چگونه تعهد نامه محضری تنظیم کنیم؟ آثار حقوقی این تعهد نامه چه هستند؟

تعهد به معنای وظیفه یا تکلیفی است که در اثر امضای قرارداد یا به واسطه حکم قانونگذار برای اشخاص ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر می‌توان گفت که تعهد، یک رابطه حقوقی است که طرفین آن متعهد و متعهد له هستند. تعهد نامه به سندی می‌گویند که به منظور ثبت و ضبط تعهدات میان اشخاص تنظیم می‌شود. تعهد نامه محضری نیز سندی است که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت می‌رسد و توافق میان متعهد و متعهد له را نشان می‌دهد.

این سند در صورتی از اعتبار و آثار قانونی برخوردار می‌شود که مطابق با شرایط و تشریفات مقرر در قانون تنظیم شده باشد. همچنین، این تعهد نامه در واقع یک قرارداد لازم الاجرا است که باعث ایجاد الزامات و تکالیفی برای متعهد می‌شود. اشخاصی که این سند را به عنوان متعهد یا تعهد له امضا می‌کنند باید نسبت به شرایط اجرای آن آگاهی داشته باشند. در ادامه با شرایط تنظیم و اجرای این سند بیشتر آشنا می‌شویم.

طرفین تعهد نامه محضری

همانگونه که گفتیم، تعهد در واقع یک رابطه حقوقی است که طرفین آن نیز متعهد و متعهدله هستند. به همین دلیل، تعهد نامه محضری در صورتی معتبر است که توسط متعهد و متعهدله امضا شده باشد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که امضای تعهد نامه در واقع، یک عمل حقوقی است.

شرایط طرفین این تعهد نامه

اشخاصی می‌توانند این سند را به عنوان متعهد یا متعهد له امضا کنند که از شرایط لازم برای انجام اعمال حقوقی برخوردار باشند. به صورت کلی می‌توان گفت که اشخاص زیر نمی‌توانند این سند را به عنوان متعهد یا متعهد له امضا کنند:

1. افراد نابالغ: نابالغ به فردی گفته می‌شود که هنوز به سن بلوغ شرعی نرسیده است. تعهد نامه‌ای که توسط کودک نابالغ امضا می‌شود از اعتبار و آثار قانونی برخوردار نخواهد شد.
2. افراد غیر رشید: غیر رشید به افرادی می‌گویند که قادر به تشخیص سود و زیان نیستند. اشخاص غیر رشید از انجام تمام تصرفات مالی، ممنوع هستند. بنابراین می‌توان گفت که افراد غیر رشید نمی‌توانند تعهد نامه‌های مالی را امضا کنند. از سوی دیگر، تعهد نامه غیر مالی که توسط غیر رشید امضا شده معتبر و دارای آثار حقوقی است؛
3. اشخاص مجنون: در اصطلاح حقوقی به افرادی که قوای ادراکی و مغزی آن‌ها از بین رفته یا مختل شده باشد، مجنون گفته می‌شود. قانونگذار، افراد مجنون را از انجام تمام تصرفات مالی و غیر مالی ممنوع می‌کند. به همین دلیل، تمام تعهد نامه‌های مالی یا غیر مالی که توسط اشخاص مجنون امضا شده، باطل و بلااثر است.
4. اشخاص ورشکسته: قانونگذار، اشخاصی که حکم ورشکستگی آن‌ها از سوی دادگاه صادر شده است را از انجام تمام تصرفات مالی، ممنوع می‌کند. بنابراین، می‌توان گفت که اشخاص ورشکسته نیز نمی‌توانند تعهد نامه‌های مالی را به عنوان متعهد یا متعهد له امضا کنند. از سوی دیگر، تعهد نامه‌های غیر مالی که توسط ورشکسته امضا شده باشد نیز معتبر و دارای آثار حقوقی هستند.

نکته: وکیل و نماینده قانونی متعهد و متعهدله نیز می‌توانند تعهد نامه محضری را امضا کنند.

موضوع تعهد نامه محضری

در ابتدا باید بگوییم که منشاء ایجاد تعهد می‌تواند حکم قانون یا توافق میان متعهد و متعهدله باشد. تعهد قانونی به واسطه حکم مستقیم قانون ایجاد می‌شود. برای مثال، تعهد به جبران خسارات ناشی از جرم، یک تعهد قانونی است که در اثر حکم قانونگذار ایجاد می‌شود. از سوی دیگر، تعهد قراردادی به تعهداتی گفته می‌شوند که منشاء ایجاد آن‌ها توافق میان متعهد و متعهد له است. بنابراین می‌توان گفت، تنظیم تعهد نامه در صورتی موضوعیت پیدا می‌کند که منشاء ایجاد تعهد توافق میان متعهد و متعهد له باشد. تعهد نامه می‌تواند به صورت رسمی یا غیر رسمی تنظیم شود. تعهد نامه غیر رسمی، در واقع یک سند عادی است که توسط متعهد و متعهد له امضا می‌شود اما در دفتر ثبت اسناد رسمی به ثبت نمی‌رسد. از سوی دیگر، تعهد نامه محضری در دفاتر ثبت اسناد رسمی به ثبت رسیده و یک سند رسمی است.

ماده 10 قانون مدنی در این خصوص

قانونگذار در ماده 10 قانون مدنی به اشخاص اجازه می‌دهد که در خصوص تمام مسائل قانونی و مشروع با یکدیگر توافق کنند. از سوی دیگر گفتیم که موضوع تعهد نامه و همچنین نحوه اجرای آن به واسطه توافق میان متعهد و متعهد له مشخص می‌شود. با توجه به مقدمات فوق الذکر می‌توان نتیجه گرفت که هر موضوع قانونی و مشروعی می‌تواند موضوع تعهد نامه محضری باشد. بنابراین می‌توان گفت، تعهد نامه‌ای که موضوع آن غیر قانونی یا نامشروع است، باطل و بلا اثر خواهد بود.

انواع تعهد نامه محضری (مالی و غیر مالی)

موضوع تعهد نامه که به واسطه توافق میان متعهد و متعهد له تعیین شده، ممکن است مالی یا غیر مالی باشد.

تعهد نامه مالی محضری به تعهد نامه‌ای گفته می‌شود که موضوع آن مال (منقول و غیر منقول) و حقوق مالی باشد. برای مثال، تعهد متعهد نسبت به انتقال مالکیت مال مورد معامله به خریدار، یک تعهد نامه مالی محضری است. همچنین می‌توان گفت که تعهد به پرداخت وجه نیز از تعهدات مالی محسوب می‌شود. مانند تعهدی که خریدار نسبت به پرداخت بهای مال مورد معامله دارد.

از طرف دیگر، تعهد نامه غیر مالی محضری به هر تعهد نامه‌ای گفته می‌شود که موضوع آن مال یا حقوق مالی اشخاص نباشد. برای مثال، حق حضانت یک حق غیر مالی است. تعهد نامه‌ای که به منظور سلب یا واگذاری این حق تنظیم می‌شود نیز یک تعهد نامه غیر مالی محضری به حساب می‌آید.

معوض یا غیر معوض بودن این تعهد نامه

تعهد نامه محضری می‌تواند عقد معوض یا غیر معوض باشد. این تعهد نامه در صورتی معوض است که در آن، عوض پیش بینی شود. منظور از عوض، بهایی است که متعهد له در ازای انجام تعهد به متعهد پرداخت می‌کند. به عبارت دیگر، در تعهد نامه می‌تواند یک یا چند عوض، در ازای انجام تعهد پیش بینی شده باشد. برای مثال، فرض کنیم که موضوع یک تعهد نامه، تعهد به انجام یک عمل مشخص برای متعهد له است. این تعهد نامه در صورتی معوض خواهد بود که عوض عمل انجام شده توسط تعهد را در آن تعیین کرده باشند.

باید به این نکته وجه داشته باشیم که اصل بر معوض بودن تعهد نامه است. بنابراین، این سند در صوری غیر معوض محسوب می‌شود که هیچ شک و تردیدی درباره عدم تعیین عوض در آن وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر اگر در خصوص معوض یا غیر معوض بودن این سند دچار شک و تردید شدیم باید اصل را بر معوض بودن آن قرار بدهیم.

انحلال تعهد نامه محضری

در قانون مدنی اصل بر صحت و لازم الاجرا بودن تمام اسناد و توافق نامه‌های میان اشخاص است. با توجه به این قاعده باید اصل را بر لازم الاجرا و معتبر بودن تعهد نامه محضری قرار بدهیم. انحلال اسناد لازم الاجرا به واسطه فسخ و اقاله آن‌ها امکان پذیر می‌شود. فسخ قرارداد به معنای انحلال سند توسط یکی از طرفین آن (متعهد یا متعهد له) است. فسخ اسناد لازم الاجرا نیز در صورتی امکان پذیر می‌شود که همراه با شرایط و تشریفات قانونی باشد.

اقاله قرارداد نیز به معنای انحلال سند با تراضی و توافق میان طرفین آن است. به زبان ساده‌تر، متعهد و متعهد له با توافق یکدیگر می‌توانند تعهد نامه‌ای که در دفتر اسناد، ثبت شده است را به واسطه اقاله آن منحل کنند.

یک نکته مهم

لازم به ذکر است که متعهد و متعهد له در صورتی که قصد فسخ یا اقاله این سند را داشته باشند باید به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کنند. به عبارت دیگر، فسخ و اقاله تعهد نامه رسمی در صورتی امکان پذیر می‌شود که از طریق دفتر اسناد رسمی انجام شده باشد.

همچنین باید به این نکته توجه داشته باشیم که تعهد نامه محضری ، جزء اسناد رسمی است و ابطال آن تنها با حکم دادگاه امکان پذیر می‌شود. بنابراین دفتر اسناد رسمی که این سند را تنظیم کرده است نیز صلاحیت ابطال آن را ندارد.

خدمات حقوقی مورد نیاز شما

تعهد نامه‌ای که میان متعهد و متعهد له تنظیم شده در صورتی معتبر و لازم الاجرا است که مطابق با شرایط و ضوابط قانونی باشد. همچنین، این سند باید به گونه‌ای تنظیم شود که باعث تضییع حقوق و منافع متعهد و متعهد له نشود. به همین دلیل، توصیه می‌کنیم که متعهد و متعهد له پیش از تنظیم این سند با کارشناسان حقوقی مشورت کنند.

گروه حقوقی رکلا با ارائه خدمات تنظیم قرارداد و مشاوره حقوقی تلفنی به متعهد و متعهدله امکان می‌دهد که تعهد نامه مدنظر خودشان را به صورت تخصصی و توسط کارشناسان حقوقی تنظیم کنند.