برای انجام تعهدات یک نمونه قرارداد نسیه باید به چه مواردی توجه کنیم؟
نِسیه واژه‌ای عربی و به معنای مهلت، درنگ و فرصت است. قرارداد نسیه در راستای خرید و فروش نسیه یک کالا تنظیم می‌شود. یک کالا هنگامی به صورت نسیه معامله خواهد شد که برای پرداخت بهای آن مدتی تعیین شده باشد. این قرارداد هنگامی تنظیم می‌شود که خریدار و فروشنده برای پرداخت بهای مال مورد معامله، مهلتی تعیین کرده باشند. علی‌الاصول باید بهای کالایی که معامله شده است به صورت نقدی پرداخت شود. بهای کالا زمانی به صورت نسیه و همراه با تاخیر پرداخت می‌شود که خریدار و فروشنده برای پرداخت بهای آن، مدتی تعیین کرده باشند.
خرید و فروش نسیه یکی از شیوه‌های متداولی است که برای معامله کالاهای گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. مشروعیت معامله کالا در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران پذیرفته شده است. در این مقاله قصد داریم که نکات قانونی این شیوه از قرارداد و موارد مربوط به آن را بررسی کنیم. این قرارداد را می‌توانیم یکی از انواع قرارداد بیع کالا در نظر بگیریم.
قرارداد نسیه چیست و در قانون درباره آن چه مواردی بیان شده است؟
مطابق با ماده 344 قانون مدنی، اصل بر پرداخت نقدی بهای کالای فروخته شده است. بهای کالای مورد معامله زمانی به صورت نسیه و همراه با تاخیر پرداخت می‌شود که:
- خریدار و فروشنده برای پرداخت بهای کالای فروخته شده مهلتی تعیین کرده باشد.
- در عرف تجاری محل تنظیم قرارداد، پرداخت نسیه بهای کالای مورد معامله متداول باشد.
شرایط قانونی مربوط به تنظیم و امضای قرارداد نسیه در مواد 338 الی 463 قانون مدنی مشخص شده است.
شرایط کلی این قرارداد به وسیله توافق میان خریدار و فروشنده مشخص می‌شود اما طرفین قرارداد نمی‌توانند برخلاف شرایط و ضوابط آمره قانون مدنی با یکدیگر توافق کنند. این قواعد و ضوابط، لازم الاجرا هستند و باید در هنگام تنظیم و امضای قرارداد فروش کالا رعایت شوند. رعایت نکردن قواعد آمره و توافق برخلاف آن‌ها باعث باطل و بی‌اثر شدن این قرارداد می‌شود.
تبعات قانونی قرارداد نسیه چگونه است؟
منظور از تبعات، آثار قانونی تنظیم و امضای این قرارداد است. مهم‌ترین آثار قانونی این قرارداد را در ادامه بررسی می‌کنیم:
- انتقال مالکیت کالای مورد معامله: به محض امضای قرارداد نسیه ، مالکیت کالای مورد معامله به خریدار منتقل می‌شود؛
- الزام قانونی فروشنده نسبت به تحویل کالای مورد معامله: فروشنده باید کالایی که به صورت نسیه فروخته است را مطابق با تاریخ و شرایط مقرر در قرارداد به خریدار تحویل بدهد؛
- الزام قانونی خریدار نسبت به تحویل بهای کالای مورد معامله: خریدار باید بهای کالای مورد معامله را مطابق با شرایط و مدت مقرر در قرارداد به فروشنده پرداخت کند.
مبلغ قرارداد نسیه چگونه مشخص می‌شود؟
منظور از مبلغ در انواع قرارداد خرید کالا ، بهای کالای مورد معامله است که خریدار باید آن را به فروشنده بپردازد. بهای کالایی که به صورت نسیه فروخته شده است با توافق میان خریدار و فروشنده مشخص می‌شود.
مطابق با فتاوایی که از سوی مراجع تقلید صادر شده است، خرید و فروش نسیه کالا به بهایی بیشتر از قیمت نقدی آن اشکالی ندارد. این مراجع، معتقد هستند که ما به تفاوت بهای نقد به عنوان ربا محسوب نمی‌شود. بنابراین خریدار و فروشنده می‌توانند بهای کالایی که به صورت نسیه معامله شده است را بیشتر از قیمت نقد آن تعیین کنند. برای مثال، بهای کالایی که به صورت نقدی معامله می‌شود، 400 ملیون تومان است. خریدار و فروشنده در هنگام این قرارداد می‌توانند مبلغ آن را به میزان 450 میلیون تومان تعیین کنند.
خریدار و فروشنده در هنگام تنظیم قرارداد باید مبلغ کالایی که به صورت نسیه خریداری شده است را مشخص کنند. معین نکردن مبلغ بهای کالای مورد معامله یا مبهم بودن آن باعث باطل شدن این قرارداد می‌شود.
مدت قرارداد نسیه چگونه مشخص خواهد شد؟
در نمونه قرارداد فروش نسیه برای پرداخت بهای کالای مورد معامله مدتی تعیین می‌شود. منظور از مدت قرارداد نسیه ، مهلتی است که برای پرداخت بهای کالای مورد معامله تعیین خواهد شد. مهلت پرداخت بهای کالای مورد معامله به وسیله توافق میان خریدار و فروشنده مشخص می‌شود.
مدت و زمان پرداخت بهای کالای مورد معامله باید در قرارداد به صورت دقیق مشخص شود. نامشخص یا مبهم بودن مدت پرداخت بهای کالا باعث باطل شدن قرارداد می‌شود. مدت پرداخت بهای کالایی که به صورت نسیه معامله شده باشد، قابل تمدید است. بنابراین، خریدار و فروشنده با توافق یکدیگر می‌توانند مدت پرداخت بهای کالای مورد معامله را تمدید کنند.
تعهدات طرفین قرارداد نسیه چگونه تعیین می‌شود؟
منظور از تعهدات، وظایف و تکالیفی است که به موجب امضای قرارداد نسیه بر عهده هر یک از خریدار و فروشنده قرار می‌گیرد. فروشنده به موجب امضای این قرارداد، متعهد می‌شود که کالای مورد معامله را به خریدار تحویل بدهد. اگر در قرارداد برای تحویل کالای مورد معامله مهلتی مشخص نشده باشد باید کالای مورد معامله، فوراً و بدون تاخیر به خریدار تحویل داده شود. خریدار نیز به موجب امضای این قرارداد متعهد به پرداخت بهای کالایی می‌شود که به صورت نسیه خریداری کرده است. این شخص باید بهای کالایی که به صورت نسیه خریداری کرده است را مطابق با مدت مقرر در قرارداد، پرداخت کند. خریدار و فروشنده می‌توانند در خصوص دیگر موضوعات فرعی مربوط به خرید و فروش نسیه کالا نیز با یکدیگر توافق کنند.
موضوع تعهدات اصلی و فرعی خریدار و فروشنده می‌تواند مالی یا غیر مالی باشد. تمامی تعهدات مالی و غیر مالی خریدار و فروشنده باید در قرارداد قید شود. خریدار و فروشنده موظف به انجام تمام تکالیفی هستند که در ضمن امضای این قرارداد، انجام آن‌ها را بر عهده گرفته‌اند.
آیا در قرارداد نسیه گرفتن تضمین امکان پذیر است؟
منظور از تضمین، وثیقه‌هایی است که در راستای حسن انجام تعهدات از طرفین گرفته می‌شود. خریدار و فروشنده‌ای که کالایی را به صورت نسیه معامله کرده‌اند نیز می‌توانند در راستای حسن انجام تعهدات قرارداد از یکدیگر تضمین بگیرند. معمولاً در قرارداد نسیه از خریدار تضمین گرفته خواهد شد. این تضمین در راستای پرداخت به موقع بهای کالای مورد معامله است. در این حالت، خریدار برای ضمانت حسن انجام تعهدات خودش، اسناد تعهد آور بانکی مانند چک و سفته را به فروشنده می‌دهد. چک یا سفته‌ای که فروشنده از خریدار می‌گیرد مانند مال مورد امانت است و فروشنده نمی‌تواند با میل و اراده خودش آن‌ها را به اجرا بگذارد.
مطابق با ماده 674 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، به اجرا گذاشتن بدون دلیل وثیقه‌های قرارداد در حکم ارتکاب جرم خیانت در امانت است و ضمانت اجرای کیفری دارد. بنابراین، فروشنده در صورتی می‌تواند این وثیقه‌ها را به اجرا بگذارد که خریدار به تعهدات خودش عمل نکند و بهای کالای مورد معامله را مطابق با مدت مقرر در این قرارداد به فروشنده تحویل ندهد.
خریدار و فروشنده در هنگام تکمیل و امضای نمونه قرارداد فروش نسیه می‌توانند شرایط به اجرا گذاشتن وثیقه‌های قرارداد را مشخص کنند.
آیا گرفتن وجه التزام در این قرارداد الزامی است؟
کلمه التزام از لحاظ لغوی به معنای پایبندی، ملزم شدن و عهده دار شدن است. قرارداد نسیه یک قرارداد لازم الاجرا به حساب می‌آید یعنی، خریدار و فروشنده موظف و مکلف به اجرای آن هستند.
هر یک از خریدار یا فروشنده که به تعهدات خودش عمل نکرده است باید مبلغی را به طرف دیگر قرارداد پرداخت کند. این مبلغ به عنوان خسارت عدم انجام تعهدات به طرف دیگر قرارداد پرداخت می‌شود. در اصطلاح حقوقی به این مبلغ؛ وجه التزام می‌گویند. نام دیگر وجه التزام، خسارت قراردادی است. وجه التزام این قرارداد باید به خریدار یا فروشنده‌ای داده شود که به علت عدم انجام تعهدات طرف دیگر قرارداد، متضرر شده است. برای مثال در موردی که فروشنده، کالای مورد معامله را مطابق با زمان مقرر در قرارداد به خریدار تحویل نمی‌دهد باعث ضرر و زیان او (خریدار) می‌شود. در این مثال، وجه التزام قرارداد باید به خریدار تحویل داده شود.
توصیه ما
برای انجام موضوع این قرارداد تاریخ‌های معینی را در نظر بگیرید. همچنین در نظر گرفتن شروط و تعهداتی که به انجام صحیح موضوع قرارداد منجر شود، اقدام بسیار مهم و تاثیر گذاری است. تنظیم قرارداد اختصاصی خدمتی است که تیم حقوقی رکلا در این راستا ارائه می‌دهد. شما می‌توانید با استفاده از این خدمات، به هر شیوه‌ای که تمایل دارید و مطابق با قانون با یکدیگر توافق کنید.
اگر در فرآیند انجام این قرارداد به مشکلات و سوالات حقوقی برخورد کردید، بدون شک گفتگو با یک مشاور حقوقی برای شما کارآمد خواهد بود. برای این منظور به شما استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی را پیشنهاد می‌کنیم.
قرارداد فروش کالا (نقدی)
از این نمونه قرارداد می‌توانید زمانی استفاده کنید که قصد معامله کالایی را دارید و این معامله به صورت نقدی انجام می‌شود.
قرارداد فروش اقساطی کالا
اگر برای معامله کالایی توافق کرده‌اید و قرار است که بها آن به صورت اقساطی و مرحله به مرحله پرداخت شود، این نمونه قرارداد را تهیه کنید.
