قرارداد ذمه ، سند ذمه و نقل ذمه چیست؟ تفاوت‌ها، کاربردها و نکات حقوقی مهم
ممکن است برایتان پیش آمده باشد که پولی را به واسطه قرارداد قرض به کسی قرض بدهید و برای اطمینان از بازپس گیری آن مبلغ، رسیدی از او بگیرید تا بعدها بتوانید با استناد به آن رسید یا فاکتور، مبلغ قرض را از آن شخص مطالبه کنید. تا به حال به این موضوع اندیشیده‌اید که این رسید یا فاکتور که میان شما رد و بدل شده است، از نظر حقوقی چه معنا و آثاری دارد؟ آیا هر رسید ساده میان شما، یک قرارداد محسوب می‌شود؟ آیا همه توافقات، قدرت حقوقی یکسانی دارند؟ در پاسخ به این پرسش‌ها باید گفت که در روابط مالی و تعهدات میان اشخاص، مفاهیمی وجود دارد که در ظاهر مشابه هستند اما در واقع از نظر حقوقی تفاوت‌های عمیقی با یکدیگر دارند. دو مورد از این مفاهیم، قرارداد ذمه و سند ذمه هستند که گاهی به اشتباه به جای هم به کار می‌روند.
پیش از هر اقدام مالی یا تنظیم توافقی، آگاهی از مفاهیم حقوقی پشت آن‌ها ضروری است چرا که برخورداری از این شناخت و آگاهی، نخستین گام برای حفظ منافع شما در آینده خواهد بود. در این مقاله، مفاهیم مشابه به قرارداد ذمه ای را بررسی می‌کنیم و به بیان تفاوت‌ها و کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم.
قرارداد ذمه چیست ؟
در حقوق مدنی، «ذمه» به معنای تعهد مالی یا دینی (طلب) است که بر عهده یک شخص حقیقی یا شخص حقوقی قرار می‌گیرد. در این نوع توافق، صرفا یک تعهد بر عهده بدهکار ایجاد می‌شود و هیچ تضمینی مانند وثیقه برای بازپرداخت آن، از طلبکار گرفته نمی‌شود. همچنین، این توافق می‌تواند به صورت کتبی یا حتی شفاهی باشد. در توافقی که میان شما برقرار می‌شود باید درباره میزان دین یا میزان طلب و تاریخی که باید طلب پرداخت شود، به صورت شفاف و صریح صحبت کنید. به علاوه، این توافق باید با رضایت هر دو طرف انجام شود. جهت درک عینی‌تر موضوع، دو مثال ساده اکتفا می‌کنیم. این دو مثال را در ادامه بخوانید.
فرض کنید شخصی به نام آقای الف، مبلغ ۲۰ میلیون تومان از شما قرض می‌گیرد و طی یک توافق نامه می‌پذیرد که این مبلغ را یک ماه دیگر به شما برگرداند یا در مثال دیگر، فرض کنید خانم (ب) در قالب یک توافق نامه متعهد شود که در تاریخ مشخصی یک پروژه طراحی را به پایان برساند یا کار مشخص را انجام دهد. در این حالت، شما با این افراد یک قرارداد ذمه تنظیم کرده‌اید.
در نهایت باید گفت، نمونه قرارداد ذمه ساده‌ترین شکل ایجاد تعهد مالی یا غیرمالی میان افراد است اما نبود تضمینی مانند چک یا وثیقه می‌تواند مشکلاتی را در وصول طلب ایجاد کند.
قرارداد نقل ذمه چیست؟
در برخی موارد، توافقی که در قالب توافق ذمه صورت می‌گیرد، ممکن است ناظر بر انتقال دین یا طلب به شخص دیگری باشد. این وضعیت که به آن نقل ذمه گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بدهکار اصلی به هر دلیلی قادر به پرداخت دین یا انجام تعهد خود نباشد و شخص ثالثی، مسئولیت آن را بر عهده گیرد. در این نوع توافق، طلب از ذمه بدهکار اصلی به ذمه شخص ثالث منتقل می‌شود و لازمه تحقق آن، رضایت هر سه طرف یعنی طلبکار، بدهکار اولیه و شخص ثالث خواهد بود. در ادامه، با ذکر مثالی، موضوع را ملموس‌تر می‌کنیم.
فرض کنید آقای الف به شما بدهکار است. حال آقای ب (دوست یا شریک تجاری الف) موافقت می‌کند که این بدهی را به جای آقای الف پرداخت کند. اگر شما به این موضوع رضایت بدهید، این بدهی از عهده آقای الف به عهده آقای ب منتقل می‌شود که به این فرآیند «نقل ذمه» می‌گویند.
در واقع توافق در نقل ذمه، برای جا به جایی مسئولیت پرداخت دین است و رضایت هر سه نفر برای این انتقال لازم خواهد بود. همچنین این انتقال، همانند قرارداد ذمه ای به دلیل نبود تضمین می‌تواند مشکلاتی را در بازپرداخت طلب ایجاد کند.
سند ذمه چیست؟
سند ذمه، جزو انواع سند رسمی است که در دفترخانه‌ها تنظیم می‌شود و نشان دهنده تعهد مدیون (بدهکار) به پرداخت وجه نقد، جنس یا انجام عمل معین است. این مستند حقوقی مطابق ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی، دارای اعتبار قانونی و اجرایی خواهد بود. با تنظیم این مستند در دفاتر اسناد رسمی، طلبکار می‌تواند در صورت عدم انجام تعهد از سمت بدهکار، بدون طرح دعوا و از طریق اجراییات ثبت برای وصول طلب اقدام کند. به منظور درک دقیق‌تر، یک نمونه عملی را مرور می‌کنیم.
آقای الف با شما قراردادی امضا می‌کند که به موجب آن ۵۰ میلیون تومان از شما دریافت کرده است و تعهد می‌کند که ظرف ۳ ماه این مبلغ را به شما برگرداند. اگر این توافق در دفتر اسناد رسمی تنظیم شود، مدرک رسمی برای اثبات بدهی محسوب می‌شود. شما به عنوان بستانکار بر همین اساس می‌توانید بدون طی کردن مراحل اداری مراجع قانونی، اموال بدهکار را توقیف کنید.
در نهایت باید به این موضوع نیز اشاره کنیم که این توافق با اینکه همانند نمونه قرارداد ذمه ضمینی مانند وثیقه ندارد اما از آن جهت که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت رسیده است، روند پیگیری و دریافت طلب آن بدون طی کردن مراحل اداری قابل انجام خواهد بود.
سخن پایانی
در نهایت، آشنایی و درک دقیق مفاهیم حقوقی قراردادها، به شما این امکان را می‌دهد که در روابط خود با اطمینان بیشتری عمل کنید. هر یک از این توافقات، ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند و انتخاب درست نوع قرارداد متناسب با شرایط شما، می‌تواند از بروز اختلافات و مشکلات حقوقی جلوگیری کند. همچنین، تنظیم دقیق و اصولی نمونه قرارداد ذمه با رعایت نکات مهمی که پیش‌تر ذکر کردیم، به شما این امکان را می‌دهد که زمان باز پس‌گیری طلب خود با چالش‌ها و دردسرهای کمتری مواجه شوید.
بنابراین، پیش از هر اقدام مالی یا تنظیم قرارداد ذمه ای ، می‌توانید از مشاوره حقوقی تلفنی تیم رکلا بهره‌مند شوید تا با اتخاذ بهترین تصمیم منافع خود را تضمین کنید. علاوه براین، این امکان را نیز دارید که برای سپردن مسئولیت نگارش قرارداد مورد نظرتان به تیم حقوقی رکلا، درخواست تنظیم قرارداد اختصاصی ثبت کنید.
نظرات