قرارداد بیع متقابل چیست + مزایا و معایب قرارداد بیع متقابل

قرارداد بیع متقابل یکی از انواع قرارداد سرمایه گذاری است که به تازگی و در چند دهه اخیر در کشورهای مختلف و در عرصه بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. اگر برای شما نیز سوالاتی در این خصوص مطرح شده است، مثلا قرارداد بیع متقابل یعنی چه؟ مزایا و معایب قرارداد بیع متقابل چیست؟ و… در ادامه متن، ضمن تعریف قرارداد خرید متقابل به تمام این سوالات پاسخ خواهیم داد.

قرارداد بیع متقابل در قانون ایران

در قانون ایران برای قرارداد بیع متقابل در نفت به صورت اختصاصی ماده‌ای نوشته نشده است، اما در ماده ۲ آیین نامه چگونگی قراردادهای بیع متقابل غیر نفتی یک تعریف به این شکل نوشته شده است:

بیع متقابل یا معاملات دو جانبه به مجموعه‌ای از روش‌های معاملاتی گفته می‌شود که بر مبنای آن، سرمایه گذار تعهد می‌کند تمام یا بخشی از تسهیلات نقدی و غیر نقدی را برای تهیه کالاها و خدمات مورد نیاز از قبیل کالاهای سرمایه‌ای یا واسطه‌ای یا ماده اولیه و خدمات، به منظور ایجاد، توسعه، بازسازی و اصلاح یک واحد تولیدی یا خدماتی در اختیار طرف مقابل قرار دهد و بازپرداخت تسهیلات، شامل اصل و هزینه‌های تبعی آن، از محل صدور کالا و خدمات تولیدی نهایی امکان پذیر خواهد بود.

قرارداد بیع متقابل یعنی چه؟

در پاسخ به این سوال و برای درک واضح‌تر، تلاش می‎کنیم قرارداد خرید متقابل را به زبان ساده تعریف کنیم. شاید بهترین تعریفی که می‌توانیم با توجه به ماده قانونی ذکر شده، از قرارداد خرید متقابل ارائه کنیم این باشد که «نمونه قرارداد خرید متقابل در اصل یک قرارداد سرمایه گذاری است که پس از انعقاد آن با شخص خارجی، آن شخص متعهد می‌شود که یک پروژه را توسعه دهد یا ایجاد کند و در مقابل، طرف دیگر قرارداد خرید متقابل ، باید در انتهای قرارداد از سود حاصله، تمامی هزینه‌های طرف دیگر را به علاوه درصد سود مشخص شده به او بپردازد.»

طرفین قرارداد های بیع متقابل

نمونه قرارداد خرید متقابل نیز مانند عمده عقود دیگر، میان دو شخص منعقد می‌شود، برای مثال در بحث قرارداد بیع متقابل در نفت ، یک قرارداد میان وزارت نفت ایران و شرکت توتال منعقد شد. در این قرارداد بیع متقابل نفتی ، شرکت توتال به عنوان سرمایه گذار و وزارت نفت ایران به عنوان سرمایه پذیر شناخته شد. با توجه به ماهیت قرارداد های بیع متقابل در ادامه توضیح خواهیم داد که چگونه جای طرفین در طی قرارداد تغییر می‌کند.

روش قرارداد بیع متقابل

مطابق تعریفی که از قرارداد های بیع متقابل گفته شد، این نوع معامله از الحاق دو معامله دیگر به وجود می‌آید. در قرارداد اول طرف سرمایه‌گذار، سرمایه اولیه، تکنولوژی، ماشین آلات و تجهیزات لازم برای توسعه و ایجاد واحد تولیدی و خدماتی را به همراه می‌آورد و کشور سرمایه‌پذیر متعهد می‌شود که از طریق فروش محصولات تولید شده و سود آن‌ها، سرمایه اولیه و آن مقدار سودی که از ابتدا در متن قرارداد خرید متقابل برای طرف سرمایه‌گذار تعیین شده است را پرداخت کند و در قرارداد دوم، کشور سرمایه گذار قبول می‌کند که از محصولات تولید شده بازخرید کند.

در واقع، روش قرارداد خرید متقابل به زبان ساده به این شکل است: در قرارداد اول، سرمایه‌گذار تعهد می‌کند که امکانات را مهیا کند و توسعه یا تولید را زمینه سازی و شکل دهد و در قرارداد دوم، تعیین می‌شود که آن طرف قرارداد، محصولات یا کالاهایی که توسط همان تکنولوژی و امکانات تولید شده است را بازخرید کند.

مزایا و معایب قرارداد بیع متقابل

در این بخش، مهمترین مزایا و معایب قرارداد بیع متقابل را بررسی می‌کنیم:

مزایا

با توجه به محدودیت‌هایی که مطابق قانون بر جذب سرمایه خارجی اعمال شده است، نمونه قرارداد خرید متقابل روش مناسبی برای انجام این امر مهم است. در واقع منظور از جلب سرمایه خارجی، تنها بحث سرمایه مالی نیست بلکه شامل ماشین‌آلات، تجهیزات، سرمایه مالی و مهارت و غیره می‌شود.

دومین منفعتی که برای قرارداد خرید متقابل می‌توان نام برد، بحث مالکیت است. در نمونه قرارداد خرید متقابل ، مالکیت کشور سرمایه پذیر، بر آن واحد تولیدی و خدمات به طور کامل حفظ می‌شود. همچنین اگر طرف سرمایه‌گذار، تجهیزاتی را برای انجام تعهدات قرارداد خرید متقابل تهیه کند، مالکیت آن دستگاه برای طرف سرمایه پذیر است. این نکته اهمیت نمونه قرارداد خرید متقابل را در زمان تحریم کشورها شفاف‌تر می‌کند.

در واقع اگر بخواهیم مزایای قرارداد خرید متقابل را به زبان ساده بیان کنیم می‌توانیم بگوییم که با کمک این قرارداد، هم می‌توان سرمایه خارجی را به حد زیادی جذب کرد و هم در قالب این سرمایه وارد شده، فناوری و تجهیزات را به کشور وارد کرد. ضمن اینکه در پایان قرارداد، تمامی حقوق و تجهیزات و تولیدات پروژه، متعلق به کشور سرمایه پذیر است.

معایب

تضعیف توان و انگیزه نیروهای داخلی: با وجود رشد بالا و بازدهی مناسب اقتصادی این نوع همکاری، در نهایت از نیروی کار داخلی استفاده نمی‌شود و این باعث می‌شود که نرخ بیکاری با وجود بهره برداری از منابع گوناگون تغییری نکند.

تضعیف صنایع داخلی: گاهی قبل از انعقاد قرارداد خرید متقابل از برخی شرکت‌های دولتی یا خصوصی داخلی برای تکمیل قسمت کوچکی از پروژه استفاده می‌شود، اما در واقع، توان بهره‌وری آن شرکت‌ها بسیار بالاتر از آن چیزی است که در قرارداد از آنان خواسته می‌شود و این امر به مرور باعث تضعیف شرکت‌های تولیدی و خدماتی داخلی است.

عدم انتقال فناوری‌های جدید: در بسیاری از انواع قراردادهاي بيع متقابل ، کشور سرمایه گذار تجهیزات مهم و با ارزش خود را که مرتبط با قرارداد باشد وارد کشور سرمایه پذیر نمی‌کند، بلکه تجهیزات قدیمی‌تر را برای انجام تعهدات خود استفاده می‌کند.

در پایان این بخش توجه کنید که مزایا و معایب قرارداد خرید متقابل با تنظیم درست متن قرارداد تا حدودی قابل کنترل است. ضمن این که این قراردادها برای کشورهای توسعه نیافته اهمیت بالایی دارند و از این طریق، رشد اقتصادی و افزایش تولیدات خود را برنامه‌ریزی خواهند کرد.

قرارداد بیع متقابل در نفت

قرارداد بیع متقابل نفتی بیشتر برای توسعه میادین نفت و گاز یا راه‌اندازی پالایشگاه استفاده می‌شود. از انواع قرارداد بیع متقابل نفتی می‌توان به قرارداد شرکت ملی نفت ایران برای راه‌اندازی پالایشگاه گاز عسلویه و توسعه میادین گازی پارس جنوبی و شمالی اشاره کرد.

پیشنهاد ما

تیم حقوقی رکلا مفتخر خواهد بود که وظیفه تنظیم قرارداد شما را به عهده بگیرد. برای ثبت درخواست تنظیم قرارداد بیع متقابل روی اینجا بزنید.