اثر فوت در وکالت بلاعزل و بررسی نکات مهم فوت وکالت دهنده
فوت در وکالت بلاعزل یکی از مباحث مهم در زمینه عقد وکالت است. در دنیای حقوقی امروز، بسیاری از اقدامات، با استفاده از وکیل دادگستری یا اشخاصی تحت عنوان وکیل، انجام می‌شوند. خرید و فروش ملک، ایفای تعهدات، کنترل امور، مدیریت اموال و… از جمله مهمترین اهدافی هستند که ممکن است منجر به تنظیم عقد وکالت شوند. با این وجود، بسیاری از افراد گمان می‌کنند عقد وکالت بعد از فوت نیز همچنان به قوت خود باقی است و در نتیجه، با فوت موکل، عقد وکالت تنظیم شده باطل نمی‌شود.
برخی از افراد نیز عقیده دارند وکالت با فوت موکل باطل می‌شود اما فوت موکل در وکالت بلاعزل تاثیری نخواهد داشت. با در نظر گرفتن شبهاتی که ممکن است برای بسیاری از اشخاص به خصوص برای وراث شخص موکل به وجود آید، در این نوشتار، به نکات مهم مربوط به فوت وکالت دهنده و همچنین تاثیر فوت در عقد وکالت اشاره خواهیم کرد. تمام این نکات در خصوص قرارداد جعاله وکیل نیز صادق است.
قرارداد وکالت چیست؟
عقد وکالت عقدی جایز است که پس از تنظیم آن توسط موکل، اختیار انجام اموری که در متن وکالت نامه تعیین شده است به شخص وکیل، تعلق می‌گیرد. منظور از جایز بودن عقد وکالت این است که هر یک از طرفین، پس از تنظیم این عقد، می‌توانند به صورت یک طرفه، قرارداد مربوطه را فسخ کنند. در نتیجه در هر زمان، امکان فسخ قرارداد وجود خواهد داشت.
وکالت بعد از فوت موکل
به طور کلی تکلیف وکالت و فوت موکل مشخص است. در حقیقت با توجه به ماده 679 قانون مدنی، یکی از راه‌های باطل شدن عقد وکالت، مرگ وکیل یا موکل است. حال ممکن است سوالی مطرح شود مبنی بر اینکه اگر در عقد وکالت، شرط شده باشد که وکالت نامه در صورت مرگ موکل یا وکیل، همچنان معتبر است، تکلیف عقد تنظیم شده بین طرفین چیست؟ آیا به دلیل وجود این شرط در متن قرارداد ، این عقد همچنان برای بعد از فوت نیز معتبر است یا آنکه مطابق اصل، اعتبار خود را از دست می‌دهد و در نتیجه باطل می‌شود؟
در پاسخ به این سوال، باید چنین گفت که اصولا حکم قانون گذار در ماده 679 قانون مدنی، حکمی کلی است و همچنین با توجه به جایز بودن این عقد، اثر فوت در وکالت بلاعزل ، بطلان خواهد بود.
فوت در وکالت بلاعزل
همانطور که ذکر کردیم، در باطل بودن وکالت نامه بعد از فوت موکل یا وکیل، هیچ شکی وجود ندارد. اما آیا فوت موکل در وکالت بلاعزل یا فوت وکیل در وکالت بلاعزل ، بر عقد تنظیم شده بین طرفین تاثیری می‌گذارد؟ در این صورت، وکالت پس از مرگ موکل یا وکیل، چه وضعیتی خواهد داشت؟
شکی نیست که عقد وکالت به طور کلی، عقدی جایز است. به عبارت دیگر، تفاوتی در بلاعزل بودن یا تام الاختیار بودن عقد وکالت وجود ندارد و به هر حال، بعد از فوت یکی از طرفین، اعتبار و ماهیت این عقد از بین می‌رود. بنابراین بعد از فوت موکل، وکیل نمی‌تواند عقد را معتبر بداند و در نتیجه، وراث را ملزم به همکاری کند.
فوت موکل در تفویض وکالت
تصور کنید شخصی قبل از فوت خود، وکالت نامه‌ای را با وکیل تنظیم می‌کند. در این وکالت، حق توکیل به غیر نیز به شخص وکیل تعلق می‌گیرد و در نتیجه، وکیل می‌تواند انجام برخی از امور را به وکیل دیگری واگذار کند. در این صورت، سوالی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه با فوت موکل در تفویض وکالت ، آیا عقد وکالت باطل می‌شود؟
پاسخ به این سوال، در ابتدای همین نوشتار ذکر شد. به هر حال، با توجه به ماده 679 قانون مدنی، هرگاه موکل فوت کند، عقد وکالت، باطل است.
فوت وکیل مع الواسطه
حال ممکن است موکل در قید حیات باشد. او به واسطه عقد، اختیارات انجام کاری را به وکیل خود تفویض کرده است. با توجه به وجود حق توکیل به غیر، وکیل اول، تمام اختیارات خود را به وکیل دوم منتقل می‌کند. در این صورت، آیا با فوت وکیل اول ، رابطه‌ای که بین موکل و وکیل دوم وجود دارد از بین می‌رود؟
نظر اکثر حقوقدانان چنین است که اگر وکیل اول همه اختیارات خود را به وکیلی دیگر واگذار کند و در نتیجه هیچ گونه اختیاری برای او باقی نماند، وکیل دوم، به عنوان جانشین وکیل اول محسوب می‌شود. گویا وکیل اول سمت خود را از دست داده است و سمت او به وکیل دوم منتقل شده است. در این صورت با توجه به انتخاب وکیل دوم برای انجام امور موکل، با فوت وکیل اول یا فوت وکیل مع الواسطه ، وکالت دوم از بین نمیرود و در نتیجه، همچنان وکیل دوم می‌تواند اقدامات لازم را برای شخص موکل انجام دهد.
فوت وکیل در جریان دادرسی
گاهی فوت وکیل در وکالت بلاعزل زمانی اتفاق می‌افتد که دادرسی توسط دادگاه در حال انجام است و در نتیجه، خواهان و خوانده منتظر تصمیم گیری دادگاه هستند. در این صورت، تکلیف دعوای اقامه شده توسط وکیل چیست؟ آیا فرآیند دادرسی به دلیل فوت وکیل در وکالت بلاعزل متوقف خواهد شد یا دادگاه همچنان این فرآیند را ادامه می‌دهد؟
مطابق ماده 40 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که وکیل فوت کند، وکالت به تاخیر نمیافتد مگر در صورتی که به توضیح بیشتر نیاز باشد. در این صورت، دادگاه نیاز به توضیح را در صورت مجلس ذکر می‌کند و به موکل یا وکیل جدید اطلاع می‌دهد که در زمان تعیین شده به دادگاه بیاید و توضیحات لازم را بیان کند.
تاثیر تعیین وکالت ضمن عقد خارج لازم
گفتیم که عقد وکالت عقدی جایز است و هر یک از طرفین، می‌توانند به هر دلیلی آن را فسخ کنند. حال در صورتی که طرفین، وکالت را ضمن عقد خارج لازم در نظر بگیرند، آیا وکالت بعد از فوت موکل یا وکیل، همچنان معتبر است؟
در پاسخ به این سوال، باید به ماهیت و نوع عقد تنظیم شده بین طرفین توجه کنیم. آیا عقدی که بین طرفین تنظیم شده است، ماهیت جایز یا لازم دارد؟! در صورتی که ماهیت جایز دارد، حتی اگر در ضمن عقد خارج لازم تنظیم شود، نمی‌توان آن را لازم خطاب کرد. به عبارت دیگر در صورتی که شما، ضمن عقد خارج لازم، اختیارات خود را به وکیل تفویض کنید، فقط حق فسخ برای هر یک از طرفین، از بین می‌رود اما این به معنای باطل نشدن عقد بعد از فوت هر یک از طرفین نیست. بنابراین حتی اگر از این نوع عقود استفاده شود، نمی‌توان انتظار داشت که صحت عقد، همچنان بعد از فوت طرفین باقی بماند.
نتیجه گیری
با بیان تمام توضیحات، متوجه شدیم که قانون مدنی، حکم فوت در وکالت بلاعزل را ذکر کرده است. علاوه بر این، امکان فسخ این قرارداد برای هریک از طرفین وجود دارد مگر آنکه وکالت ضمن عقد خارج لازم تنظیم شود یا اینکه نوع وکالت، بلاعزل باشد.
در صورت فوت وکیل مع الواسطه و اعطای کلیه اختیارات به وکیل دوم، اعتبار رابطه بین موکل و وکیل دوم (به عنوان جانشین رسمی وکیل اول) از بین نمیرود بلکه همچنان این رابطه وجود دارد و وکیل می‌تواند در حدود اختیارات خود تصمیم گیری کند.
همچنین در جریان و فرآیند دادرسی، در صورت فوت وکیل، اصل بر این است که دادگاه، رسیدگی به پرونده و فرآیند دادرسی را ادامه می‌دهد و هیچ گونه توقفی در دادرسی وجود نخواهد داشت. با این وجود، در صورتی که دادگاه، ذکر توضیحات را لازم بداند، زمانی را تعیین خواهد کرد و موکل یا وکیل جدید باید در جلسه‌ای حضور یابند و توضیحات درخواستی را بیان کنند.
پیشنهاد می‌کنیم
رکلا، مرجع تخصصی تنظیم قرارداد، به واسطه تجربه سالیان متمادی و با مشاهده بسیاری از اختلافات مربوط به قراردادهای رسمی و غیر رسمی میان اشخاص، پیشنهاد می‌کند که حتما پیش از هر اقدام حقوقی و قانونی، درباره آن اقدام با مشاوران حقوقی با تجربه یا وکلای مجرب گفتگو کنید. مشورت کردن با متخصصان در خصوص اقداماتی که انجام می‌دهید و دریافت راهنمایی‌های لازم، به شما کمک می‌کند که با درصد خطای کمتر و اطمینان بیشتری قراردادهای خود را امضا کنید. علاوه براین، امکان بروز ضرر و زیان در توافقات شما نیز کاهش پیدا می‌کند.
تیم حقوقی رکلا با آگاهی از این نیاز، خدمات مشاوره حقوقی تلفنی را ارائه می‌دهد. برای استفاده از این خدمات، می‌توانید به سهولت درخواست خود را ثبت کنید.
علاوه براین، دیگر خدمات حقوقی که این مجموعه ارائه می‌دهد، تنظیم قرارداد به صورت اختصاصی و تخصصی است. با ثبت درخواست در این بخش نیز می‌توانید از سرویس قرارداد اختصاصی رکلا بهره ببرید.
نظرات
