مالکیت معنوی اختراع ؛ ویژگی‌ها و اختیارات مرتبط با این حق برای مخترع
یکی از مواردی که در نظام‌های حقوقی اکثر کشورهای دنیا پذیرفته شده است، مالکیت معنوی اختراع نام دارد. در سال‌های اخیر با توجه به رشد علم و صنعت، یکی از اقدامات ضروری جهت حفظ خلاقیت و انگیزه افراد مستعد تضمین حقوق مخترع است. ثبت اختراع یعنی که حق بهره‌برداری به مخترع برای مدت معینی اعطا می‌شود. مالکیت معنوی اختراع مانع استفاده بدون مجوز و بدون رعایت حقوق مخترع خواهد شد. در واقع ثبت اختراع و حفظ حقوق مالکیت معنوی مخترع موجب می‌شود تا مخترع با خیالی آسوده اقدامات لازم را برای رشد علم، صنعت و تحقیق درباره سایر پروژه‌های صنعتی انجام دهد.
همانطور که می‌دانید حقوق مالکیت معنوی شاخه‌ای از علم حقوق است که از حقوق مالی، اقتصادی، معنوی و اخلاقی مخترع حمایت می‌کند. حقوق مالکیت معنوی به دو بخش مهم تقسیم می‌شود. حقوق مالکیت ادبی و حقوق مالکیت صنعتی دو مورد از تقسیم‌بندی های مهم در این زمینه هستند. در بخش ادبی، موضوعات مربوط به آثار ادبی مانند فیلم، نمایش‌نامه و کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرند.
در بخش مالکیت صنعتی نیز اختراعات و طرح‌های صنعتی بررسی می‌شوند. موضوع بحث ما در این متن، یکی از مسائل مربوط به مالکیت صنعتی یعنی اختراع است. مالکیت معنوی در زمینه اختراع به عنوان پیشرفتی در زندگی انسان محسوب می‌شود. وجود این حق در جهت حمایت از مخترعان، اقدامی است که سبب بروز خلاقیت و رشد آن‌ها خواهد شد. در واقع وجود این حق و حفظ آن، به مخترع و سایر افراد برای اقدامات بعدی انگیزه می‌دهد.
پیشنهاد می‌کنیم در ادامه مطالعه این مقاله، مقاله ضمانت اجرای حقوق مالکیت فکری را نیز مطالعه کنید.
مالکیت معنوی اختراع چیست؟
اختراع، یک راه‌حل فنی محسوب می‌شود. ممکن است اختراع یک ایده مبتکرانه، محصول، فرآیندی قابل فروش و بازار پسند باشد. در واقع اختراع را به عنوان یک نوآوری می‌شناسند. بر اساس ماده ۱ قانون ثبت اختراعات، اختراع نتیجه اندیشه فرد یا افرادی است که فرآیند یا فرآورده‌ای را برای بار اول ارائه می‌دهند. این اختراع مشکلی را در حرفه، فن، فناوری، صنعت یا مواردی مانند آن حل می‌کند.
مطابق ماده ۲ این قانون، اختراعی قابل ثبت است که ابتکاری جدید یا کاربردی صنعتی داشته باشد. حقوق اختراع به طور انحصاری به مخترع تعلق دارند. چنانچه افرادی به طور مشترک، چیزی را اختراع کرده باشند، حقوق ناشی از اختراع به طور مشترک به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
اثرات این اقدام برای مخترع
ثبت مالکیت معنوی اختراع و حفظ آن، اثراتی را برای مخترع و اثر او به دنبال دارد. موقعیت مناسب اختراع او در بازار و رقابت با افراد صاحب اثر، افزایش منافع و درآمد از این طریق، دسترسی به بازارهای جدید و کاهش خطرات احتمالی در رابطه با اختراع، از اثراتی هستند که حفظ مالکیت معنوی برای اختراع ایجاد می‌کند.
حق مالکیت معنوی به حقوقی گفته می‌شود که ارزش اقتصادی داد و ستد دارند ولی موضوع آن شیء معین، مادی نیست.
تصور کنید شخصی برای آسفالت جاده‌های کشور یک دستگاه سبک و سرعتی را اختراع کرده است. این اختراع او به طور قابل توجهی در هزینه‌ها و زمان صرفه جویی می‌کند. برای ثبت این اختراع باید مطابق مقررات فرآیندی طی شود. در آن صورت مالکیت معنوی اختراع حفظ خواهد شد.
اداره ثبت اختراعات مالکیت معنوی
به اداره‌ای که اقدامات لازم جهت ثبت اختراع را انجام می‌دهد، اداره ثبت اختراعات مالکیت معنوی گفته می‌شود. کارشناسانی که در این اداره حضور دارند، امور مربوط به ثبت اختراع را پیگیری می‌کنند. این اداره یک سازمان دولتی محسوب می‌شود که صدور گواهی اختراع را انجام می‌دهد. مخترع باید مدارک مربوط به ثبت اختراع را به این اداره ارسال کند. سپس فرآیند ثبت اختراع صورت می‌گیرد. این اداره در تهران مستقر است. کارشناسان و مسئولین این اداره فقط به صورت غیر حضوری و از طریق سایت مالکیت معنوی ثبت اختراع اقدامات لازم را برای ثبت اختراعات افراد انجام می‌دهند.
مالکیت معنوی حق اختراع
اگر دو یا چند نفر با همکاری یکدیگر اختراعی داشته باشند، همه آن‌ها به عنوان مخترع شناخته می‌شوند. چنانچه آن‌ها قصد ثبت اختراع را داشته باشند، نام همه آن‌ها به عنوان مخترع در گواهی ثبت اختراع نوشته می‌شود.
تصور کنید ۳ نفر از دانش دانشجویان یک دانشگاه با همکاری یکدیگر اختراعی در زمینه کاهش آلودگی هوا دارند. آن‌ها باید ابتدا اقدامات لازم را برای معرفی و توضیح این اختراع انجام دهند. سپس اقدامات لازم برای ثبت گواهی انجام خواهد شد.
در شرایطی که مخترعان از طریق سایت مالکیت معنوی ثبت اختراع اقدامات لازم را انجام دهند، پس از آن در صورتی که مانعی وجود نداشته باشد، اختراع ثبت می‌شود. این اقدام منجر به حفظ مالکیت معنوی حق اختراع برای مخترع خواهد شد.
اقدامات و مراحل لازم برای ثبت اختراع چه مواردی هستند؟
در قانون ثبت اختراع، فرآیند انجام این کار و مواردی که به عنوان اختراع شناخته می‌شوند، مطرح شده است. برای اینکه یک اختراع ثبت شود، لازم است مخترع مدارک مورد نیاز را تکمیل کند و در مورد آن توضیح دهد. سپس فرم اظهارنامه را که نام مخترع، نام مالک اختراع، نشانی و اطلاعات آن‌ها در آن ثبت شده است را به اداره ثبت اختراع تحویل می‌دهد. چنانچه مخترع خودش این اقدام را انجام ندهد، باید وکالت‌نامه ارائه دهد.
اگر این اختراع توسط شرکت یا دانشگاهی صورت گرفته باشد، نام آن‌ها نیز نوشته می‌شود. سپس سهم هر کدام از آن‌ها مطرح خواهد شد. شرکت یا دانشگاه باید نامه‌ای به رئیس اداره مالکیت صنعتی ارسال کند. پس از این مراحل نیز لازم است که به صورت حضوری برای ثبت اختراع مراجعه کنند.
برای ثبت اختراع باید هزینه لازم پرداخت شود. همچنین لازم است که یک مرکز علمی و تحقیقاتی را معرفی کنند تا تأییدیه علمی برای این اختراع از آن کسب شود. بعد از اینکه این اقدامات انجام شد، ثبت اختراع به روزنامه رسمی اعلام می‌شود و آگهی ثبت اختراع منتشر خواهد شد. پس از آن ثبت اختراع صورت می‌گیرد. معمولاً ثبت اختراع به صورت موقت انجام می‌شود. مالک و مخترع باید سالانه حق ثبت آن را بپردازند. در غیر این صورت گواهی‌نامه فاقد اعتبار قانونی است.
مالکیت معنوی ثبت اختراعات
ثبت اختراع، اولین گام در جهت حفظ مالکیت معنوی ثبت اختراعات محسوب می‌شود. یکی از نگرانی‌هایی که برای مخترعان در زمینه حفظ آثار آن‌ها وجود دارد، حمایت مالی و معنوی از اختراع است. یعنی افرادی که ماه‌ها و حتی سال‌ها تلاش می‌کنند و یک ایده یا اثر را اختراع می‌کنند، انتظار دارند که این اختراع ارج نهاده شود. آن‌ها خواهان حفظ ارزش اثر خود هستند. ثبت اختراع دغدغه‌های مخترعان را تا حدودی برطرف می‌کند.
مخترع با ثبت اختراع خود، می‌تواند از تسهیلات و مزایایی بهره‌مند شود. اگر طرح صنعتی جدید باشد و عملکرد آن مطابق آنچه مخترع بیان کرده است، پیش برود، این طرح پذیرفته می‌شود. البته شرایطی که در این متن بیان کردیم، باید برای این اختراع وجود داشته باشد.
ارزیابی اختراع با توجه به جدید و قابل اجرا بودن آن صورت می‌گیرد. چنانچه کارشناسان، این ایده و اختراع را به عنوان طرح نو و قابل اجرا تشخیص دهند، اختراع قابل ثبت است.
در شرایطی که شخصی قصد دارد اختراع خود را ثبت کند، لازم است که مشخصات آن را به طور کامل شرح دهد.
یعنی خصوصیات این اختراع را به طور کامل بیان کند. به نحوی که کارشناسان قانع شوند که این اختراع را تأیید و ثبت کنند. مخترع باید درباره نوآوری جدید اختراع خود نسبت به طرح‌هایی که در گذشته ثبت شده‌اند، به طور دقیق و کامل توضیح دهد. یعنی کاربردی بودن و مزایای آن به طور کامل مطرح می‌شود. اگر اختراع بعد از مراحلی که بیان شد، ثبت شود، بهره برداری از آن با مجوز امکان‌پذیر خواهد بود.
خدمات مجموعه حقوقی رکلا
مجموعه حقوقی رکلا از افرادی تشکیل شده است که سال‌ها در زمینه مسائل حقوقی تجربه دارند. چنانچه در مورد ثبت اختراع و حقوق خود در این زمینه سوالی دارید، می‌توانید از طریق مشاوره حقوقی تلفنی سوال خود را مطرح کنید. کارشناسان ما شما را راهنمایی می‌کنند تا بتوانید بهترین اقدام را در جهت حفظ اختراع خود انجام دهید.
چنانچه برای ثبت قرارداد در این زمینه یا سایر موارد به قرارداد نیازمند هستید، می‌توانید این مورد را به ما بسپارید. کارشناسان رکلا با دقت و تمرکز فرآیند تنظیم قرارداد را انجام می‌دهند.
اگر در مورد این مقاله، سوالی دارید، لطفا سوال خود را در قسمت ثبت سوال مطرح کنید. در اولین فرصت پاسخگوی شما هستیم.