پیمان دسته جمعی کار چیست؟ مهمترین مزایای این پیمان برای کارگران و کارفرمایان
پیمان دسته جمعی کار میان کارفرمایان و کارگران (Collective Bargaining Agreement)، که در اصطلاح به آن قرارداد دسته جمعی نیز گفته می‌شود از سال 1369 مطرح شده است و از متعادل شدن روابط میان کارفرما و کارگر نشات می‌گیرد. فصل هفتم قانون کار نیز به مذاکرات و پیمان‌های دسته جمعی کار اختصاص پیدا می‌کند. تشکیل این پیمان‌های دسته جمعی می‌تواند نتایج مثبتی نظیر بهبود شرایط کارفرمایان و کارگران، بهبود شرایط تولید، حل مشکلات رفاهی کارگران، حل مشکلات حرفه‌ای و شغلی و همچنین ایجاد توازن میان منافع کارگر و کارفرما را به دنبال داشته باشد.
همچنین قانونگذار در این فصل از قانون کار قصد داشته است که وضعیتی را فراهم کند تا نمایندگان کارگران و کارفرمایان بتوانند شرایط و ضوابط حاکم بر روابط کارگری و کارفرمایی را مد نظر قرار دهند و برای ایجاد عدالت میان این دو گروه تلاش کنند. برای این منظور نمایندگان کارگران و کارفرمایان می‌توانند با یکدیگر مذاکره داشته باشند و پس از آن، پیمان‌های دسته جمعی کار را تنظیم، امضا و اجرا کنند.
با این حال هنوز پیمانکاران و کارگران در طول این سال‌ها نتوانسته‌اند در عمل آنطور که باید از پیمان‌های دسته جمعی استفاده کنند. عدم آشنایی با این قراردادها و مزایایی که به همراه دارند، یکی از مهمترین دلایل عدم استفاده از آن‌ها است. در این مقاله با نحوه تنظیم، امضا و اجرای این پیمان نامه‌ها و همچنین با مزایای اجرای آن آشنا می‌شویم.
پیمان دسته جمعی کار چیست؟
قانونگذار در ماده 140 قانون کار، پیمان دسته جمعی میان کارگران و کارفرمایان را تعریف کرده است. به موجب این ماده، پیمان دسته جمعی کار یک پیمان کتبی است که به منظور تعیین شرایط کار و میان افراد زیر تنظیم می‌شود:
- یک یا چند شورا یا انجمن صنفی یا نمایندگان قانونی کارگران از یک طرف و یک یا چند کارفرما یا نمایندگان قانونی آن‌ها از طرف دیگر؛
- میان کانون‌های عالی کارفرمایی و کارگری.
موضوع پیمان دسته جمعی کار هر موضوعی را شامل می‌شود که در روابط کاری، متضمن وضع مقررات است و قابلیت ایجاد شرایط و ضوابط به واسطه مذاکرات و تصمیم‌های دسته جمعی را داشته باشد. معمولاً در این پیمان نامه‌ها درباره مسائل مختلفی مانند امنیت شغلی، آموزش فنی و حرفه‌ای، بازنشستگی، بیمه بیکاری و دیگر موارد تصمیم گیری می‌شوند.
از سوی دیگر، مواردی که مقررات جاری کشور و سیاست‌های برنامه‌ای دولت، تصمیم گیری درباره آن‌ها را ممنوع کرده است، نمی‌توانند موضوع قرارداد دسته جمعی کار باشند. به عبارت دیگر، کارفرمایان و کارگران نمی‌توانند در خصوص این موضوعات با یکدیگر توافق کنند.
تنظیم و اجرای این پیمان‌ها در واقع یک اقدام گروهی هستند که زمینه توافق و احترام متقابل میان کارگران و کارفرمایان را فراهم می‌کنند و از سوی دیگر، منافع هر یک از آن‌ها را نیز تامین خواهند کرد. همچنین این پیمان‌نامه‌ها انعطاف پذیر هستند و در مواردی که لازم باشد، طرفین می‌توانند نسبت به تغییر و اصلاح مفاد آن‌ها اقدام کنند.
پیمان دسته جمعی کار در چند نسخه تهیه می‌شود؟
در صورتی که مذاکرات دسته جمعی کارفرمایان و کارگران به نتیجه برسد باید پیمان نامهای میان آن‌ها تنظیم شود. پیمان نامهای که میان نمایندگان کارفرمایان و کارگران تنظیم می‌شود در صورتی معتبر است که از شرایط زیر برخوردار باشد:
- به صورت مکتوب تنظیم شده باشد؛
- از آن سه نسخه تهیه شود؛
- و به امضای طرفین برسد.
دو عدد از نسخه‌های پیمان دسته جمعی کار در اختیار طرفین آن گذاشته خواهد شد. نسخه سوم این پیمان نامه نیز به منظور رسیدگی و تایید و در مقابل دریافت رسید به وزارت کار و امور اجتماعی داده می‌شود. وزارت کار نیز سی روز فرصت دارد که این پیمان نامه را تایید یا رد کند. این پیمان در صورتی قطعی و نافذ می‌شود که توسط وزارت کار تایید شده باشد. اگر وزارت کار، این پیمان نامه را تایید نکند، باید دلایل رد آن را به صورت مکتوب، مستند و با ذکر دلیل اعلام کند.
اعتبار این توافق نامه جمعی و قابلیت اجرایی آن
قرارداد دسته جمعی کار در صورتی قابل اجرا است که معتبر باشد. قانونگذار، شرایط اعتبار پیمان دسته جمعی کار را در ماده 141 قانون کار پیش بینی کرده است. مطابق با این ماده، پیمان نامه دسته جمعی تنظیم شده میان کارفرمایان و کارگران در صورتی معتبر است که از شرایط زیر برخوردار باشد:
- مزایایی کمتر از آنچه که قانونگذار در قانون کار تعیین کرده است، در این قرارداد دسته جمعی پیش بینی نشده باشند؛
- مفاد این پیمان نامه و همچنین شرایط پیش بینی شده در آن با قوانین و مقررات جاری کشور و تصمیمات و مصوبات قانونی دولت مغایرت نداشته باشند؛
- عدم تعارض پیمان نامه با دو شرط فوق الذکر به تایید وزارت کار و امور اجتماعی برسد.
باید به این نکته توجه داشته باشیم که براساس ماده 145 این قانون، فوت یا تغییر کارفرمایی که این قرارداد را امضا کرده است، باعث از بین رفتن اعتبار و قابلیت اجرایی آن نخواهد شد. به عبارت دیگر می‌توان گفت، کارفرمای جدید برای کارفرمایی که فوت شده یا تغییر کرده است، به عنوان یک جانشین محسوب می‌شود و باید به مفاد این پیمان پایبند باشد و آن را اجرا کند.
امضا و ایجاد پیمان دسته جمعی کار ، چه آثاری دارد؟
این پیمان نامه، یک قرارداد لازم الاجرا است. یعنی، طرفین باید مفاد آن را اجرا کنند. تمام قراردادهای کاری که میان کارفرما و کارگر تنظیم خواهد شد نیز باید براساس مفاد این پیمان نامه اجرا شوند. همچین تمام کارگرانی که به واسطه امضای قرارداد کار به استخدام کارفرما درآمده‌اند، تحت شمول ضوابط و مقررات این پیمان قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، کارفرما و کارگر نمی‌توانند برخلاف شرایط و ضوابطی که در این پیمان دسته جمعی آمده است با یکدیگر توافق کنند.
شرایط و نحوه تغییر مفاد پیمان دسته جمعی کار
قانونگذار، ضوابط و شرایط ایجاد تغییر در مفاد قرارداد دسته جمعی را در ماده 144 قانون کار پیش بینی کرده است. مطابق با این ماده، در صورتی که پیمان دسته جمعی کار برای مدت معینی تنظیم شده باشد، هیچ یک از طرفین به تنهایی نمی‌توانند درخواست تغییر آن را داشته باشند. به عبارت دیگر، تمام کارفرمایان و کارگرانی که قرارداد دسته جمعی کار را امضا کرده‌اند باید تا پایان مدت این قرارداد به مفاد آن پایبند باشند.
همچنین مطابق با ماده فوق الذکر، تغییر مفاد قرارداد دسته جمعی در صورتی امکان پذیر می‌شود که دو شرط زیر رعایت شوند:
- شرایط خاص و استثنائی به وجود بیاید که تغییر مفاد این قرارداد را ضروری کند؛
- وزارت کار و امور اجتماعی تشخیص داده باشد که تغییر مفاد قرارداد دسته جمعی ضرورت دارد.
تنظیم پیمان دسته جمعی کار چه تاثیری بر قرارداد انفرادی کار دارد؟
منظور از قرارداد انفرادی کار در واقع همان قرارداد استخدام است که میان کارفرما و کارگر تنظیم می‌شود. امضای این قرارداد باعث ایجاد یک رابطه استخدامی میان کارگر و کارفرما خواهد شد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که افراد دخیل در این قرارداد، صرفاً دو شخص هستند اما افراد دخیل در قرارداد دسته جمعی، چند کارفرما و تعدادی کارگر خواهند بود.
مطابق با ماده 146 قانون کار، قراردادهای انفرادی کار که کارفرما امضا می‌کند باید از شرایط و ضوابط پیمان دسته جمعی کار تبعیت کند. لازم به ذکر است که قراردادهای کار انفرادی که پیش از تنظیم این پیمان، امضا شده‌اند نیز باید مطابق با شرایط و ضوابط آن اجرا شوند.
ممکن است که مفاد قرارداد کار انفرادی با پیمان نامه دسته جمعی مغایرت داشته باشد. در این حالت، مفاد پیمان نامه دسته جمعی باید اجرا شود مگر در صورتی که دستمزد و مزایای بیشتری در قرارداد کار انفرادی برای کارگر پیش بینی شده باشد.
درباره تنظیم پیمان نامه‌های دسته جمعی باید بدانیم
پیمان‌های دسته جمعی در صورتی معتبر هستند که مطابق با شرایط و ضوابط مقرر در قانون کار تنظیم شده باشند. به همین دلیل، بهتر است که نمایندگان کارگران و کارفرمایان، پیش نویس این پیمان را تنظیم کنند و نگارش نسخه نهایی آن را به کارشناسان حقوق کار بسپارند.
با استفاده از خدمات تنظیم قرارداد می‌توانید نسخه نهایی پیمان دسته جمعی کار را به صورت اختصاصی در اختیار داشته باشید و مسئولیت تنظیم و نوشتن آن را به کارشناسان حقوق کار بسپارید.
برای آشنایی با شرایط تنظیم، اعتبار و اجرای این پیمان‌ها نیز می‌توانید با کارشناسان حقوق کار در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا در تماس باشید.
قرارداد کار موقت
به خدمت گرفتن نیروی کار انسانی، به یک قرارداد کار نیاز دارد. برای تهیه این نمونه قرارداد، اینجا بزنید.
