بایع کیست و چه نقشی در تحقق عقد بیع ایفا می‌کند؟
در اصطلاح حقوق مدنی به قراردادی که میان خریدار و فروشنده و به منظور معامله اموال منقول و غیر منقول تنظیم می‌شود، عقد بیع می‌گویند. تاریخچه عقد بیع به عرف تجاری مردم عربستان در دوران ظهور اسلام برمی‌گردد. پس از ظهور اسلام، در کتاب قرآن و همچنین در کتاب‌های فقهی، شرایط و ضوابط خاصی برای تنظیم و اجرای عقد بیع در نظر گرفته شد. قانونگذار در قانون مدنی به صورت مفصل از شرایط تنظیم و اجرای عقد بیع صحبت می‌کند. تمام ارکان و شرایط قانونی عقد بیع برگرفته از آموزه‌های فقهی دین اسلام و کتاب‌های فقها است. در واقع انتقال مالکیت یک یا چند مال در ازای دریافت بهای آن، موضوع عقد بیع را تشکیل می‌دهد. بایع نیز به شخصی گفته می‌شود که عقد بیع را به عنوان فروشنده امضا خواهد کرد.
عقد بیع، دارای چهار رکن قانونی است. به عبارت دیگر، قرارداد بیع در صورتی تحقق پیدا می‌کند که تمام ارکان قانونی آن ایجاد شده باشند. یکی از مهمترین ارکان تشکیل دهنده عقد بیع، اعلام اراده و رضایت فروشنده مبنی بر نقل و انتقال مالکیت است. همچنین، امضای عقد بیع باعث دخل و تصرف فروشنده در اموال و حقوق مالی او می‌شود. به همین دلیل، قانونگذار در فصل بیع قانون مدنی به صورت مفصل از شرایط فروشنده صحبت کرده است. اگر فروشنده از شرایط قانونی لازم برخوردار نباشد، باعث باطل شدن عقد بیع می‌شود. در این مقاله با شرایط قانونی که فروشنده باید از آن‌ها برخوردار باشد، آشنا خواهیم شد.
بایع در حقوق کیست؟
همانگونه که گفتیم، عقد بیع دارای چهار رکن قانونی است و در صورتی تحقق پیدا می‌کند که تمام ارکان آن ایجاد شده باشند. ارکان عقد بیع عبارتند از:
- بایع : به شخصی می‌گویند که مالک قانونی مال مورد معامله است و عقد بیع را به عنوان فروشنده امضا می‌کند؛
- مشتری: مشتری، به شخصی گفته می‌شود که مالکیت مال مورد معامله در ازای پرداخت بهای آن به او منتقل خواهد شد؛
- مَبیع: به مال منقول یا غیر منقولی که متعلق به خریدار است و مالکیت آن در اثر امضای عقد بیع به خریدار منتقل می‌شود، مبیع می‌گویند؛
- ثَمَن: بهایی که مشتری باید بابت مال مورد معامله پرداخت کند، ثمن است.
عقد بیع در صورتی تحقق پیدا می‌کند که بایع و مشتری، رضایت و اراده خودشان مبنی بر معامله مبیع در ازای پرداخت ثمن آن را اعلام کرده باشند. در اصلاح حقوقی به اعلام اراده و رضایت از سوی فروشنده، ایجاب گفته می‌شود. قبول نیز به معنای اعلام اراده و رضایت از سوی خریدار است. ایجاب که به صورت شفاهی، کتبی یا ضمنی از سوی فروشنده اعلام می‌شود، از مهمترین ارکان تشکیل دهنده عقد بیع به حساب می‌آید.
بایع فضولی کیست؟
همانگونه که گفتیم، امضای عقد بیع باعث انتقال مالکیت مال مورد معامله (مَبیع) می‌شود. به همین دلیل، شخصی می‌تواند عقد بیع را به عنوان فروشنده امضا کند که مالک قانونی مال مورد معامله باشد. در اصلاح حقوقی اینطور می‌گویند که بایع باید مالک مبیع باشد. منظور از عبارت بایع باید مالک مبیع باشد ، به معنای تعلق مالکیت مال موضوع عقد بیع به فروشنده است.
در برخی موارد، اشخاصی که نماینده قانونی یا قراردادی مالک مال مورد معامله هستند نیز به نمایندگی از آن‌ها می‌توانند عقد بیع را امضا کنند. برای مثال، ممکن است که وکیل به واسطه امضای قرارداد وکالت، اجازه دخل و تصرف در تمام یا برخی از اموال موکل را پیدا کند. به همین دلیل، گفته می‌شود که وکیل، نماینده قراردادی موکل است. بنابراین، وکیل می‌تواند عقد بیع را به نمایندگی از موکل امضا کند.
همچین، قانونگذار اختیار دخل و تصرف در اموال و حقوق مالی افراد محجور را به قیم یا وصی آن‌ها واگذار کرده است. باید به این نکته توجه داشته باشیم، قیم و وصی در صورتی می‌توانند اموال مولی علیه خود را معامله کنند که مصلحت آن‌ها را در نظر گرفته و از مراجع قانونی و قضایی کسب اجازه کرده باشند.
در اصطلاح حقوق مدنی به شخصی که مال شخص دیگری را بدون کسب اجازه از او معامله کرده باشد، بایع فضول گفته می‌شود. وکیلی که عقد بیع را امضا می‌کند در صورتی فضول است که موکل اجازه دخل و تصرف در اموال خود را به او ندهد. وصی یا قیمی که عقد بیع را امضا کرده باشند در صورتی به عنوان بایع فضول محسوب می‌شوند که اجازه دخل و تصرف در اموال مولی علیه خود را نداشته باشند.
عقد بیع که توسط فروشنده فضول امضا شده است، چه سرنوشتی دارد؟
عقد بیع که توسط فروشنده فضول امضا شده، غیر نافذ است. به عبارت دیگر می‌توان گفت که سرنوشت عقد بیع فضولی به تصمیم مالک مال مورد معامله بستگی دارد. اجازه مالک باعث نافذ و معتبر شدن عقد بیع فضولی می‌شود. عدم اجازه و رد مالک نیز باعث باطل شدن عقد بیع فضولی خواهد شد.
بایع برای امضای عقد بیع باید از چه شرایطی برخوردار باشد؟
امضای عقد بیع باعث دخل و تصرف فروشنده در اموال خود می‌شود. به همین دلیل، بایع در صورتی می‌تواند عقد بیع را امضا کند که از صلاحیت و اهلیت قانونی برای دخل و تصرف در اموال خود برخوردار باشد. قانونگذار، اشخاص صغیر، غیر رشید و مجنون را از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع کرده است. به همین دلیل می‌توان گفت، شخصی می‌تواند عقد بیع را به عنوان بایع امضا کند که عاقل، بالغ و رشید باشد. باید به این نکته توجه داشته باشیم که قانونگذار، اشخاص ورشکسته را نیز از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع کرده است. بنابراین، شخصی می‌تواند عقد بیع را به عنوان بایع امضا کند که حکم ورشکستگی او از سوی دادگاه صادر نشده باشد.
پیشنهاد می‌کنیم
بیع اموال با ارزش و گران بهایی مانند املاک و خودرو به واسطه تنظیم مبایعه نامه یا قولنامه انجام می‌شود. امضای قولنامه یا مبایعه نامه باعث نقل و انتقال مالکیت مال مورد معامله و بهای آن میان خریدار و فروشنده خواهد شد. مبایعه نامه و قولنامه در صورتی معتبر و قابل استناد هستند که مطابق با ضوابط و شرایط آمره عقد بیع تنظیم شده باشند. به همین دلیل، بهتر است که نسخه نهایی مبایعه نامه و قولنامه با مشورت و نظارت کارشناسان حقوقی تنظیم شود.
خدمات تنظیم قرارداد رکلا این فرصت را برای شما ایجاد کرده است که مبایعه نامه یا قولنامه مد نظر خود را به صورت اختصاصی و توسط کارشناسان حقوقی تنظیم کنید.
همچنین این امکان برقرار است که سوالات خود در زمینه شرایط قانونی تنظیم و اجرای قولنامه و مبایعه نامه را نیز با کارشناسان حقوقی حاضر در بخش خدمات مشاوره حقوقی تلفنی رکلا در میان بگذارید.
