اثرات فشار شغلی بر افراد و آشنایی با عوامل فشارزای روانی یا خارج از سازمان
یکی از نیازهای اساسی انسان‌ها، اشتغال است که یک مسئله مهم در تامین نیازهای مادی فرد و بقای جامعه به شمار می‌آید. از طرفی، نیروی انسانی یکی از ارزشمندترین سرمایه‌ها در هر سازمان به حساب می‌آید اما در عصر حاضر، علی رغم صنعتی شدن جوامع و تسهیل امور، افراد با مشکلات زیادی روبرو هستند. یکی از این معضلات، تنش روانی است و یکی از رایج‌ترین نوع آن، فشار شغلی محسوب می‌شود زیرا طبق مطالعات صورت گرفته، هر فردی یک سوم از زمان خود را در محیط شغلی خود سپری می‌کند و به تبع آن، شغل، منبع بالقوه ایجاد فشار روانی در افراد خواهد بود.
امروزه، به دلیل تاثیرات مخربی که تنش روانی ناشی از شغل بر روی سلامت کارکنان، غیبت آن‌ها از سازمان، به خطر انداختن امنیت اعضاء و همچنین، مختل کردن فعالیت‌‌های سازمان می‌گذارد، این موضوع، یکی از مباحث مهم مورد مطالعه در بررسی رفتار سازمانی به شمار می‌آید. در این مقاله قصد داریم با عوامل موثر در ایجاد فشار روانی آشنا شویم زیرا این مسئله، آثار نامطلوبی بر روی روح و جسم کارمندان به جای می‌گذارد و به دنبال آن، از کارایی و بهره وری آن‌ها نیز می‌کاهد. لازم به ذکر است که روابط شغلی این اشخاص، از قانون کار پیروی می‌کند و طرفین با یکدیگر، قرارداد استخدام امضا کرده‌اند.
فشار شغلی چیست؟
فشار شغلی ، احساس آزار دهنده‌ای است که به دلیل عدم تناسب بین خواسته‌ها و الزامات شغلی و ظرفیت وجودی کارمندان اتفاق می‌افتد که به موجب آن، تعادل روانی افراد بر هم می‌ریزد. در واقع، حالتی است که برای فرد معینی در شغل معینی رخ می‌دهد.
امروزه، کارکنان و مدیرانی که به واسطه امضای قرارداد کار با یکدیگر همکاری می‌کنند، یکی از آسیب‌پذیرترین قشرها در برابر استرس و تنش روانی به شمار می‌آیند زیرا ماهیت شغلی کارمندان نسبت به گذشته، دچار تغییرات بزرگی شده است. این تحولات، ناشی از پیشرفت تکنولوژی در زندگی حرفه‌ای آن‌ها، نگرانی این افراد از به روز نبودن سطح دانش و اطلاعاتشان و افزایش انتظارات و توقعات سازمان و مشتریان از آن‌ها است که با ظرفیت جسمی و روانی‌شان سازگاری ندارد.
اثرات فشار شغلی بر روی افراد
فشار روانی، الزاما یک مسئله مخرب نیست و در حد معقول، مفید تلقی می‌شود زیرا انگیزه‌ای را در افراد به وجود می‌آورد که به انجام وظایفشان بپردازند اما مقدار بیش از حد آن، بهداشت روانی آن‌ها را بر هم می‌زند، به تبع آن، بهره وری و بازدهی را کاهش می‌دهد و مشکلات رفتاری و تعارض را در سازمان سبب می‌شود. در واقع، اگر فشار روانی به صورت مستمر ادامه داشته باشد، تاثیرات نامطلوبی در بر خواهد داشت.
اثرات فشار شغلی بر افراد، عواملی از قبیل اثرات مخرب جسمی مانند فشار خون بالا، امراض قلبی، درد مفاصل و امراض دیگر، مشکلات روانی از جمله خشم، افسردگی، کاهش اعتماد به نفس، عدم تمرکز و تصمیم گیری و غیره و تاثیر بر روی رفتار افراد مانند کم خوری، پر خوری، استعمال دخانیات، مشروبات الکلی و موارد دیگر هستند.
فشار روانی شغلی چیست و عوامل فشارزای شغلی به چند دسته تقسیم می‌شود؟
دنیای صنعتی امروز، گرفتاری‌های زیادی را به وجود آورده است. نگرانی افراد نسبت به شغل، خانواده، وضع اقتصادی، انتظارات سازمان از کارکنان و غیره از عوامل ایجاد کننده فشار روانی بر روی افراد هستند.
چنانچه فشار روانی در محیط شغلی یا در برخورد با عوامل شغلی ایجاد شود و افراد در پاسخ به یک موقعیت خارجی، انتظارات، خواسته‌ها و وظایف محوله به خود که فراتر از توانایی‌شان باشد، آرامش خود را از دست بدهند، دچار فشار روانی شغلی می‌شوند. در صورتی که این مسئله، مدیریت نشود، آثار منفی بر عملکرد سازمان می‌گذارد. در ادامه، قصد داریم با عوامل فشارزای شغلی بیشتر آشنا شویم. این عوامل به چهار سطح، تقسیم می‌شوند که در ادامه ذکر می‌کنیم:
- فردی؛
- گروهی؛
- سازمانی؛
- فرا سازمانی یا خارج از سازمان.
عوامل فشار روانی شغلی فردی
عوامل تنش روانی در سطح فردی، مواردی هستند که به طور مستقیم با وظایف شغلی کارمند، ارتباط دارند. این عوامل عبارتند از:
- مشکلات جسمی مانند سوزش چشم، سرما خوردگی، سردرد و غیره؛
- عدم شفافیت یا ابهام شغل؛
- تضاد نقش؛
- انجام وظایف در یک بازه زمانی مشخص و محدود؛
- حساس بر کیفیت انجام وظایف؛
- پیشرفت تکنولوژی و نگرانی از قدیمی شدن معلومات؛
- ناتوانی در انجام امور و عدم کنترل محیط شغلی خود؛
- استقامت روانی در برابر تنش‌های پیش رو؛
- حجم بالای انتظارات و توقعات کارفرما از کارمند؛
- کمال گرایی، تعیین اهداف غیر واقعی و در نتیجه آن، رقابت ناسالم با خود و دیگران.
عوامل فشار روانی شغلی گروهی
هر سازمان از گروه‌های مختلفی تشکیل شده است و هر یک از اعضاء سازمان، متعلق به گروه خاصی هستند. حال اگر در یک گروه، انسجام گروهی نباشد و اعضای گروه، فرد را به رسمیت نشناسند، آن کارمند با فشار روانی مواجه خواهد شد. این موضوع، ناشی از رفتار اشتباه مدیریت آن گروه است. در ادامه، به عوامل ایجاد فشار روانی گروهی می‌پردازیم.
تنش کاری همگانی با چند علت
- نبود روابط موثر بین اعضاء با یکدیگر و با مافوق خود؛
- عدم حمایت اجتماعی؛
- توقع بهره‌وری زیاد؛
- تمرکز بر نقاط ضعف عملکرد کارکنان و نادیده گرفتن نقاط قوت آن‌ها؛
- عدم راهنمایی صحیح فرد؛
- آزار و اذیت جنسی کارمند؛
- عدم توجه کافی به دستاوردهای افراد.
عوامل فشار شغلی سازمانی یا در محیط شغلی
عوامل فشار شغلی در سطح سازمانی باید با توجه به فرهنگ آن سازمان و جو حاکم بر آن مورد بررسی قرار بگیرند. بیایید به عوامل ایجاد فشار روانی در سازمان‌ها نگاهی بیندازیم:
- ارزیابی غیر صحیح عملکرد کارکنان و اجحاف در حق افراد پر تلاش؛
- عدم تساوی حقوق و مزایا بین اعضای هم رده؛
- ارائه دستورالعمل‌های مبهم و تعارض در نقش؛
- جا به جا کردن‌های مکرر و انتقال‌های نابجای اعضا؛
- عدم مشارکت کارمندان در تصمیم گیری؛
- ارائه ندادن اطلاعات کافی به افراد در رابطه با ایفای نقش؛
- اهداف مبهم و متضاد سازمان؛
- قوانین خشک و غیرقابل انعطاف؛
- تعیین معیارهای ناقص و نادرست برای ارزیابی عملکردها؛
- عدم امکان ارتقاء و پیشرفت؛
- امنیت شغلی پایین و در نتیجه تلاش زیاد از حد فرد برای در اوج ماندن؛
- شرایط محیطی نامناسب مانند سر و صدای زیاد، گرمی یا سردی هوا، نور کم و ناکافی و غیره؛
- فعالیت با فناوری‌های جدید.
عوامل فشار شغلی خارج از سازمان یا فرا سازمانی
افراد در جامعه پر ازدحام امروزی، با گرفتاری‌ها و چالش‌های متعددی روبرو هستند که اگر تعادل، بین زندگی حرفه‌ای و شخصی آن‌ها برقرار نباشد، نوعی تعارض یا تنش روانی را برایشان ایجاد می‌کند. در واقع، تنش روانی ناشی از شغل، فقط به مسائلی که در سازمان اتفاق می‌افتد محدود نمی‌شود بلکه در خارج از سازمان، عواملی وجود دارند که زمینه ساز فشار روانی برای کارمندان هستند. در ادامه به عوامل فشار شغلی خارج از سازمان اشاره می‌کنیم.
علت‌های خارجی مهم در ایجاد تنش
- شرایط خانوادگی، مالی و اجتماعی نامناسب؛
- داشتن شغل دوم و در برخی مواقع شغل سوم به منظور تامین معاش؛
- شاغل بودن همسر؛
- تبعیض جنسیتی در جامعه به خصوص در مورد زنان؛
- انجام وظایف شغلی در زمان استراحت و حتی روزهای تعطیل؛
- نگرانی در مورد انجام به موقع امور و اتمام آن در مهلت مقرر؛
- شتاب زدگی در انجام امور روزمره مانند غذا خوردن، راه رفتن و غیره؛
- کم صبر و در اغلب موارد پرخاشگر و خشن بودن.
پیشنهاد ما
فشار روانی در سطوح پایین، افزایش کارایی و بهره وری را سبب می‌شود اما در سطوح بالاتر، مشکلات روانی و جسمی را به همراه دارد. فشار روانی ناشی از شغل، یک ارتباط متقابل بین ویژگی‌های شخصیتی فرد و شرایط شغلی او است و زمانی اتفاق می‌افتد که خواسته‌های محیط شغلی فراتر از توان فرد باشد. به هر حال، فشار روانی شغلی، موضوعی است که جویندگان شغل باید به آن توجه کنند و در هنگام انتخاب شغل، از مسائل عاطفی و روانی آن غافل نشوند.
در این مقاله در رابطه با فشار شغلی کارکنان و مدیران صحبت کردیم که دو قشر مدیر و کارمند باید از آن مطلع شوند اما محتویات این مقاله همه قضیه را پوشش نمی‌دهد و لازم است از ابعاد حقوقی این رابطه همکاری نیز آگاه باشند.
در این زمینه به شما پیشنهاد می‌کنیم که برای آگاهی از ابعاد حقوقی روابط خود با کارکنان، از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی بهره ببرید. علاوه براین، این امکان را نیز خواهید داشت که نوشتن متن قرارداد خود را به کارشناسان و وکلای مجرب رکلا بسپارید. برای این منظور روی لینک تنظیم قرارداد بزنید و درخواستتان را ثبت کنید.
قرارداد کار موقت
برای قرارداد استخدامی کارکنان و کارمندان، از این نمونه قرارداد استفاده کنید.
