بهداشت شغلی چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
تا قرن شانزدهم میلادی در کتاب‌های پزشکی، بهداشت شغلی و ارتباط بیماری‌های افراد با شغل آنها چندان مورد توجه قرار نگرفته بود اما از قرن شانزدهم به بعد، برخی از پزشکان به تشخیص بیماری‌های ناشی از کار و جلوگیری از آنها توجه کردند. اولین پزشکی که آثار با ارزشی در رابطه با بهداشت در محیط شغلی از خود به جا گذاشت، طبیبی از ناحیه ساکسونی در ایتالیا بنام اگریکولا بود. این پزشک یک کتاب دوازده جلدی درباره حوادث و بیماری‌های ناشی از شغل افراد نوشت. در سال 1567 میلادی نیز یک پزشک سوئیسی به نام پاراسلسوس، کتابی درباره بیماری‌های ناشی از شغل در میان کارپذیران معدن ذوب و فلزات منتشر کرد.
رامازینی ، پدر طب کار و یکی از پیشگامان بزرگ قرن 17 در خصوص بهداشت کار است. کتاب معروف این پزشک درباره بیماری‌های حرفه‌ای در سال 1700 میلادی منتشر شد. رامازینی به پزشکان توصیه می‌کرد که در هنگام معاینه بیماران نوع شغل آنها را نیز بپرسند.
در دنیای امروز محافظت از بهداشت جسمی و روانی کارپذیران در محیط‌های شغلی، بسیار مورد توجه قرار گرفته و قوانین سخت گیرانه‌ای نیز در این باره به تصویب رسیده است. کارپذیران، نیروی مولد هر کشوری هستند و به همین دلیل تامین سلامت و بهداشت آنها در هنگام انجام فعالیت‌های شغلی، نقش قابل توجهی در توسعه صنعتی و اقتصادی کشورها دارد. در حقوق کار ایران نیز بهداشت کارپذیران (اشخاصی که به واسطه قرارداد استخدام مشغول به کار می‌شوند) در محیط‌های شغلی مورد حمایت قرار گرفته و فصل چهارم قانون کار نیز به این موضوع اختصاص پیدا کرده است. در ادامه این نوشته با نحوه حمایت از بهداشت کارپذیران در محیط‌های شغلی بیشتر آشنا می‌شویم.
ارتباط میان بهداشت حرفه‌ای و بهداشت شغلی چیست؟
در ابتدا باید بگوییم که بهداشت حرفه‌ای یکی از شاخه‌های علم بهداشت محسوب می‌شود که موضوع آن شناسایی، اندازه گیری و کنترل عوامل زیان آور در محیط‌های شغلی است. عوامل زیان نیز به عوامل شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی، مکانیکی و مواردی از این قیبل گفته می‌شوند که بر روی سلامت شاغلین تاثیر می‌گذارند. به صورت کلی می‌توان گفت که بهداشت حرفه‌ای، اهداف زیر را دنبال می‌کند:
- ارتقاء سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی شاغلین؛
- پیشگیری از بروز بیماری‌های ناشی از شغل؛
- جلوگیری از بروز حوادث ناشی از کار؛
- انتخاب کار برای شاغلین براساس ویژگی‌های جسمی و روانی آنها.
به صورت کلی می‌توان گفت که بهداشت حرفه‌ای بیشتر به دنبال پیشگیری از بروز بیماری‌های ناشی از عدم رعایت اصول بهداشتی در محیط‌های شغلی است. برای پیشگیری از بروز بیماری‌های ناشی از شغل نیز باید در ابتدا، عوامل زیان آور در محیط‌های شغلی مورد بررسی قرار بگیرد.
با توجه به مقدمات بالا می‌توان نتیجه گرفت که بهداشت حرفه‌ای و بهداشت شغلی با یکدیگر ارتباط تنگاتنگی دارند. حتی می‌توان گفت که منظور از بهداشت شغلی در واقع، همان بهداشت حرفه‌ای است.
بهداشت شغلی چه برنامه‌هایی را دنبال می‌کند؟
همان گونه که در مطالب قبلی این مقاله نیز گفتیم، بهداشت شغلی ، تامین سلامت جسمی و روانی کارپذیران در محیط‌های شغلی را دنبال می‌کند. در ادامه، برنامه‌های بهداشت حرفه‌ای برای تامین سلامت جسمی و روانی کارپذیران در محیط‌های شغلی را بررسی می‌کنیم:
- انجام آزمایشات پزشکی پیش از استخدام ؛
- معاینات دوره‌ای؛
- معاینات استخدامی؛
- نظارت بر خانه‌های بهداشت کارپذیران؛
- نظارت بر کارخانه‌ها و بازرسی ماهیانه آنها؛
- طرح به گر؛
- طرح بقاء (طرح اختصاصی وزارت بهداشت در بهداشتی کردن کارگاه‌های قالی بافی)
- طرح صنوف؛
- طرح پایش کارگاه‌های شهری (بازدید از کارگاه‌های واقع در سطح شهر)؛
- ارائه آموزشهای مرتبط با اصول بهداشتی به کارپذیران، کارکنان و کشاورزان؛
- 12- شناسائی ، ارزیابی و کنترل عوامل زیان آور در محیط‌های شغلی؛
- سنجش و اندازه گیری عوامل زیان آور در محیط‌های شغلی (شامل صدا سنجی، نور سنجی و اندازه گیری گاز و بخار)؛
- صادر کردن مجوزها و پروانه‌های بهداشتی برای کارخانه‌ها و واحدهای صنفی مختلف؛
- بازدید از صنوف صنعتی؛
- ارائه برنامه برای تغذیه کارپذیران؛
- ایجاد تسهیلات و امکانات بهداشتی در صنایع مختلف.
بهداشت شغلی در قانون کار
متاسفانه در قانون کار کشور ما تامین بهداشت روانی و جسمانی کارپذیران در محیط‌های شغلی، چنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است. این موضوع نیز می‌تواند پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و صنعتی جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد زیرا پیشرفت صنعتی و اقتصادی هر کشور در گروی حمایت از نیروهای کار آن است.
با این حال، فصل چهارم قانون کار که مواد 85 الی 95 این قانون را شامل می‌شود، به حفاظت فنی و بهداشت کار اختصاص پیدا می‌کند. قانونگذار در این فصل، وظایف و تکالیفی را در راستای حمایت از بهداشت جسمی کارپذیران در محیط‌های شغلی پیش بینی کرده است.
مطابق با ماده 85 این قانون، تمام کارگاه‌ها، کارفرمایان، کارپذیران و کارآموزان باید تمام دستورالعمل‌هایی که وزارت بهداشت در راستای جلوگیری از بیماری‌های حرفه‌ای و تامین بهداشت کار، کارپذیر و محیط کار تدوین کرده است را رعایت کنند.
بررسی مواد 87 و 92 قانون کار
در اصطلاح قانون کار به مکانی که کارپذیر به دستور کارفرما در آن کار می‌کند، کارگاه گفته می‌شود. با توجه به ماده 87 قانون کار می‌توان گفت، اشخاصی که قصد تاسیس کارگاه جدید یا توسعه کارگاه جدید را دارند باید برنامه کار و نقشه‌های ساختمانی خود را برای تایید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال کنند. وزارت کار در صورتی نقشه‌های ساختمانی را تایید می‌کند که مطابق با مقررات بهداشت شغلی باشند.
برخی از کارگاه‌ها به گونه‌ای هستند که افراد شاغل در آنها با توجه به نوع فعالیت کارشان در معرض بیماری‌های ناشی از شغل قرار می‌گیرند. مطابق با ماده 92، تمام افراد شاغل در این کارگاه‌ها باید دارای پرونده پزشکی باشند و حداقل سالی یک بار توسط مراکز بهداشتی – درمانی معاینه شوند و آزمایش‌های لازم را انجام بدهند. نتیجه معاینه و آزمایش باید در پرونده پزشکی شاغلین نوشته و ضبط شود.
ضمانت اجرای عدم رعایت مقررات بهداشت شغلی
در ابتدا باید بگوییم، مسئولیت اجرای مقررات بهداشت شغلی بر عهده کارفرما و مسئولین کارگاه است. بنابراین اگر عدم رعایت مقررات بهداشت شغلی باعث وقوع حادثه‌ای در کارگاه شده باشد، به ایجاد مسئولیت کیفری و حقوقی برای کارفرما و مسئول کارگاه منجر می‌شود.
باید به این نکته توجه داشته باشیم که ممکن است کارفرما وسایل و امکانات مورد نیاز برای بهداشت محیط شغلی را در اختیار کارپذیر قرار داده باشد و آموزشهای لازم در را نیز به او ارائه بدهد اما با این حال، کارپذیر از وسایل بهداشتی استفاده نکند. در این حالت، کارفرما هیچگونه مسئولیت حقوقی یا کیفری در برابر بیماری‌های ناشی از شغل کارپذیر ندارد.
خدمات گروه حقوقی رکلا در خصوص تنظیم قرارداد کار
قرارداد کار در واقع یک توافق شفاهی یا کتبی میان کارپذیر و کارفرما است که باعث ایجاد رابطه استخدامی میان آنها می‌شود. قرارداد کار در صورتی معتبر و موثر است که مطابق با ضوابط و مقررات قانون کار تنظیم شده باشد. بنابراین در صورتی که کارفرما و کارپذیر، قرارداد میان خودشان را با سهل انگاری و بدون توجه به مقررات قانون کار تنظیم کرده باشند، باعث خواهد شد که این قرارداد از اعتبار و آثار قانونی لازم برخوردار نشود. به صورت کلی می‌توان گفت که تنظیم قرارداد کار در حوزه تخصص کارشناسان حقوق کار است زیرا تنظیم این قرارداد نیازمند آشنایی با مقررات قانون کار خواهد بود.
گروه رکلا با ارائه خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی به کارفرمایان و کارپذیران امکان می‌دهد که قرارداد کار میان خودشان را به صورت اختصاصی و با نظارت و مشورت کارشناسان حقوق کار تنظیم کنند.
