اعتبار هبه نامه شفاهی از نظر قانون ایران به چه میزان است؟

نویسنده:سما سلیمانی
-
بروزرسانی:1402/09/02
زمان مطالعه: 7 دقیقه
-سیاست انتشار مطالب
هبه نامه شفاهی

هبه نامه شفاهی یک توافق نامه است که میان اشخاص، به صورت کلامی انجام می‌شود. برای بررسی این قرارداد نیاز است به قواعدی که در خصوص محقق شدن هبه بیان شده است، توجه داشته باشیم. علاوه براین، باید شرایط صحت قرارداد را نیز مورد توجه قرار دهیم. اگرچه درباره نمونه قرارداد هبه شفاهی ، صحبت‌ها و نظریه‌های متفاوتی بیان شده است و عده‌ای به طور کلی این قرارداد را معتبر نمی‌دانند اما در روابط میان اشخاص و به خصوص در توافقاتی که میان اعضای یک خانواده انجام می‌شود، این نوع از قرارداد را به تعدد انجام می‌دهند و به همین دلیل، سوالات زیادی درباره آن، مطرح می‌شود.

هبه نامه شفاهی گاهی محل اختلافات و مشکلات زیادی بوده است. با اینکه تاکید می‌شود که حتما توافقات و قراردادهای خود را به صورت مکتوب به ثبت برسانید اما مشاهده می‌شود که این قرارداد را به صورت شفاهی نیز بیان می‌کنند. با توجه به نیاز مردم و وجود مشکلاتی که در خصوص هبه شفاهی وجود دارد، لازم است که درباره این قرارداد صحبت کنیم و ابعاد قانونی آن را مورد بررسی قرار دهیم. در ادامه این مطلب توضیحات بیشتری را در خصوص شرایط معتبر بودن و ویژگی‌های هبه نامه شفاهی بیان می‌کنیم.

نمونه قرارداد هبه شفاهی چگونه قراردادی است؟

برای تعریف هبه نامه شفاهی ، لازم است که ابتدا به تعریف هبه بپردازیم. قرارداد هبه ، یک شیوه از انجام توافق میان اشخاص است. این قرارداد در قانون مدنی تعریف شده است و به همین دلیل، آن را یک قرارداد معین می‌نامند. معین بودن هبه، به این معنی است که قانون مدنی یک تعریف صریح و روشن درباره آن بیان کرده است و علاوه براین، برای انجام این قرارداد، قواعدی نیز باید رعایت شود که این قواعد نیز در قانون مدنی توضیح داده شده است.

قانون مدنی اینطور تعریف می‌کند که هبه نامه ، قراردادی است که با استفاده از آن، مالی از جانب صاحب آن، بدون دریافت وجه و به صورت رایگان به شخص دیگری اهدا می‌شود. در این قرارداد، سه رکن اصلی وجود دارد که موجب انجام شدن هبه می‌شوند. براساس این تعریف، هبه نامه شفاهی یک تعهد رایگان است. اگر بخواهیم انگیزه انجام این قرارداد را بررسی کنیم، موارد متعددی را می‌توانیم بیان کنیم. شما می‌توانید با انگیزه‌های مختلف هبه را انجام دهید و مانعی برای انجام آن نیست. تنها شرط اصلی این است که واهب (مالک) از انجام هبه رضایت داشته باشد و با قصد و نیت خود، این اقدام را انجام دهد. همچنین متهب (شخصی که مال به او بخشش می‌شود) نیز باید مال هبه را بپذیرد.

در این قرارداد، قبول و قبض متهب ، بسیار مهم است. تا به اینجا درباره هبه توضیح دادیم اما هبه نامه شفاهی ، یک نوع از قرارداد هدیه است که به صورت کلامی انجام شود. یعنی اینکه مالک صرفا بگوید که مالی را به شخص دیگری اهدا می‌کند و آن شخص نیز به صورت زبانی بپذیرد که مال را دریافت کند. در چنین شرایطی که توافق به صورت مکتوب، ثبت نشده است، هبه نامه، شفاهی خواهد بود.

آیا هبه نامه شفاهی معتبر است؟

درباره معتبر بودن هبه به صورت شفاهی، مطالب بسیار زیادی بیان شده است. عده‌ای از وکلا این نوع قرارداد را به طور کلی بدون اساس و باطل در نظر می‌گیرند و عده‌ای دیگر، معتقدند که این قرارداد تحت شرایط خاصی، صحیح است. بنابراین، اگر در شرایطی هستید که هبه شفاهی انجام داده‌اید و به دنبال راهکاری هستید که بتوانید انجام شدن هبه را اثبات کنید یا اینکه تمایل دارید معتبر نبودن یک هبه شفاهی مشخص شود، لازم است مطالبی که در این خصوص توضیح می‌دهیم را مورد توجه قرار دهید.

ابتدا باید بگوییم که هبه را نیز می‌توانید به صورت شفاهی انجام دهید. اگرچه بسیار تاکید می‌شود که این قرارداد حتما به صورت مکتوب باشد. با این حال، در موارد متعددی در میان اشخاص، هبه به صورت شفاهی انجام شده است. اشخاص با اسناد، مدارک و با استفاده از شهادت شهود، توانسته‌اند که هبه شفاهی را اثبات کنند و در دادگاه رای بگیرند. اگرچه مراحل اثبات هبه نامه شفاهی ، بسیار زمانبر است و نیاز به پیگیری‌های دادگاهی دارد اما قابل انجام است و اشخاص در موارد متعددی توانسته‌اند که هبه شفاهی را اثبات کنند و نتیجه قابل قبولی بگیرند.

شرایط معتبر بودن قرارداد هبه شفاهی

برای انجام هر قراردادی، لازم است که شرایط صحت قرارداد، رعایت شود. هبه نیز از جمله قراردادهایی است که برای انجام آن، چه به صورت ثبتی و چه به صورت دست نویس یا شفاهی، لازم است که شرایط معتبر بودن و صحت قرارداد را در نظر بگیرید.

تصور کنید که پدر شما، به صورت شفاهی و در میان خواهران و برادران شما، اظهار می‌کنند که یک آپارتمان را به شما هبه کردم یا اینکه اینطور بیان می‌کنند که این آپارتمان را به تو اهدا کردم. در این شرایط اگر پدر شما، دارای سلامت کامل عقل باشد و حق تصرف در اموال خود را داشته باشد؛ به این معنی است که اهلیت دارد و به صورت قانونی از حق انجام قرارداد، بهره‌مند است. بنابراین، هبه شفاهی از جانب ایشان صحیح خواهد بود.

در ادامه، برای انجام هبه لازم است که آپارتمان معین و مشخص باشد. یعنی در زمان انجام هبه شفاهی، آپارتمان باید وجود داشته باشد و شما آن آپارتمان را بگیرید. یعنی اینکه آپارتمان را قبض کنید و آن را در اختیار داشته باشید. در این شرایط، هبه انجام شده است و عمل قبض به همراه شهادت شهود، دلایلی هستند که می‌توانید برای اثبات هبه به دادگاه ارائه دهید.

عدم انجام قبض

تصور کنید که مالی به صورت شفاهی به شما اهدا می‌شود اما شما آن را قبض نمی‌کنید. در این شرایط آیا هبه نامه شفاهی صحیح است و مال به شما منتقل می‌شود؟

خیر. بدون قبض مال، حتی در قراردادهای هبه به صورت مکتوب نیز، انتقال مالکیت انجام نمی‌شود. از شرایط معتبر بودن قرارداد و محقق شدن هبه، قبض مال است. اگر مال توسط طرف مقابل قبض نشود، هبه انجام نشده است. نمونه قرارداد هبه شفاهی ، قراردادی است که بر پایه ایجاب و قبول عمل می‌کند. یعنی اینکه لازم است مالک مال، بگوید که این مال را به تو بخشش کردم یا اینکه، این مال را به تملک تو درآورده‌ام و طرف مقابل نیز اعلام کند که این مال را می‌پذیرد و اینکه با هر اقدامی، عمل قبض مال را نشان دهد.

اثبات هبه نامه شفاهی در دادگاه و اخذ سند

اگر مالی به واسطه یک هبه نامه شفاهی در اختیار شما قرار گرفته است و تمایل دارید که برای آن مال، سند بگیرید و مالکیت خودتان را اثبات کنید یا اگر به واسطه شفاهی بودن این هبه، از شما شکایت شده است و تمایل دارید که صحت هبه را به اثبات برسانید، ابتدا باید مدارک و اسناد کافی برای اثبات این ادعا را در اختیار داشته باشید.

مهمترین مدرکی که در اثبات هبه نامه شفاهی کاربرد دارد، شهادت شهود است. شما می‌توانید برای تنفیذ هبه نامه شفاهی و اثبات آن به دادگاه، شاهدان خود را به همراه ببرید. همچنین استشهادیه محلی برای قبض مال نیز، می‌تواند برای اثبات این قرارداد مناسب باشد.

پیشنهاد ما

استفاده از قرارداد هبه شفاهی، با ابهامات، مشکلات و سوالات زیادی همراه است. اگر در پرونده‌ای هستید که مربوط به یک هبه نامه شفاهی است، به شما پیشنهاد می‌کنیم که درباره آن، با مشاور حقوقی گفتگو کنید. خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، با شرایط مناسبی در اختیار شما خواهد بود. ضمن آنکه می‌توانید درخواست تنظیم قرارداد ثبت کنید.

سما سلیمانی
«سما» کارشناس کنترل کیفیت محتوا در تیم تحریریه رکلا، روانشناس، کارشناس حقوقی و مولف مباحث مرتبط با امور قراردادها و به صورت روزانه و مستقیم با کاربران رکلا در حال گفتگو و رایزنی است.
ثبت نظر یا سوال
star star star star star
نظرات
(12 نظر)
account_circle
عالیه التینی
thumb_up_alt
با سلام. پدر من ۲ ماه پیش به رحمت خدا رفتند. من خودم تک فرزند هستم و مادرم هم در غیر حیات هستند. پدرم کل اموالش رو به مادرم هبه کردند. حالا وراث که عموی بنده هستند می‌خواهند از ارث پدرم بگیرند. پدرم در حضور شاهدان هبه شفاهی دادند.
14:36
01 شهریور 1400
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. وقت بخیر. در این مورد اثبات انجام هبه نامه شفاهی به عهده مادر است. زیرا اصل بر این است که انتقال صورت نگرفته است. می‌توانید با کمک شهود این موضوع را ثابت کنید.
14:02
02 شهریور 1400
account_circle
همایون سلمانی
thumb_up_alt
باسلام. پدرم در زمان حیات خود، چون خانه سکونتش فرسوده بود قول به من داد که اگر بازسازی کنم و خانه احداث کنم خانه بعد فوتش به من برسه و فقط من با پدر و مادرم بودم و تمام هزینه و ساخت خودم انجام دهم و در تصرفم باشد. اما شفاهی بوده به شهادت چند نفر. یکی از چهار برادرم شکایت کرده. اون دو تا شهادت به نفع من میدن که پدرم به من هبه کرده و مخارج ساخت رو خودم دادم. راهنمایی بفرمایید.
12:13
02 شهریور 1400
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. وقت بخیر. هبه نامه شفاهی را با کمک شهادت شهودی که در جلسه بوده‌اند ثابت کنید. تصمیم نهایی توسط قاضی محترم دادگاه گرفته خواهد شد.
14:39
03 شهریور 1400
account_circle
ع. ا.
thumb_up_alt
با سلام. پدر بنده ۲ ماه پیش فوت شدن و من خودم تک فرزند هستم. البته فرزند خوانده پدرم در قید حیات اموالش رو به من و مادر هبه کردن. شفاهی شاهد هم دارم. پدرم یک برادر دارد که الان از ما شکایت کرده که مال پدرم ترکه بشه. حالا اگه من وکیل بگیرم می‌تونم هبه رو اثبات کنم؟ زمین مسکونی پدرم هم الان در تصرف ما هست. موقعی که پدرم به من هبه کردن من در اون زمین ملک ساختم و دارم 9 ساله زندگی می‌کنم.
14:52
13 شهریور 1400
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. آنچه که مسلم است لزوم اثبات هبه شفاهی از جانب شما است. باید برای وجود هبه نامه شفاهی دلایل قابل قبول و به ویژه شهود کامل ارائه کنید. در این راه می‌توانید از کمک وکلای دادگستری بهره مند شوید.
17:32
14 شهریور 1400
account_circle
زهرا باقری
thumb_up_alt
با سلام و خسته نباشید خدمت شما. در زمان حیات پدرم آپارتمانی به بنده به صورت شفاهی هبه شده و شاهدهایی هم برای هبه موجود می‌باشد و این آپارتمان در تملک بنده قرار گرفت و در زمان حیات ایشان تغییراتی در آن داده شده است ولی الان بعد از فوت پدرم، برادرهای بنده این هبه را قبول ندارن. آیا میتوانم از راه دیگری این هبه را اثبات کنم؟ ممنونم از شما
14:01
21 آبان 1400
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. در این مورد باید از طریق دادگاه اقدام شود و نقل و انتقال مالکیت آپارتمان از طریق شهادت شهود و اظهارات مطلعین ثابت شود. در این مورد، با توجه به شفاهی بودن هبه، اثبات مالکیت به عهده شما خواهد بود.
12:25
22 آبان 1400
account_circle
زهرا باقری
thumb_up_alt
باسلام. سال ۹۸ پدرم یک واحد آپارتمان به بنده هبه کردن ولی متاسفانه هیچ مدرکی ندارم برای عقد این هبه و بصورت شفاهی بوده. بیش از صد نفر شاهد دارم و خرج‌هایی در این واحد انجام داده‌ام که از طرف کارشناس دادگاه به ثبت رسیده. متاسفانه پدرم سال ۹۹ فوت کردن حالا برادرها این هبه را قبول ندارن. آیا با در نظر گرفتن خرج‌های بنده و سکونت در این واحد و شهادت شهود، باز هم می‌توانند این هبه را باطل کنن و آیا در دادگاه این مدرک بنده رو قبول دارند یا خیر؟
00:31
23 آبان 1400
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
کاربر گرامی! شهادت شهود، سکونت قبلی شما در ملک و سایر دلایل و مدارک می‌تواند نشانه‌ای از مالکیت شما باشد اما در نظر داشته باشید که تصمیم نهایی توسط مرجع محترم قضاوت گرفته خواهد شد و بدیهی است که برادران شما نیز، دلایل خود را به دادگاه ارائه خواهند کرد. لذا نمی‌توان به طور قطع و یقین در مورد موفقیت هریک از طرفین در دادگاه اظهار نظر کرد.
12:58
24 آبان 1400
account_circle
منوچهر کریمی
thumb_up_alt
با سلام مادر من قبل از فوت زمینی فروخت و ما بخاطر اطمینانی که به یکی از برادران خود داشتیم مبلغ زمین را قرار شد ایشان به حساب مادرمان بگذارد و سود آن را بابت مخارج زندگی به مادرمان پرداخت کند ولی الان بعد از چند ماه متوجه شدیم برادرمان کل مبلغ فروش زمین را به حساب خود در بانک گذاشته و ادعا می‌کند مادرمان قبل از فوت به ایشان هبه کرده آیا راهی برای اثبات این دروغ برادرمان وجود دارد چون ایشان حساب اشتراکی باز کرده بود و فقط فقط با نشان دادن کارت که نام مادرمان بر روی کارت بود ما را فریب داد
20:58
07 آذر 1400
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
اثبات هبه بودن پول موجود در حساب بانکی به عهده برادر شما است و اصل بر این است که کسی مالی را به شخص دیگر هبه نمی‌کند مگر آنکه خلاف آن ثابت شود. لذا می‌توانید مطابق با ساختارهای قانونی علیه ایشان طرح دعوا و دفاعیات خود را طرح کنید.
10:37
08 آذر 1400
account_circle
بهزاد - ب
thumb_up_alt
سلام. عمه من در سال 1314 سهم خود از یک قطعه زمین خود را به پدرم هبه کرده بود و از آن زمان تا چند سال پیش، زمین مذکور در مالکیت و تصرف خانواده ما بوده است. از سال 1314 تا الان، مرحوم پدرم همه نوع دخل و تصرف قانونی از جمله فروش، جابجایی و اجاره ملک انجام داده است و در این مدت، هیچگونه اعتراضی از جانب عمه من و تنها وراثش صورت نگرفته است. مرحوم عمه در زمان حیاتش در حضور افراد مختلفی گفته بود از برادرزادهایم سهم نمی‌خواهم حتی ورثه عمه هم یکبار اقرار کرد. مرحوم مادرم این موضوع را گفته است اما الان همان ورثه منکر همه موضوع شده و ادعای سهم الارث داشته و شکایت کرده است. من هم اسناد مالکیت از سال 1314 تا الان را دارم و هم شهود. آیا می‌توانم با طرح دادخواست اثبات هبه نامه شفاهی، هبه نامه را به صورت رسمی ثبت نمایم؟ ممنون از راهنمایی شما.
08:57
17 اسفند 1400
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. بله. این امکان برای شما وجود دارد. اما همانطور که می‌دانید به هر حال، فرایند اثبات واقعیت در دادگاه باید بسیار حساب شده و با استناد به دلایل قانونی انجام شود. به هر حال، هر ادعایی در محاکم دادگستری قابل طرح است اما دفاع در مقابل آن، اهمیت بیشتری دارد.
12:54
18 اسفند 1400
account_circle
سامان حیدری
thumb_up_alt
پدرم در زمان حیات، خودش هدیه به من زمین داد خانه بسازم هیچ سندی ندارم و آب، برق و گاز هم به اسم من نیست و از فوت پدرم ۹ سال میگذرد و شاهد دارم که پدرم این خانه را در زمان حیات خودش به من هدیه داده آیا فرزندان دیگرش در هنگام تقسیم ارث می‌توانند خانه‌ را بگیرند یا خیر؟
13:25
02 اردیبهشت 1401
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. وقت بخیر. با توجه به شفاهی بودن موضوع، شما باید محقق شدن این واقعیت را در دادگاه ثابت کنید. در صورت اثبات، مالکیت شما احراز می‌شود و وراث نمی‌توانند درخواستی در خصوص آن ملک داشته باشند.
12:42
03 اردیبهشت 1401
account_circle
فرید حیدری
thumb_up_alt
سلام. ملکی را پنج سال پیش شش دانگ به نام همسرم کردم الان ده ماه است ترک منزل نموده اند و بدون اجازه من خانه مجردی دارند. حتی عدم قید آدرس منزل سکونت نموده اند. در دادگاه بابت توهین و تهدید از من شکایت نمودند که بنده خود اقرار نمودم. سوال اول دفاعیه تجدید نظر رای دادگاه و امکان باز پس گیری منزل هبه را دارم. منزل را مستقیما از فروشنده با نام همسرم انتقال دادم اما فیش‌های پرداختی در سه مرحله با نام بنده موجود است ضمنا هیچ وجهی بابت هبه از همسرم دریافت نکردم. لطفا راهنمایی فرمایید. سپاسگزارم.
06:09
24 اردیبهشت 1401
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. در صورتی که تمام مراحل هبه به صورت کامل انجام شده باشد امکان مطالبه ملک را نخواهید داشت و ایشان مالک قطعی است.
11:25
25 اردیبهشت 1401
account_circle
بزرگ‌ زاده
thumb_up_alt
سلام ببخشید من یک جلسه دادگاه داشتم با ورثه در مورد هبه پدرم و قاضی هم قبول کرد هبه هست و گفت یک جلسه دیگر برای شهود می‌ذاریم. میخواستم بدانم بعد از این دوباره یک پروسه دارد یا تمام می‌شود؟ ممنون.
10:55
04 خرداد 1401
سید ابراهیم زارع مویدی
مشاور ارشد قراردادها
سلام. این موضوع به تصمیم مقام محترم قضاوت مرتبط است و تا زمانی که ضرورت تشکیل جلسه را واجب بداند ممکن است فرایند زمان ببرد.
07:56
05 خرداد 1401