قرارداد وام مضاربه روشی برای سرمایه گذاری یا راه اندازی یک کسب و کار جدید!
قرارداد وام مضاربه ، یک قرارداد مهم میان سرمایه گذار و متقاضی وام است. بعد از امضای قرارداد مضاربه ، وام دهنده، سرمایه مورد نیاز متقاضی وام را در اختیار او قرار می‌دهد تا او با آن سرمایه تجارت کند. در وام مضاربه، سرمایه گذار در سودی که وام گیرنده به دست می‌آورد، شریک است.
مضاربه به عنوان یک قرارداد مالی و اسلامی شناخته میشود اما مطابق با شواهد تاریخی در دوران پیش از اسلام نیز رواج داشته است. در حقوق رم، انگلیس و فرانسه نیز نهادی شبیه به مضاربه وجود دارد که به آن (eBailmnt of a Capital) می‌گویند.
پس از انقلاب اسلامی قرارداد مضاربه اشخاص به عنوان یکی از عقود اسلامی و غیر ربوی در نظام مالی ایران مورد تأکید قرار گرفت زیرا مضاربه علاوه بر آنکه غیر ربوی است، باعث افزایش گردش سرمایه در جامعه نیز میشود. اشخاصی که بودجه کافی برای راه‌اندازی کسب و کار و تجارت خود را ندارند به وسیله وام مضاربه می‌توانند سرمایه مورد نیار خود را فراهم کنند. از سوی دیگر، افرادی که سرمایه راکد دارند نیز می‌توانند به وسیله وام مضاربه سرمایه خود را در گردش در آورند و به سود قابل توجهی نیز دست پیدا کنند. این قرارداد را می‌توان یکی از انواع قرارداد اخذ وام محسوب کرد. در ادامه درباره آن توضیح خواهیم داد.
نمونه قرارداد وام مضاربه چیست؟
مضاربه لغتی عربی است و از ریشه ضرب گرفته شده و به معنای سیر و سفر در زمین است. در اصطلاح فقهی به مضاربه قِراض نیز گفته میشود.
مطابق با ماده 546 قانون مدنی، مضاربه قراردادی است که به موجب آن یک شخص به شخص دیگری سرمایه می‌دهد تا با آن کار کند و در سودی که به دست می‌آید با یکدیگر شریک باشند. یکی از اصول مهم در قرارداد مضاربه ، توافق سرمایه گذار و عامل نسبت به تعیین سهم است. قواعد و شرایط قانونی مربوط به عقد مضاربه در مواد 546 الی 560 قانون مدنی بیان شده است.
نمونه قرارداد وام مضاربه نوعی توافق میان سرمایه گذار و متقاضی وام است. سرمایه گذار به عنوان وام دهنده و متقاضی وام نیز به عنوان عامل، این قرارداد را امضا می‌کنند. وام دهنده، سرمایه مورد نیاز متقاضی وام را با این هدف در اختیار او قرار می‌دهد که در سود تجارت با متقاضی وام شریک باشد.
نمونه قرارداد وام مضاربه ، در واقع نوعی سرمایه است که از طرف وام دهنده به صورت نقدی یا تدریجی به وام گیرنده پرداخت میشود. در پرداخت تدریجی، مبلغ سرمایه مورد نیاز متقاضی وام به صورت اقساط به او پرداخت خواهد شد. نمونه قرارداد وام مضاربه از سوی وام دهنده و وام گیرنده، جایز و قابل فسخ است.
مدت بازپرداخت وام مضاربه به وسیله توافق میان وام دهنده و وام گیرنده معین میشود. وام دهنده و وام گیرنده می‌توانند در خصوص تمدید مدت بازپرداخت وام مضاربه با یکدیگر توافق کنند.
تعریف دقیق قرارداد وام مضاربه به صورت خاص و عام
وام مضاربه براساس میزان اختیار سرمایه گذار و وام گیرنده نسبت به چگونگی مصرف سرمایه (مبلغ وام) به دو نوع مضاربه خاص و مضاربه عام تنظیم میشود:
- مضاربه خاص یا مقید: وام دهنده (سرمایه گذار) در این نوع از وام مضاربه، تنها سرمایه مورد نیاز وام گیرنده را در اختیار او قرار نمی‌دهد بلکه نوع کالا، چگونگی حمل و نقل آن، زمان استفاده از سرمایه، اشخاصی که وام گیرنده می‌تواند با آن‌ها همکاری کند و دیگر موارد مهم را نیز مشخص می‌کند. وام گیرنده در مضاربه خاص نمی‌تواند سرمایه‌ای که وام دهنده در اختیار او قرار می‌دهد را به هر نحو که خواست مصرف کند بلکه باید آن را مطابق با شرایطی که وام دهنده مقرر کرده است به مصرف برساند. برای مثال؛ وام گیرنده نمی‌تواند در حوزه معدن سرمایه گذاری کند در حالیکه سرمایه گذار، مبلغ وام را برای صادرات میوه در اختیار او قرار داده است.
- مضاربه عام یا آزاد: وام دهنده (سرمایه گذار) تنها سرمایه مورد نیاز متقاضی وام را به صورت وام مضاربه در اختیار او قرار می‌دهد و در زمینه چگونگی مصرف و هزینه کردن مبلغ وام دخالتی نمی‌کند. وام گیرنده سرمایه‌ای که از وام دهنده دریافت کرده است را می‌تواند به هر روش که خودش مصلحت می‌داند به مصرف برساند اما باید مبلغ وام را به صورت متعارف و قانونی مصرف کند.
لازم به ذکر است که در حال حاضر به دلیل مشکلات اقتصادی کشور، اغلب تسهیلات وام مضاربه به صورت خاص و مقید به متقاضیان وام ارائه میشود.
نحوه پرداخت سرمایه در نمونه قرارداد وام مضاربه
همانطور که در بالا نیز گفتیم وام دهنده در وام مضاربه، سرمایه مورد نیاز متقاضی وام را در اختیار او قرار می‌دهد. شیوه‌ی پرداخت سرمایه به متقاضی وام مضاربه، عبارت است از:
- به صورت نقدی: وام دهنده بعد از تنظیم قرارداد مضاربه، سرمایه مورد نیاز متقاضی وام را به صورت یکجا در اختیار او قرار می‌دهد؛
- به صورت قسطی: وام دهنده، سرمایه را به صورت یکجا در اختیار متقاضی وام قرار نمی‌دهد بلکه مبلغ وام مضاربه را به تدریج در اختیار وام گیرنده قرار خواهد داد.
وام دهنده و وام گیرنده در قرارداد وام مضاربه
قرارداد مضاربه به وسیله توافق میان مالک (سرمایه گذار) و عامل (وام گیرنده) ایجاد و امضا میشود. نمونه قرارداد وام مضاربه نیز با توافق میان وام دهنده و وام گیرنده امضا میشود. بنابراین:
- وام دهنده به عنوان مالک و سرمایه گذار این قرارداد را امضا می‌کند؛
- وام گیرنده: نیز به عنوان عامل این قرارداد را امضا خواهد کرد. به عامل در اصطلاح حقوقی، مضارِب نیز گفته میشود.
علاوه بر اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی نیز می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را از طریق وام مضاربه فراهم کنند زیرا در مقررات قانون مدنی، دریافت وام مضاربه برای اشخاص حقوقی نیز مجاز دانسته شده است.
اشخاص حقوقی نیز می‌توانند به عنوان سرمایه گذار به متقاضیان، وام مضاربه بدهند اما ممکن است که قانون گذار بنا به رعایت برخی از مصلحت‌ها، دادن وام از سوی برخی اشخاص حقوقی را ممنوع کند.
شرایط سود و سرمایه و نحوه مصرف آن در این قرارداد
همانطور که در مطالب بالا نیز ذکر کردیم، شرایط و قواعد مربوط به قرارداد مضاربه در قانون مدنی بیان شده است. قرارداد مضاربه هنگامی به صورت صحیح و قانونی تنظیم و امضا میشود که تمام شرایط قانونی آن رعایت شده باشد. سود و سرمایه در نمونه قرارداد وام مضاربه نیز باید از تمام شرایط قانونی برخوردار باشد در غیر این صورت قرارداد مضاربه ربوی و باطل خواهد شد. در ادامه این شرایط را بررسی خواهیم کرد:
- سود سرمایه گذار و وام گیرنده باید به صورت مشاع و درصدی تعیین شود. در غیر این صورت وام مضاربه ربوی و باطل میشود. برای مثال 30 درصد از سود متعلق به وام دهنده و 70 درصد آن نیز متعلق به وام گیرنده باشد؛
- سرمایه‌ای که وام دهنده به موجب وام مضاربه در اختیار وام گیرنده قرار می‌دهد باید به صورت وجه نقد به او پرداخت شود؛
- سرمایه‌ای که وام دهنده به موجب وام مضاربه در اختیار وام گیرنده قرار می‌دهد باید معلوم و معین باشد؛
- وام گیرنده باید مبلغ وام را تنها صرف تهیه کالا، حمل و نقل و دیگر هزینه‌های مربوط به آن کند؛
- وام گیرنده باید کالاهایی که به وسیله وام مضاربه تهیه کرده است را به صورت نقد معامله کند و هزینه آن را در حساب مشترک میان خود و وام دهنده واریز کند؛
وام گیرنده باید به محض تهیه کالا، وام دهنده را در جریان بگذارد و محل نگهداری کالا را نیز به او اطلاع بدهد.
مسئولیت و تعهدات وام گیرنده در نمونه قرارداد وام مضاربه
وام گیرنده در حکم امین است و مبلغ وام مضاربه نیز در نزد او به امانت سپرده میشود. بنابراین وام گیرنده (عامل) مسئول از بین رفتن یا کاهش سرمایه نیست اما اگر ثابت شود که به درستی از سرمایه محافظت نکرده و نسبت به نگهداری از آن دچار کوتاهی شده است، ضامن از بین رفتن یا کاهش سرمایه خواهد بود و باید خسارات وام دهنده را نیز پرداخت کند.
وام دهنده می‌تواند برای تضمین بازگشت اصل سرمایه از وام گیرنده وثیقه بگیرد.
ممکن است که وام گیرنده پس از دریافت وام مضاربه و تهیه کالا دچار توقف یا ورشکستگی شود. اشخاص متوقف یا ورشکسته نیز قادر به تصرف در اموال و حقوق مالی خود نیستند. بنابراین وام دهنده باید به محض اطلاع از توقف یا ورشکستگی وام گیرنده، تمام اقدامات لازم برای تحویل گرفتن کالا از او را انجام بدهد.
تغییرات و تعدیل نمونه قرارداد وام مضاربه
مطابق ماده 550 قانون مدنی، مضاربه جزء قراردادهای جایز و قابل فسخ است اما وام مضاربه نقش بسیار مهمی در نظام پولی، اقتصادی و رونق بازرگانی کشور دارد و به همین دلیل، سرمایه گذار و وام دهنده، آن را همراه با شرط لزوم و به صورت یک قرارداد لازم الاجرا و غیر قابل فسخ تنظیم می‌کنند. سند قرارداد وام مضاربه نیز یک سند لازم الاجرا است و قابلیت اجرایی دارد. علاوه براین، نزد مراجع قانونی نیز می‌توان به این قرارداد استناد کرد. با تمام این تفاسیر، در برخی موارد امکان تغییر و تعدیل این قرارداد وجود دارد.
پیشنهاد می‌کنیم
برای تنظیم و انجام این قرارداد دقت زیادی داشته باشید و حتما با مشاوران حقوقی و وکلای پایه یک دادگستری در این زمینه گفتگو کنید زیرا این قرارداد از حساسیت زیادی برخوردار است. به همین منظور پیشنهاد ما به شما استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی و همچنین خدمات تنظیم قرارداد اختصاصی تیم حقوقی رکلا است. با زدن روی لینک‌ها درخواستتان را ثبت کنید. بعد از ثبت درخواست با شما ارتباط می‌گیریم.
علاوه براین، نمونه قراردادی در این زمینه تنظیم شده است که پیشنهاد می‌کنیم برای دسترسی به صفحه توضیحات و مطالعه درباره آن، روی لینک زیر بزنید.
