رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما در قانون کار + شرایط و تشریفات انجام این فرآیند
قانون کار، مهمترین و اصلی‌ترین قانونی است که ضوابط و شرایط حاکم بر رابطه کارفرمایان و کارگران را مشخص می‌کند. در ماده 7 این قانون، قرارداد کار تعریف شده است، مطابق با این ماده، قرارداد کار به قراردادی شفاهی یا کتبی گفته می‌شود که طرفین آن کارگر و کارفرما هستند. امضای قرارداد کار باعث می‌شود که طرفین آن (کارگر و کارفرما)، تحت شمول ضوابط و مقررات قانون کار قرار بگیرند. در قانون کار مراجع و تشریفات خاصی برای حل و فصل دعاوی میان کارگران و کارفرمایان پیش بینی شده است. به همین دلیل، می‌توان گفت که دعاوی کارگر و کارفرما باید مطابق با شرایط و تشریفات مقرر در قانون کار و از طریق مراجع مستقر در اداره کار حل و فصل شوند.
در ادامه این نوشته با شرایط و تشریفات قانونی رسیدگی به دعاوی میان کارگران و کارفرمایان بیشتر آشنا می‌شویم.
بررسی دعاوی کارگر و کارفرما در حقوق ایران
همانگونه که گفتیم، شرایط و ضوابط حاکم بر روابط میان کارفرمایان و کارگران از مقررات قانون کار تبعیت می‌کند. همچنین، به این نکته نیز اشاره کردیم که دعاوی میان کارفرمایان و کارگران در صورتی که ناشی از رابطه کاری و استخدامی میان آن‌ها باشد، باید مطابق با مقررات و تشریفات قانون کار و همچنین از طریق مراجع مستقر در اداره کار حل و فصل شوند. در همین راستا، قانون گذار فصل نهم قانون کار را به تعیین مراجع رسیدگی کننده به دعاوی میان کارگر و کارفرما اختصاص داده است که مواد 157 الی 166 این قانون را شامل می‌شود. با توجه به ماده 157 می‌توان گفت، در صورتی دعاوی میان کارگران و کارفرمایان مطابق با مقررات مذکور در فصل نهم قانون کار، حل و فصل می‌شوند که ناشی از عوامل زیر باشند:
- دعاوی ناشی از اجرای مقررات قانون کار و سایر قوانین مربوط به آن (مانند قانون تامین اجتماعی)؛
- دعاوی ناشی از قرارداد کارآموزی؛
- دعاوی ناشی از موافقت نامه‌های کارگاهی؛
- دعاوی ناشی از پیمان دسته جمعی کار.
روش‌های رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما
با توجه به مقررات مذکور در فصل نهم قانون کار متوجه می‌شویم که در این فصل، دو روش برای حل و فصل دعاوی کارگر و کارفرما پیش بینی شده است. روش‌های پیش بینی شده در قانون کار برای رسیدگی به دعاوی میان کارگران و کارفرمایان را در ادامه توضیح می‌دهیم.
روش اول؛ روش صنفی یا شغلی
کارگر و کارفرما می‌توانند دعاوی که میان آن‌ها ایجاد شده است را با مراجعه به شخصی که مورد توافق هر دوی آن‌ها باشد و به صورت کدخدا منشانه و مسالمت آمیز حل و فصل کنند. در این روش، کارفرما و کارگری که با یکدیگر مشکل پیدا کرده‌اند، به صورت مستقیم با هم مذاکره می‌کنند و مشکل میان خود را از طریق سازش، حل و فصل خواهند کرد.
روش دوم؛ روش شبه قضایی
در این روش به دعاوی میان کارگر و کارفرما از طریق دادرسی رسیدگی می‌شود. به طور کلی در روش شبه قضایی، دعاوی میان کارگر و کارفرما در سه مرحله مورد رسیدگی قرار می‌گیرند:
- اولین مرحله (مرحله بدوی): در مرحله اول، دعوا میان کارفرما و کارگر در هیات تشخیص مورد بررسی قرار می‌گیرد؛
- دومین مرحله (مرحله تجدید نظر): در این مرحله نسبت به رایی که از هیات تشخیص صادر شده است، نزد هیات حل اختلاف تجدید نظر خواهی می‌شود؛
- سومین مرحله (مرحله فرجام خواهی): در این مرحله از رایی که هیات حل اختلاف صادر کرده است، نزد دیوان عدالت اداری فرجام خواهی خواهد شد.
در ادامه، هر یک از روش‌ها و مراحل رسیدگی به دعاوی میان کارگر و کارفرما را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
حل و فصل مسالمت آمیز دعوای کارگر و کارفرما
در ابتدا باید بگوییم که حل و فصل مسالمت آمیز دعاوی میان کارفرما و کارگر می‌تواند از طریق شورای اسلامی کار یا توسط انجمن صنفی صورت پذیرد.
- حل و فصل دعوای کارگر و کارفرما به صورت مسالمت آمیز: در کارگاه‌های بزرگی که بیشتر از 50 کارگر دارند باید واحدی به نام شورای اسلامی کار تشکیل شود. این شورا در واقع، نماینده کارگران است و باید امور مربوط به آن‌ها را پیگیری کند. همچنین، شورای اسلامی کار، اولین مرجع رسیدگی کننده به دعوای کارگر و کارفرما است.
- حل و فصل دعاوی توسط انجمن صنفی: انواع انجمن صنفی ، تشکل‌های غیر دولتی هستند که به عنوان نماینده کارگران و کارفرمایان شاغل در یک صنف خاص تشکیل می‌شوند. انجمن‌های صنفی، وظایف و مسئولیت‌هایی را در رابطه با صنف خود بر عهده می‌گیرند. یکی از مسئولیت‌های انجمن صنفی، رسیدگی به دعاوی میان کارگران و کافرمایان است.
در صورتی که شورای اسلامی کار در کارگاهی تشکیل نشده باشد، باید انجمن صنفی نسبت به حل و فصل مسالمت آمیز دعاوی کارگر و کارفرما اقدام کند.
رسیدگی به دعاوی میان کارگر و کارفرما در هیات تشخیص
در صورتی که حل و فصل مسالمت آمیز دعاوی میان کارفرما و کارگر از طریق شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی امکان پذیر نشود، باید برای حل و فصل دعوا به مراجع مستقر در اداره کار مراجعه کنند.
هیات تشخیص اداره کار ، اولین مرجع مستقر در اداره کار است که دعاوی میان کارگر و کارفرما را مورد رسیدگی قرار می‌دهد و برای حل و فصل آن‌ها رأی صادر می‌کند. هیات تشخیص از سه عضو تشکیل می‌شود. یک نفر نماینده کارفرما، یک نفر نماینده کارگر و یک نفر نماینده اداره کار، اعضای این هیات را تشکیل می‌دهند. رای صادر شده توسط هیات تشخیص قابل اعتراض (تجدید نظر خواهی) در هیات حل اختلاف است.
رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما در هیات حل اختلاف
هیات حل اختلاف اداره کار از دیگر مراجع مستقر در اداره کار است که دعاوی کارگر و کارفرما را مورد رسیدگی قرار می‌دهد. هیات حل اختلاف مرجع تجدید نظر نسبت به آرای صادر شده از هیات تشخیص است. این هیات از 9 عضو تشکیل می‌شود. رأیی که این هیات در خصوص دعاوی میان کارگر و کارفرما صادر کرده، لازم الاجرا است و از طریق اجرای احکام دادگستری اجرا می‌شود.
رسیدگی در دیوان عدالت اداری
همانگونه که گفتیم رای صادره از هیات حل اختلاف، لازم الاجرا است. با این حال کارفرما و کارگر می‌توانند نسبت به رای صادره از این هیات، نزد دیوان عدالت اداری فرجام خواهی کنند.
اگر دیوان عدالت اداری، رای صادره از هیات حل اختلاف را مغایر با قانون تشخیص بدهد، آن را نقض می‌کند و در صورتی که دیوان عدالت اداری رای صادره از هیات حل اختلاف را نقض کرده باشد، باید پرونده دعاوی کارگر و کارفرما را برای رسیدگی مجدد به اداره کار ارجاع دهد.
مشاوره دعاوی کارگر و کارفرما
ارائه و دریافت خدمات مشاوره دعاوی کارگر و کارفرما از اشخاص متخصص و آگاه به این حوزه، می‌تواند تاثیر قابل توجهی در سرعت بخشیدن به فرآیند رسیدگی و پیگیری دعاوی ناشی از رابطه کاری میان آن‌ها داشته باشد. کارگران و کارفرمایانی که با چنین دعاوی و پرونده‌هایی مواجه شده‌اند، برای دریافت مشاوره در این خصوص، باید به وکیل متخصص در حوزه حقوق کار مراجعه کنند. وکیل دعاوی کارگر و کارفرما ، به وکیلی گفته می‌شود که به قوانین مربوط به استخدام نیروی کار انسانی در ایران تسلط و آشنایی کافی دارد. در واقع، وکیل دعاوی کارگر و کارفرما باید به قانون کار، قانون تامین اجتماعی و سایر قوانین ذی ربط تسلط کامل داشته باشد.
توصیه گروه رکلا
قرارداد استخدام می‌تواند به صورت شفاهی یا کتبی تنظیم شود. با این حال کارگران و کارفرمایان باید به این نکته توجه داشته باشند که یکی از دلایل اصلی بروز دعوا میان آن‌ها، عدم تنظیم مکتوب قرارداد کار است. قرارداد کار اگر به صورت دقیق و همه جانبه و مطابق با مقررات قانون کار و قانون تامین اجتماعی و سایر قوانین ذی‌ربط تنظیم شده باشد، تاثیر قابل توجهی در جلوگیری از بروز دعوا میان کارفرما و کارگر دارد. گروه حقوقی رکلا به کارفرمایان و کارگران امکان می‌دهد که قرارداد کار را با نظارت و مشورت کارشناسان حقوق کار تنظیم کنند.
گروه رکلا با ارائه خدماتی نظیر مشاوره حقوقی تلفنی و خدمات تنظیم قرارداد به کارگران و کارفرمایان امکان می‌دهد که قرارداد کار را به صورت تخصصی و توسط کارشناسان حقوق کار تنظیم کنند.
