونگذار در قانون کار تعیین کرده است.
این مراجع در اداره کار مستقر هستند و صلاحیت رسیدگی به دعاوی ناشی از روابط کاری میان اشخاص را دارند. هیات تشخیص و هیات حل اختلاف، مراجع حل اختلاف پیش بینی شده در قانون کار هستند که دعاوی میان کارگر و کارفرما را مورد رسیدگی قرار می‌دهند و برای برطرف شدن آن، رای صادر می‌کنند. قانونگذار در قانون کار از دیوان عدالت اداری به عنوان مرجع حل اختلاف کار صحبت نکرده است اما این مرجع قانونی نیز در برخی موارد، برای رسیدگی به دعاوی میان کارفرما و کارپذیر، صلاحیت پیدا می‌کند.
در این مقاله با انواع مراجع حل اختلاف که مسئولیت رسیدگی به دعاوی ناشی از روابط کاری بر عهده آن‌ها گذاشته می‌شود و همچنین با محدوده صلاحیت آن‌ها آشنا می‌شویم.
انواع مراجع حل اختلاف وزارت کار کدام هستند؟
قانون کار، یک قانون آمره و لازم الاجرا است. به همین دلیل، تخلف از ضوابط و مقررات این قانون تحت هیچ شرایطی امکان پذیر نخواهد شد. بنابراین، دعاوی ناشی از روابط کاری نیز باید با نظارت بر مقررات و ضوابط مقرر در این قانون، رسیدگی و برطرف شوند. در این قانون، برای رسیدگی و خاتمه دادن به دعاوی ناشی از روابط کاری، مراحل زیر پیش بینی شده است:
مرحله اول رسیدگی در انواع مرجع حل اختلاف کار
کارگر و کارفرمایی که با یکدیگر اختلاف پیدا کرده‌اند، در مرحله اول باید به شورای اسلامی کار مراجعه کنند. دعاوی میان کارگر و کارفرما در شورای اسلامی کار به صورت کدخدامنشانه و مسالمت آمیز برطرف خواهد شد.
مرحله دوم رسیدگی به مشکلات مربوط به روابط استخدامی
در صورتی که کارفرما و کارگر موفق به برطرف کردن مسالمت آمیز دعاوی خودشان در شورای اسلامی کار نشدند، باید به هیئت تشخیص مراجعه کنند. هیئت تشخیص در اداره کار تشکیل می‌شود و برای رسیدگی بدوی به دعاوی میان کارفرما و کارگر صلاحیت دارد.
مرحله سوم رسیدگی به دعاوی در مرجع حل اختلاف کار
قانونگذار به طرفین اختلاف اجازه داده است که نسبت به رای صادره از هیئت تشخیص اعتراض کنند. هیات حل اختلاف نیز از دیگر مراجع حل اختلاف اداره کار و مرجع تجدید نظر از رای و حکمی است که هیئت تشخیص صادر می‌کند. به همین دلیل می‌توان گفت، اصولا این مرجع در صورتی صلاحیت رسیدگی به دعاوی میان کارفرما و کارگر را پیدا می‌کند که آن‌ها نسبت به رای صادره از هیئت تشخیص اعتراض (تجدید نظر خواهی) کرده باشند.
مرحله چهارم و آخرین مرحله
آن رای و حکم که هیات حل اختلاف به عنوان مرجع حل اختلاف کار صادر کرده، قطعی است و به اجرا گذاشته خواهد شد. با این حال، قانونگذار در ماده 13 قانون دیوان عدالت اداری به شعب این دیوان اجازه می‌دهد که اعتراضات وارده به رای هیات حل اختلاف را مورد رسیدگی قرار بدهند. به عبارت دیگر، دیوان عدالت اداری مرجع فرجام خواهی نسبت به رای صادر شده از سوی هیات حل اختلاف است.
هیات تشخیص، نخستین مرجع حل اختلاف دعاوی کار
این هیات در صورتی صلاحیت رسیدگی به دعاوی میان کارگر و کارفرما را پیدا می‌کند که دعاوی آن‌ها به صورت دوستانه و مسالمت آمیز برطرف نشده باشد. می‌توان گفت این هیئت، یکی از مراجع حل اختلاف اداره کار و نخستین مرجع رسیدگی به تمام شکایاتی است که به اداره کار تسلیم می‌شود. این مرجع در تمام ادارات کار شهرستان‌ها تشکیل خواهد شد و تعداد آن نیز به نظر وزارت کار بستگی دارد. بنابراین، ممکن است که در یک شهرستان، چندین هیات تشخیص تشکیل شده باشد. جلسات این هیات نیز در اداره کار برگزار خواهد شد. هیات تشخیص سه عضو دارد، اعضا تشکیل دهنده این هیئت عبارتند از:
- یک نفر به عنوان نماینده کارگر؛
- فردی به نمایندگی از کارفرما؛
- یک نفر به عنوان نماینده اداره کار.
جلسه اول این هیئت در صورتی تشکیل می‌شود و رسمیت پیدا می‌کند که هر سه عضو آن حاضر باشند. جلسه دوم این هیئت که برای رسیدگی به دعاوی میان کارگر و کارفرما تشکیل شده است، با حضور دو عضو نیز رسمیت پیدا می‌کند. بنابراین آرای صادره از این مرجع می‌تواند براساس رای اکثریت اعضا یا به واسطه اتفاق آرای اعضای آن، اتخاذ شده باشد. ممکن است که این هیات جلسات متعددی را برای رسیدگی به دعاوی میان کارفرما و کارگر تشکیل بدهد. در هر حال، رای نهایی که از سوی این هیئت صادر شده در ظرف 15 روز قابل اعتراض و تجدید نظر خواهی در هیات حل اختلاف است. به همین دلیل، می‌توان گفت آن رای که از این مرجع صادر می‌شود پس از گذشت 15 روز، قطعی و لازم الاجرا خواهد شد.
همچنین در صورتی که کارگر در جلسه اول رسیدگی حاضر نشود، این اقدام او باعث تجدید جلسه خواهد شد اما در جلسه دوم، عدم حضور هر یک از کارفرما و کارگر مانع از تشکیل جلسه و صدور رای نخواهد شد.
تشریفات رسیدگی در هیات تشخیص، نخستین مرجع حل اختلاف دعاوی کار
قانونگذار، تشریفات رسیدگی در مراجع حل اختلاف وزارت کار را به واسطه آیین نامه رسیدگی و چگونگی تشکیل جلسات هیات‌های تشخیص و حل اختلاف مشخص کرده است. در ادامه، مهمترین تشریفات رسیدگی در هیات تشخیص را مطابق با آیین نامه فوق الذکر بررسی می‌کنیم:
- تنظیم دادخواست مکتوب به زبان فارسی و بر روی برگه‌های مخصوص؛
- تقدیم دادخواست کتبی به واحد کار و امور اجتماعی؛
- تعیین مشخصات و اطلاعات مربوط به هر یک از خواهان و خوانده در دادخواست.
- تنظیم دادخواست و پیوست‌های آن به تعداد خوانده و به اضافه یک نسخه دیگر.
هیات حل اختلاف، دومین مرجع حل اختلاف کار
همانگونه که در مطالب قبلی این مقاله نیز گفتیم، رای صادره شده از سوی هیئت تشخیص در ظرف 15 روز قابل اعتراض است. هیات حل اختلاف نیز مرجع تجدید نظر نظر خواهی نسبت به آن رای یا حکمی است که هیات تشخیص صادر می‌کند. بنابراین صلاحیت مراجع حل اختلاف کار به دو نوع بدوی (نخستین) و تجدید نظر خواهی تقسیم می‌شود. صلاحیت مراجع حل اختلاف کار به صورت بدوی (نخستین)، هیئت تشخیص را شامل خواهد شد و صلاحیت مراجع حل اختلاف قانون کار در مرحله تجدید نظر نیز منحصر به هیات حل اختلاف است. به عبارت دیگر، صلاحیت مراجع حل اختلاف قانون کار در مرحله تجدید نظر، صرفاً هیات حل اختلاف را شامل می‌شود.
این هیات از 9 عضو تشکیل شده که عبارتند از:
- سه نفر از نمایندگان دولت ( مدیر کل اداره کار و امور اجتماعی استان، فرماندار شهرستان و رئیس کل دادگستری استان)؛
- نمایندگان کارگران که باید سه نفر باشند؛
- سه نفر از نمایندگان کارفرمایان.
مدیر کل اداره کار و امور اجتماعی استان، ریاست جلسات این هیئت را بر عهد دارد. همچنین، جلسات این هیئت در صورتی رسمیت پیدا می‌کنند که 7 عضو از 9 عضو آن حاضر باشند.
می‌توان گفت، تصمیماتی که در جلسات این هیئت گرفته می‌شود، می‌تواند به اتفاق آرای اعضای آن یا با اکثریت آرا اتخاذ شده باشد.
آیا دیوان عدالت اداری از مرجع حل اختلاف کار به شمار می‌رود؟
رای صادر شده از سوی هیات حل اختلاف، قطعی و لازم الاجرا است. قانونگذار در قانون کار، مرجع فرجام خواهی نسبت به رای صادره از هیئت حل اختلاف را تعیین نکرده است. با این حال، در ماده 13 قانون دیوان عدالت اداری، برای رسیدگی فرجامی نسبت به رای صادره از سوی هیات اختلاف به شعب این دیوان صلاحیت داده می‌شود. بنابراین در صورتی که کارفرما یا کارگر قصد اعتراض و فرجام خواهی نسبت به رای صادره از هیئت حل اختلاف را داشته باشند باید به شعب دیوان عدالت اداری مراجعه کنند.
پیشنهاد ما برای امضای انواع قرارداد استخدامی
قرارداد استخدام می‌تواند به صورت شفاهی یا کتبی تنظیم شود. از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشته باشیم که مدت اعتبار قرارداد کار شفاهی فقط یک ماه است. همچنین در بسیاری از موارد، مکتوب نکردن قرارداد کار شفاهی باعث بروز اختلاف میان کارفرما و کارگران می‌شود. قرارداد کار مکتوب نیز باید براساس مقررات قانون کار و با توجه به حقوق و منافع قانونی کارفرمایان و کارگران تنظیم گردد. بنابراین برای تنظیم قرارداد کاری که صحیح و معتبر باشد، لازم است با قانون کار نیز آشنایی داشته باشیم. برای تنظیم اختصاصی قرارداد استخدامی که براساس قانون کار و با توجه به بررسی تمام حقوق و منافع قانونی کارگران تنظیم شده است، می‌توانید از خدمات تنظیم قرارداد رکلا استفاده کنید.
همچنین برای آشنایی با مقررات قانون کار که در هنگام تنظیم قرارداد باید مد نظر قرار بگیرند نیز می‌توانید از امکانات موجود در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا بهره ببرید.
