کارهای سخت و زیان آور و دغدغه‌مندی قانون برای حمایت از سلامت جسمانی و روانی کارگران
کارگر به یک شخص حقیقی گفته می‌شود که به واسطه امضای قرارداد کار ، به استخدام کارفرما درآمده است. به عبارت دیگر می‌توان گفت، کارگران قشر زحمت کش جامعه هستند که در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها کار می‌کنند و در ازای فعالیت خود از کارفرما دستمزد می‌گیرند. شاید بهتر است بگوییم، کارگران همان افرادی هستند که برای کسب حداقل دستمزد زحمت بسیار زیادی می‌کشند. برخی از مشاغل به دلیل سختی‌ها و چالش‌هایی که برای کارگران دارند، از باقی مشاغل جدا می‌شوند و در دسته کارهای سخت و زیان آور قرار می‌گیرند.
مشاغل سخت و زیان آور به کارهایی گفته می‌شوند که در آن عوامل شیمیایی، فیزیکی، بیولوژیکی و مکانیکی محیط کار استاندارد نیست. کارگرانی که در این مشاغل فعالیت می‌کنند، تحت تنش‌های روحی و جسمی قرار می‌گیرند. این تنش‌های روحی و جسمی نیز باعث ایجاد بیماری‌های شغلی و عوارض ناشی از آن می‌شوند. در همین راستا، قانونگذار ضوابط و مقررات خاصی را در خصوص به کارگیری کارگران برای انجام مشاغل سخت و زیان آور تعیین کرده است. در این مقاله با ضوابط و مقررات استخدام و به کارگیری کارگران برای انجام مشاغل سخت و زیان آور آشنا می‌شویم.
کار سخت و زیان آور چیست؟ (بررسی انواع آن)
کارهای سخت و زیان آور به دو گروه الف و ب تقسیم می‌شوند. گروه الف، مشاغلی را شامل می‌شود که ویژگی سخت و زیان آور آن‌ها به دلیل ماهیت شغل است اما در صورتی که کارفرما تمهیدات و تدابیر ایمنی و بهداشتی را در محیط به کار بگیرد، باعث از بین رفتن سختی و زیان آور بودن این گونه مشاغل می‌شود.
از سوی دیگر در گروه ب با شغل‌های سخت و زیان آوری رو به رو هستیم که به کارگیری تمهیدات و تدابیر ایمنی و بهداشتی، صرفاً باعث کاهش میزان سختی و زیان آور بودن این مشاغل می‌شود. به زبان ساده‌تر، به کارگیری تمهیدات ایمنی و بهداشتی در مشاغل گروه ب باعث از بین رفتن سختی و زیان آور بودن آن‌ها نخواهد شد و فقط از میزان سختی می‌کاهد.
لیست کارهای سخت و زیان آور
فهرست مشاغلی که به عنوان کارهای سخت و زیان آور شناخته می‌شوند توسط شورای عالی کار و شورای عالی حفاظت فنی و بهداشت کار تهیه می‌شود. این فهرست باید به تصویب وزارت کار و همچنین، وزارت بهداشت نیز برسد. در ادامه، مشاغلی که در لیست کارهای سخت و زیان آور قرار می‌گیرند را بررسی می‌کنیم:
- قرارداد کارگر معدن اعم از اینکه روی زمین یا زیر زمین باشد. به گونه‌ای که کارگر در راهروهای سرپوشیده و تونل‌ها به استخراج از معدن مشغول شود؛
- کار استخراج به معنی هر گونه مباشرت و نظارت کارگر که باعث شود او در میله‌ها، راهروها و تونل‌های معدن مشغول به فعالیت باشد. استخراج، کارهایی مانند جدا کردن یا منفجر کردن مواد از سطح کار، حمل موادی که در اثر انفجار ایجاد شده و همچنین اداره تاسیسات آب و برق در داخل معادن را شامل می‌شود؛
- کار در مخازن سربسته، حفر قنات، حفر چاه و فاضلاب؛
- فعالیت پیوسته در کنار کوره‌های ذوب به گونه‌ای که کارگر در معرض حرارت و بخارهای زیان آور باشد؛
- تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره‌های ذوب؛
- کارگران مشغول به کار در کارگاه‌های سالامبور سازی، دباغی و روده پاک کنی؛
- کارگرانی که به صورت مستمر در گنداب روها، جمع آوری و حمل و دفن زباله‌های شهری مشغول به فعالیت هستند؛
- کار در دامداری و نگهداری طیور برای کارگرانی که به صورت مستمر در زمینه جمع آوری، انتقال و انبار کردن کود کار می‌کنند؛
- اشخاصی که به صورت مداوم و مستمر در ارتفاع بیشتر از 5 متر کار می‌کنند؛
- کارگرانی که به صورت مداوم و مستمر در فضاهای باز بر روی داربست‌ها، اتاق‌های متحرک و دکل‌ها کار می‌کنند؛
- افرادی که بر روی خطوط و پست‌های انتقال برق با فشار شصت و سه کیلو وات و بالاتر از آن در حال فعالیت هستند.
بررسی چند موقعیت شغلی آسیب زننده دیگر
در ادامه، مشاغل دیگری که در لیست کارهای سخت و زیان آور گنجانده می‌شوند را بررسی می‌کنیم:
- مشاغل پخت آسفالت دستی، قیر پاشی، شن پاشی و مالچ پاشی؛
- افرادی که در مخازن، جوشکاری می‌کنند؛
- افرادی که در مکان‌‌هایی با فشار زیاد روانی و جسمانی کار می‌کنند. مانند غواصان و آتش نشان‌ها؛
- سم پاشی مزارع و باغات؛
- ضد عفونی کردن طویله‌ها و مرغداری‌ها؛
- کارهایی که باعث ایجاد بیماری‌های گوش و ناشنوایی کارگر شود؛
- کارهای مربوط به تولید سم و حشره کش؛
- کار با وسایلی که دارای ارتعاش هستند و مشکلاتی را برای سلامتی کارگر به وجود می‌آورند؛
- افراد شاغل در زندان‌ها و ندامتگاه‌ها؛
- افرادی که در مراکز روان درمانی کار می‌کنند و با بیماران روانی در ارتباط هستند؛
- رانندگان مسافر بری درون شهری و برون شهری؛
- رانندگانی که در زمینه حمل و نقل بار مشغول به فعالیت هستند؛
- همچنین، رانندگان وزارت راه و شهر سازی در جاده‌ها؛
- کارشناسان علوم آزمایشگاهی، فوریت‌های پزشکی، مامایی، هوشبری و زیر مجموعه آن‌ها؛
- خبرنگاران.
قانون بازنشستگی کارهای سخت و زیان آور
مشاغل سخت و زیان آور به گونه‌ای هستند که باعث کاهش قوای جسمی و روانی کارگران می‌شوند. به همین دلیل، قانون بازنشستگی کارهای سخت و زیان آور باید با دیگر مشاغل تفاوت داشته باشد. در همین راستا، قانونگذار در تعیین شرایط بازنشستگی کارهای سخت و زیان آور دخالت کرده است و ضوابط آن را تعیین می‌کند. منظور از قانون بازنشستگی کارهای سخت و زیان آور ضوابط و مقرراتی است که در قانون بازنشستگی پیش از موعد کارکنان و کارمندان دولت، آیین نامه اجرایی این قانون و قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین اجتماعی آمده است. قانونگذار در قانون تامین اجتماعی نیز از ضوابط و مقررات بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور صحبت می‌کند.
تعیین ضوابط و شرایط بازنشستگی کارهای سخت و زیان آور یکی از پر اهمیت‌ترین مباحث در حوزه حقوق کار است.
برای بازنشستگی در این مشاغل به چند سال پرداخت حق بیمه نیاز است؟
مطابق با آنچه که در قانون بازنشستگی پیش از موعد آمده است، اگر کارگران حداقل بیست سال سابقه متوالی یا بیست و پنج سال متناوب سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، بدون در نظر گرفتن شرایط سنی می‌توانند تقاضای بازنشستگی خود را در اداره کار و امور اجتماعی استان‌ها مطرح کند تا این درخواست در کمیته‌های استانی مورد بررسی قرار بگیرد.
همچین مطابق با تبصره ماده 76 قانون تامین اجتماعی، اگر کارگر در کارهای سخت و زیان آور دارای 20 سال سابقه خدمت متوالی با پرداخت حق بیمه یا 25 سال خدمت متناوب با پرداخت حق بیمه باشد، با رعایت شرایط سنی 50 سال برای آقایان و 45 سال برای خانم‌ها بازنشسته می‌شود.
شیوه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان آور
کارگرانی که برای انجام مشاغل سخت و زیان آور قرارداد استخدام دارند، به ازای هر یک سال که حق بیمه خود را می‌پردازند برای آن‌ها یک سال و نیم سابقه در نظر گرفته می‌شود.
همچین، کارفرمایی که کارگر را برای انجام مشاغل سخت و زیان آور استخدام کرده است، علاوه بر 23% حق بیمه که کارفرما در مشاغل عادی (مشاغلی که سخت و زیان آور نیستند) می‌پردازد، باید 4% حق بیمه اضافی نیز از سوی کارفرما پرداخت شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت که حق بیمه‌ای که کارفرما باید در این مشاغل پرداخت کند، 27% است.
در قانون کار چه محدودیت‌هایی برای کارهای سخت و زیان آور در نظر گرفته می‌شود؟
ضوابط و مقرراتی که قانونگذار در کارهای سخت و زیان آور برای ساعات کاری، اضافه کاری، مرخصی، شرایط کار زنان و نیز به کارگیری نوجوان تعیین کرده با مشاغل عادی متفاوت است.
مطابق با ماده 61 قانون کار، در این مشاغل تعیین اضافه کاری برای کارگر، ممنوع است. به عبارت دیگر، کارفرما نمی‌تواند برای کارگری که انجام یک کار سخت و زیان آور بر عهده او گذاشته شده است، اضافه کاری تعیین کند. همچنین مرخصی در نظر گرفته شده برای این مشاغل 5 هفته است. یعنی، کارگری که برای انجام این مشاغل استخدام شده است از 5 هفته مرخصی اجباری در طول سال برخوردار می‌شود.
همچنین، قانونگذار در مواد 75 و 83 قانون کار، استخدام و به کارگیری زنان و نوجوانان را برای انجام مشاغل سخت و زیان آور، ممنوع کرده است.
برای داشتن یک قرارداد جامع چه کنیم؟
قراردادی که در راستای استخدام کارگر برای انجام کارهای سخت و زیان آور تنظیم می‌شود باید با توجه به ضوابط و مقرراتی نوشته شود که قانونگذار در قانون کار و دیگر قوانین مرتبط درباره آن پیش بینی کرده است. به همین دلیل، بهتر است که تنظیم قرارداد کار برای انجام کارهای سخت و زیان آور به متخصصان حقوق کار سپرده شود.
در این راستا می‌توانید درخواست تنظیم اختصاصی قرارداد مورد نظر خود را در وب سایت رکلا ثبت کنید. تیم حقوقی ما در اسرع وقت با شما ارتباط می‌گیرند.
همچنین برای آشنایی با ضوابط و مقررات استخدام کارگر برای انجام کارهای سخت و زیان آور نیز می‌توانید با کارشناسان حقوق کار حاضر در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا در تماس باشید.
قرارداد کار موقت
برای ثبت روابط کاری خود، قرارداد کار را از اینجا بگیرید.
