قولنامه صوری ماشین و مهمترین دلایل بطلان آن در قانون

خریدار و فروشنده برای معامله اموال منقول و غیر منقولی که از ارزش زیادی برخوردار هستند، باید سندی تنظیم کنند که نشان دهنده توافق میان آن‌ها و نقل و انتقال مالکیت مال مورد معامله باشد. قولنامه سندی است که با هدف ثبت و ضبط جزئیات مربوط به نقل و انتقال مالکیت مال مورد معامله و تعیین موضوعات مورد توافق خریدار و فروشنده تنظیم می‌شود. خریدار و فروشنده به واسطه امضای این سند در واقع موافقت و رضایت خودشان را نسبت به نقل و انتقال مالکیت مال مورد معامله اعلام می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت؛ قولنامه در صورتی صحیح و معتبر است که طرفین در هنگام امضای آن قصد نقل و انتقال مالکیت مال مورد معامله را داشته باشند. قولنامه صوری ماشین یک قرارداد بی اعتبار است زیرا طرفین معامله در هنگام امضای آن قصد نقل و انتقال خودروی مورد معامله را ندارند.

واژه صوری از لحاظ لغوی به معنای ظاهری و ساختگی است. سند صوری نیز سندی ساختگی است که به منظور ظاهرسازی تنظیم می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت که هدف از تنظیم قولنامه صوری، نقل و انتقال ماشین مورد معامله نیست. یعنی طرفین معامله، این سند را به قصد خرید و فروش ماشین تنظیم و امضا نمی‌کنند. صوری بودن این قولنامه در صورتی قابل اثبات است که ثابت شده باشد طرفین معامله، قصد اجرای مفاد آن را ندارند. در این مقاله با نحوه اثبات صوری بودن قولنامه آشنا می‌شویم. در نظر داشته باشید که این نوع قولنامه، یکی از انواع قولنامه صوری محسوب می‌شود.

دلیل بطلان قولنامه صوری ماشین براساس ماده 190 قانون مدنی

ماده 190 قانون مدنی به تعیین شرایط اساسی معامله اختصاص پیدا کرده است. قانونگذار در این ماده شرایطی را تعیین می‌کند که باعث صحت و نفوذ قانونی معاملات میان اشخاص می‌شوند. قصد یکی از شرایط تعیین شده در این ماده است. به همین دلیل می‌توان گفت، یک معامله در صورتی صحیح و معتبر است که با قصد نقل و انتقال مالکیت یک یا چند مال تنظیم شده باشد.

معامله‌ا‌ی که با هدفی غیر از انتقال مالکیت مال امضا شده باشد، یک عمل حقوقی باطل و غیر قابل استناد است. برای مثال، دو شخص به قصد صحنه سازی و با تبانی قبلی ماشینی را معامله می‌کنند. در این مثال علت باطل بودن معامله این است که به قصد انتقال مالکیت مال مورد نظر امضا نشده بلکه هدف از امضای آن، صحنه سازی و فریب دادن دیگری است. قولنامه‌ای که در راستای ثبت و ضبط یک معامله باطل تنظیم می‌‌شود نیز یک سند باطل است و از هیچگونه اثر قانونی برخوردار نخواهد شد. بنابراین، امضای قولنامه صوری خودرو باعث انتقال مالکیت خودروی مورد معامله به خریدار نمی‌شود. به همین دلیل، خریدار با استناد به آن نمی‌تواند ثابت کند که مالک خودروی مورد معامله است.

هدف از تنظیم قولنامه صوری ماشین چیست؟

اشخاص می‌توانند اهداف مختلفی از تنظیم قولنامه صوری ماشین داشته باشند. در اغلب موارد، قولنامه صوری با هدف ارتکاب جرایمی مانند فرار از پرداخت دین، کلاهبرداری و تصرف نامشروع در مال غیر تنظیم می‌شود. در ادامه، مجازات تنظیم قولنامه صوری برای ارتکاب جرایم فوق الذکر را بررسی می‌کنیم.

معامله صوری خودرو به قصد فرار از پرداخت دین

در بسیاری از موارد هدف از تنظیم قولنامه صوری، جلوگیری از توقیف اموال به سبب عدم پرداخت دین است. در واقع مالک فعلی ماشین با تظاهر به معامله ماشین، اینطور وانمود می‌کند که خودرو را به شخص دیگر واگذار کرده است تا از این طریق، ماشین به دلایل قانونی، توقیف و ضبط نشود. در این حالت، خریدار و فروشنده‌ای که قولنامه صوری را امضا کرده‌اند به مجازات جرم فرار از ادای دین محکوم می‌شوند. مجازات این جرم نیز در ماده 21 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی (مصوب 1393) مشخص شده است. با توجه به این ماده، تنظیم قولنامه صوری به منظور فرار از ادای دین باعث محکومیت مدیون به حبس تعزیری، جزای نقدی یا هر دوی این مجازات‌ها می‌شود.

همچنین در صورتی که منتقل الیه (انتقال گیرنده) نسبت به تنظیم سند صوری برای فرار از پرداخت دین آگاه باشد، در حکم شریک جرم است. برای مثال، مهریه زوجه یک دین است که باید از سوی زوج پرداخت شود. زوج نیز برای فرار از پرداخت دین، ماشین خود را با تنظیم یک قولنامه صوری به پدرش منتقل می‌کند. در این مثال، زوج به مجازات فرار از پرداخت دین محکوم می‌شود. پدر زوج نیز در صورتی که اطلاع داشته باشد قولنامه صوری خودرو برای فرار از پرداخت مهریه تنظیم شده است، به مجازات مشارکت در ارتکاب جرم فرار از پرداخت دین محکوم می‌شود.

معامله صوری به قصد صحنه سازی و ارتکاب جرم کلاهبرداری و جرم تحصیل مال نا مشروع

قولنامه صوری ماشین می‌تواند به قصد فریب دیگری نیز تنظیم شود. در این حالت، تنظیم صوری قولنامه در واقع یک مانور متقلبانه برای ارتکاب جرم کلاهبرداری است. فردی که قولنامه صوری را به عنوان خریدار یا فروشنده و با قصد فریب دادن امضا کرده باشد، ممکن است به مجازات مباشرت، معاونت یا مشارکت در کلاهبرداری محکوم شود.

قولنامه صوری می‌تواند برای ارتکاب جرم تحصیل مال از طریق نامشروع نیز تنظیم شود. در این حالت، اشخاصی که قولنامه صوری خودرو را امضا کرده‌اند به مجازات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع محکوم می‌شوند.

آیا با استناد به اصالت الصحت می‌توانیم اعتبار قولنامه صوری ماشین را اثبات کنیم؟

اصل صحیح بودن قراردادهای میان اشخاص یکی از اصول پذیرفته شده در اغلب نظام‌های حقوقی جهان است. مطابق با این اصل، تمام قراردادهای میان اشخاص، صحیح، معتبر و دارای آثار قانونی هستند مگر آنکه با ارائه دلایل قابل استناد، خلاف این موضوع ثابت شود. بنابراین، با توجه به این اصل می‌توان گفت یک قرارداد در صورتی بی اعتبار و غیر قابل استناد است که باطل بودن آن به واسطه دلایل قطعی و روشن برای ما ثابت شده باشد.

همچنین اصاله الصحت یکی از اصولی است که مورد پذیرش تمام فقهای امامیه قرار می‌گیرد. قانونگذار نیز در قانون مدنی ایران به پیروی از فقهای امامیه، اصاله الصحت را پذیرفته است. ماده 223 قانون مدنی نیز به اصاله الصحت اختصاص پیدا می‌کند. مطابق با این ماده، تمام معاملات میان اشخاص، صحیح و معتبر هستند، مگر در شرایطی که باطل بودن یک معامله به صورت قطعی برای ما به اثبات رسیده باشد.

از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت باشیم که رعایت شرایط اساسی مذکور در ماده 190 قانون مدنی، یکی از شرایط اولیه برای صحیح دانستن یک معامله و سند مرتبط با آن است. قصد اجرای معامله نیز یکی از شرایط اساسی صحت تمام معاملات است که در ماده 190 مورد تاکید قانونگذار قرار می‌گیرد.

بطلان قولنامه صوری ماشین براساس اصاله الصحت و ماده 190 قانون مدنی

می‌توان اینطور گفت که استناد به اصاله الصحت، صحیح بودن معامله‌ای را به اثبات می‌رساند که براساس ماده 190 قانون مدنی تنظیم شده باشد. به عبارت دیگر، صحیح و معتبر بودن قولنامه‌ای که برخلاف شرایط ماده 190 تنظیم شده است را نمی‌توانیم با استناد به اصاله الصحت به اثبات برسانیم. بنابراین ما زمانی می‌توانیم قولنامه صوری ماشین را یک سند باطل و غیر قابل استناد بدانیم که عدم قصد نقل و انتقال مالکیت ماشین مورد معامله برای ما به صورت قطعی ثابت شده باشد. به همین دلیل، احراز صوری معامله و سندی که در این راستا تنظیم شده در صلاحیت مراجع قضایی است.

با توجه به مقدماتی که توضیح داده شد، می‌توانیم بگوییم، هر قولنامه‌ای که برای معامله تنظیم شده یک سند معتبر و قابل استناد است، مگر در صورتی که مراجع قضایی در خصوص بطلان قولنامه صوری ماشین ، حکم صادر کرده باشند.

خدمات حقوقی مرتبط با این موضوع

تنظیم قولنامه خودرو باعث می‌شود که طرفین معامله سند معتبری در دست داشته باشند و بتوانند برای مطالبه حقوق و منافع قانونی خودشان به آن استناد کنند. قولنامه در صورتی معتبر و قابل استناد است که مطابق با شرایط و ضوابط قانون مدنی تنظیم شده باشد. به همین دلیل، بهتر است که نسخه نهایی قولنامه‌ای که برای معامله خودرو تنظیم می‌شود با نظارت کارشناسان حقوق مدنی تدوین شود.

خدمات تنظیم قرارداد رکلا این امکان را برای شما فراهم می‌آورد که قولنامه خودرو را به صورت اختصاصی و با نظارت کارشناسان حقوق مدنی تنظیم کنید.

همچنین برای آشنایی با شرایطی که در قانون مدنی و سایر قوانین مرتبط برای معامله خودرو پیش بینی شده است، می‌توانید با کارشناسان حقوقی ما در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا در تماس باشید.